Humane T-lymfotrope virus type-1 (HTLV-1): Virale infectie

Het humane T-lymfotrope virus type-1 (HTLV-1) veroorzaakt diverse mogelijke aandoeningen zoals kanker van het bloed of de lymfocyten (soort witte bloedcellen), verlamming van de onderste ledematen en andere mogelijke neurologische symptomen, een ontsteking van de gewrichten en een ontsteking van de huid. De verspreiding van het virus verloopt via bloed, via borstvoeding en via onveilig seksueel contact. Het virus werd door wetenschappers voor het eerst ontdekt in 1980. Het is het eerste ontdekte retrovirus.

• Epidemiologie van humane T-lymfotrope virus type-1
• Oorzaken van virale infectie
• Verspreiding van virus
• Risicofactoren
• Symptomen
• Gewrichten
• Huid
• Kanker
• Verlamming en neurologische tekenen
• Geassocieerde aandoeningen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van HTLV-1
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie van humane T-lymfotrope virus type-1

Humane T-lymfotrope virus type-1 (HTLV-1) is een retrovirus dat wereldwijd voorkomt, met de hoogste prevalentie in bepaalde regio's van Japan, het Caribisch gebied, en delen van Afrika. Het wordt geschat dat ongeveer 10 tot 20 miljoen mensen wereldwijd geïnfecteerd zijn met HTLV-1. De prevalentie varieert sterk per regio en bevolkingsgroep. In gebieden waar HTLV-1 endemisch is, kan de prevalentie onder de bevolking oplopen tot 1% of meer. HTLV-1-infecties worden voornamelijk overgedragen via bloedtransfusies, borstvoeding, en onbeschermd seksueel contact.

Oorzaken van virale infectie

HTLV-1 wordt veroorzaakt door het humane T-lymfotrope virus type-1, een retrovirus dat de T-lymfocyten, een type witte bloedcel, infecteert. Het virus heeft de neiging om in het lichaam te blijven en kan leiden tot chronische infecties. De infectie kan langdurig asymptomatisch blijven, maar kan op termijn leiden tot ernstige aandoeningen zoals de adult T-cell leukemie (ATLL) of HTLV-1 geassocieerde myelopathie/tropische spasticiteit syndroom (HAM/TSP).

Verspreiding van virus

De verspreiding van het virus gebeurt via:

• de borstvoeding (hierdoor worden ook baby’s van geïnfecteerde moeders besmet)
• een bloedtransfusie
• een orgaantransplantatie
• het delen van naalden
• onveilig seksueel contact

Na besmetting nestelt het virus zich in de DNA-code van patiënten.

Risicofactoren

De belangrijkste risicofactoren voor HTLV-1-infectie zijn blootstelling aan besmet bloed, zoals bij het ontvangen van ongeteste bloedtransfusies of het delen van naalden bij intraveneus druggebruik. Daarnaast speelt seksuele transmissie een rol, vooral in gebieden met hoge prevalentie. Borstvoeding van een geïnfecteerde moeder kan ook leiden tot overdracht van het virus aan het kind. Genetische factoren kunnen ook een rol spelen in de vatbaarheid voor het ontwikkelen van symptomen na infectie.

Symptomen

Vaak is het virus reeds tientallen jaren in het lichaam van de patiënt alvorens de eerste tekenen verschijnen. Circa één op de twintig patiënten krijgt te maken met tekenen. Sommige patiënten ervaren echter geen symptomen.

Gewrichten

HTLV-1 tast mogelijk de gewrichten aan (HTLV-geassocieerde arthropathie) waarbij twee tot vier gewrichten getroffen zijn (oligoartritis). Een patiënt met septische (infectieuze) artritis kampt dan met een gewrichtsontsteking aan voornamelijk de schouders, polsen en knieën. Koorts, spierpijn (myalgie) en huidletsels treden gewoonlijk op bij het begin van de ontsteking van meerdere gewrichten.

Huid

Infectieuze dermatitis (ontsteking van de huid veroorzaakt door het virus) is eveneens één van de mogelijke klinische presentaties van het virus. Deze huidinfectie, die vooral kinderen treft, veroorzaakt eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid) en grote wonden.

Kanker

Adult T-celleukemie / lymfoom is een vorm van kanker die wordt veroorzaakt door witte bloedcellen die zich abnormaal snel vermenigvuldigen. Deze vorm van kanker tast het bloed (leukemie) of de lymfeklieren (lymfoom, meer bepaald een non-Hodgkinlymfoom) aan.

Adult T-celleukemie / lymfoom ontwikkelt zich:

• bij 1 op de 30 of 40 patiënten die besmet zijn met HTLV-1
• meestal bij patiënten die als baby zijn geïnfecteerd
• meestal tientallen jaren nadat de infectie is opgelopen

Sommige typen adult T-celleukemie / lymfoom ontwikkelen zich zeer snel, terwijl andere zich veel langzamer ontwikkelen.

De symptomen bestaan meestal uit:

• braken
• een huiduitslag
• gezwollen lymfeklieren
• koorts
• misselijkheid
• vermoeidheid
• zweten

Verlamming en neurologische tekenen

Bij circa één op de honderd patiënten met een HTLV-1-infectie treedt schade op aan het ruggenmerg, hetgeen resulteert in een progressie verlamming van het onderlichaam. Meestal zijn veertigplussers hierdoor getroffen. De eerste tekenen zijn subtiel en bestaan uit loopproblemen, onverklaarbare valpartijen, spierstijfheid en spierkrampen, lage rugpijn, obstipatie, urinaire urgentie (een dringende behoefte om vaker te plassen) / urineincontinentie, fecale incontinentie (onvrijwillig verlies van stoelgang) en gevoelloosheid of pijn in de onderste ledematen. In de loop van de jaren volgt progressieve spierzwakte in de benen, gevolgd door de verergering van de darm-, urine- en sensorische symptomen. De progressie is wel variabel: Sommige patiënten zijn na enkele maanden al rolstoelgebonden terwijl anderen na vele decennia nog mobiel zijn.

Andere neurologische aandoeningen komen soms ook tot uiting bij met HTLV-I geïnfecteerde patiënten, waaronder een ziekte in de perifere zenuw (neuropathie), een spierziekte (myopathie), milde cognitieve gebreken, een amyotrofisch lateraal sclerose-achtig syndroom en tremoren (bevingen).

Geassocieerde aandoeningen

Een infectie met HTLV-I gaat soms gepaard met systemische symptomen zoals pulmonaire alveolitis, een ontsteking van het oog (uveïtis), een ontsteking van de gewrichten (artritis) en een ontsteking van de schildklier (thyeoïditis). Het Sicca-syndroom, dat zich kenmerkt door droge ogen en een droge mond, komt vaak voor. Cystitis (blaasontsteking met plasproblemen) en prostatitis (prostaatklierontsteking) komen sporadisch ook tot stand.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van een HTLV-1-infectie kunnen variëren afhankelijk van de ziekte die zich ontwikkelt. Bij adult T-cell leukemie kunnen symptomen zijn: aanhoudende koorts, vermoeidheid, gewichtsverlies, vergrote lymfeklieren, en huiduitslag. Bij HTLV-1 geassocieerde myelopathie/tropische spasticiteit syndroom kunnen symptomen zijn: progressieve spasticiteit, zwakte, en moeilijkheden met lopen. Het is belangrijk om medische hulp te zoeken als deze symptomen optreden, vooral bij mensen uit gebieden met een hoge prevalentie van HTLV-1.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van een HTLV-1-infectie wordt bevestigd door serologische testen die de aanwezigheid van antilichamen tegen het virus aantonen. Voor een definitieve diagnose kan een PCR-test worden uitgevoerd om het virus-DNA te detecteren. Bij vermoeden van ziekten zoals ATLL of HAM/TSP kunnen aanvullende tests zoals bloedonderzoek, lumbale punctie, en beeldvorming van de hersenen en het ruggenmerg noodzakelijk zijn om de betrokkenheid van de ziekte te bevestigen.

Behandeling van HTLV-1

Er is geen specifieke antivirale behandeling voor HTLV-1-infecties. Behandeling richt zich meestal op het beheersen van de symptomen en complicaties van de door het virus veroorzaakte ziekten. Voor adult T-cell leukemie worden chemotherapie en andere oncologische behandelingen gebruikt. Bij HTLV-1 geassocieerde myelopathie kunnen corticosteroïden en andere symptomatische behandelingen helpen om de progressie van de ziekte te vertragen en symptomen te verlichten. Ondersteunende zorg en symptomatische behandeling zijn essentieel voor patiënten met ernstige symptomen.

Prognose

De prognose voor HTLV-1-infecties varieert sterk afhankelijk van de aanwezigheid en ernst van gerelateerde ziekten. Bij asymptomatische dragers kan de prognose uitstekend zijn met een normale levensduur. Voor patiënten met adult T-cell leukemie is de prognose vaak slecht, afhankelijk van de reactie op behandeling en de mate van ziekteprogressie. Bij HTLV-1 geassocieerde myelopathie kan de aandoening progressief zijn, maar vroege diagnose en behandeling kunnen helpen om de symptomen te beheersen en de levenskwaliteit te verbeteren.

Complicaties

Complicaties van HTLV-1-infecties kunnen variëren afhankelijk van de ziekte die zich ontwikkelt. Bij adult T-cell leukemie kunnen complicaties zoals infecties, bloedarmoede, en orgaanfalen optreden. Bij HTLV-1 geassocieerde myelopathie kunnen complicaties zoals ernstige mobiliteitsbeperkingen en neurologische uitvallen optreden. Andere complicaties kunnen voortkomen uit behandelingsgerelateerde bijwerkingen, zoals infecties door immuunonderdrukking bij chemotherapie.

Preventie

Preventie van HTLV-1-infectie richt zich voornamelijk op het vermijden van blootstelling aan besmet bloed en het bevorderen van veilige sekspraktijken. Het screenen van bloedproducten voor HTLV-1 kan helpen bij het voorkomen van overdracht via transfusies. Bij vrouwen met HTLV-1-infectie kan het vermijden van borstvoeding aan een geïnfecteerd kind ook helpen bij het voorkomen van overdracht. Voor druggebruikers is het vermijden van het delen van naalden cruciaal.