Infectie: Oorzaken, symptomen & diagnose van infectieziekten
Infectieziekten kunnen worden veroorzaakt door bacteriën, virussen, schimmels of parasieten en kunnen elk orgaan of lichaamssysteem aantasten. De symptomen verschijnen meestal binnen enkele dagen tot weken na besmetting, hoewel deze termijn kan variëren. De diversiteit aan mogelijke symptomen en tekenen maakt het identificeren van de infectieplaats(en) complex. Een grondig vraaggesprek, lichamelijk onderzoek en aanvullende diagnostische tests zijn essentieel voor het vaststellen van de juiste diagnose. Op basis van deze resultaten kan de arts geschikte infectiebestrijdende en ondersteunende behandelingen voorschrijven. Hoewel de meeste infecties vanzelf genezen of met medicatie kunnen worden behandeld, kunnen er af en toe levensbedreigende complicaties optreden. Er zijn verschillende strategieën om het risico op infecties te verkleinen.
Epidemiologie
Infectieziekten blijven een van de belangrijkste oorzaken van morbiditeit en mortaliteit wereldwijd. De incidentie, verspreiding en impact van infectieziekten variëren sterk afhankelijk van factoren zoals geografie, sociaaleconomische omstandigheden en de beschikbaarheid van medische zorg.
Wereldwijde verspreiding
Infectieziekten komen wereldwijd voor, maar de prevalentie verschilt per regio. Tropische gebieden kennen een hoge incidentie van ziekten zoals malaria en dengue, terwijl respiratoire infecties zoals influenza en COVID-19 wereldwijd grote uitbraken veroorzaken.
Demografische verschillen
Kinderen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem hebben een verhoogd risico op infectieziekten. In ontwikkelingslanden is de last van infectieziekten groter door slechte sanitaire voorzieningen en beperkte toegang tot vaccinaties en antibiotica.
Impact van sociaaleconomische factoren
Armoede, ondervoeding en onvoldoende gezondheidszorg vergroten het risico op infectieziekten. Epidemieën treffen vaak achtergestelde gemeenschappen, waar preventieve maatregelen moeilijk uitvoerbaar zijn.
Mechanisme
Het mechanisme van infectieziekten omvat de interactie tussen een pathogeen, de gastheer en de omgeving. Pathogenen zoals bacteriën, virussen, schimmels en parasieten veroorzaken infecties door het binnendringen en vermenigvuldigen in het lichaam.
Pathogeniteit en virulentie
Pathogenen veroorzaken ziekte door toxines te produceren, cellen te beschadigen of het immuunsysteem te activeren. Virulentie bepaalt hoe ernstig de infectie is en hoe snel het zich verspreidt.
Afweermechanismen van de gastheer
Het immuunsysteem speelt een cruciale rol bij het bestrijden van infecties. Factoren zoals leeftijd, voedingstoestand en chronische ziekten beïnvloeden de effectiviteit van de immuunrespons.
Overdracht en besmettingsroutes
Infectieziekten verspreiden zich via verschillende routes, waaronder lucht (influenza), direct contact (herpes), vectoren (malaria) en voedsel of water (salmonella). De transmissieroute bepaalt deels hoe snel een infectie zich verspreidt.
Oorzaken van infecties
Ziekmakende organismen
Een infectie ontstaat wanneer een pathogeen organisme het lichaam binnendringt en schade veroorzaakt. Bacteriën kunnen leiden tot aandoeningen zoals een urineweginfectie of
tuberculose. Virussen kunnen infecties veroorzaken zoals een
verkoudheid. Schimmels zijn verantwoordelijk voor aandoeningen zoals
voetschimmel en
tinea corporis (ringworm). Parasieten veroorzaken infecties zoals
malaria.
Overdracht
Infecties kunnen worden overgedragen door direct contact (persoon-op-persoon, dier-op-persoon, moeder-op-zuigeling) of indirect contact (contact met voorwerpen die door een besmet persoon zijn aangeraakt). Ook
insectenbeten, het consumeren van besmet voedsel of drinken van besmet water kunnen infecties overdragen.
Risicofactoren voor infecties
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, degenen die langdurig
corticosteroïden gebruiken, of die
chemotherapie ondergaan voor
kanker, lopen een verhoogd risico op infecties.
Ondervoeding, geïmplanteerde medische hulpmiddelen en uitersten in leeftijd (
zuigelingen en ouderen) zijn ook risicofactoren.
Risicogroepen
Bepaalde groepen lopen een verhoogd risico op infectieziekten vanwege hun leeftijd, gezondheidstoestand of sociale omstandigheden.
Kinderen en ouderen
Kinderen jonger dan vijf jaar hebben een onrijp immuunsysteem, terwijl bij ouderen de immuunrespons afneemt. Beide groepen zijn gevoeliger voor ziekten zoals pneumonie en gastro-enteritis.
Chronisch zieke patiënten
Mensen met aandoeningen zoals kanker, diabetes of nierziekten lopen een hoger risico vanwege hun verzwakte weerstand. Dit geldt ook voor patiënten die immuunonderdrukkende medicatie gebruiken.
Gezondheidswerkers en reizigers
Gezondheidswerkers worden blootgesteld aan infecties tijdens hun werk, terwijl reizigers risico lopen op ziekten die endemisch zijn in specifieke regio's, zoals malaria of hepatitis A.
Veelvoorkomende symptomen, ook aan de huid
Infecties kunnen een breed scala aan symptomen veroorzaken, van mild tot ernstig, en kunnen elk lichaamsdeel aantasten. Veelvoorkomende symptomen zijn koorts,
diarree,
vermoeidheid,
spierpijn en
hoesten. De huid kan ook door infecties worden aangetast, met typische
huidafwijkingen zoals blaasjes,
netelroos,
rode huid, stipjes/puntbloedingen, en vlekjes en/of bultjes.
Blaasjes

Netelroos /
Bron: Hans, Pixabay Netelroos
Roodheid
Stipjes / puntbloedingen
Vlekjes en/of bultjes
Andere huidafwijkingen
- Teek tyfus (eschar)
- Primaire syfilis (weke sjanker)
- Miltvlies (zwerende papule)
Symptomen bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem
Chemotherapie voor
kanker, gebruik van immunosuppressiva en de
aids</ARTIKEL] pandemie hebben bijgedragen aan een verhoogde kwetsbaarheid van patiënten met een verzwakt immuunsysteem. De presentatie van infecties bij deze patiënten is vaak atypisch, met weinig of geen typische symptomen. Infecties kunnen worden veroorzaakt door organismen die normaal gesproken niet ziekmakend zijn, zoals omgevingsbacteriën en schimmels. De fysiologische reacties op infecties, zoals [ARTIKEL=170887]koorts en neutrofilie, kunnen verminderd of afwezig zijn, wat kan leiden tot een plotselinge en explosieve ziekte-uitbraak.
Symptomen bij intraveneus drugsgebruik
Intraveneus
drugsgebruik kan leiden tot diverse lokale en systemische infecties.
Abcessen en zachte weefselinfecties op de injectieplaats, vaak in de lies, kunnen ook de aangrenzende vasculaire en benige structuren aantasten. Systemische infecties, vaak veroorzaakt door
stafylokokken en groep A
streptokokken, zijn ook gebruikelijk bij drugsgebruikers. Er zijn ook andere bacteriële en schimmelinfecties mogelijk.
Alarmsymptomen
Infectieziekten presenteren zich met een breed scala aan symptomen, waarvan sommige als alarmsymptomen worden beschouwd en onmiddellijke medische aandacht vereisen.
Koorts en koude rillingen
Hoge koorts, vooral als deze gepaard gaat met koude rillingen of nachtzweten, kan wijzen op een ernstige infectie zoals sepsis of malaria.
Ernstige hoofdpijn en nekstijfheid
Deze symptomen kunnen duiden op meningitis, een potentieel levensbedreigende infectie van de hersenvliezen.
Kortademigheid en pijn op de borst
Plotselinge ademhalingsproblemen kunnen wijzen op een longinfectie zoals pneumonie of COVID-19.
Huiduitslag en blauwe plekken
Onverklaarbare huidafwijkingen kunnen tekenen zijn van infectieziekten zoals meningokokkensepsis of mazelen.
Diagnose en onderzoeken
Geschiedenis van de patiënt
Een gedetailleerde anamnese is cruciaal voor het vaststellen van infectierisico's. Personen die recent naar een tropisch gebied hebben gereisd, kunnen bijvoorbeeld worden blootgesteld aan
tropische aandoeningen. De arts vraagt informatie over voedsel- en waterconsumptie, omdat
gastro-enterische infecties vaak via deze route worden overgedragen. Reisinformatie, bad- en zwemgewoonten, en contact met dieren, insecten en zieke mensen zijn ook relevant. Ook de beroepsgeschiedenis en zoönotische infecties (overdracht van dieren naar mensen) zijn van belang.
Lichamelijk onderzoek
Het lichamelijk onderzoek moet zorgvuldig worden uitgevoerd om symptomen zoals
koorts, huiduitslag,
lymfadenopathie en andere tekenen van infectie op te sporen. Bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem kan het onderzoek minder specifiek zijn.

Een bloedonderzoek is vaak essentieel /
Bron: Frolicsomepl, Pixabay Diagnostisch onderzoek
Bij sommige infecties, zoals waterpokken, is de klinische presentatie zo kenmerkend dat aanvullende onderzoeken vaak niet nodig zijn om de diagnose te bevestigen. In andere gevallen is verder onderzoek noodzakelijk, en de keuze van de onderzoeken hangt af van de specifieke omstandigheden en symptomen van de patiënt.
Mogelijke onderzoeken zijn:
- Biopsie of aspiratie van weefsel voor microbiologisch onderzoek, vaak onder begeleiding van echografie of een CT-scan.
- CT-scan
- Echocardiografie (hartfilmpje)
- Echografie
- Lumbale punctie (ruggenprik: voor het verzamelen van hersen- en ruggenmergvocht)
- MRI-scan
- Ontlastingsstaal (voor het opsporen van parasieten en andere organismen): Een ontlastingsstaal is echter niet geschikt voor virussen bij onderzoek naar gastro-enteritis (buikgriep). Virussen die verantwoordelijk zijn voor gastro-enteritis groeien niet in standaard weefselkweken. Antigene- of nucleïnezuurdetectietechnieken zijn effectiever, vooral bij het onderzoeken van uitbraken van diarree en braken.
- PET-scan (Positron emissie tomografie)
- Radionuclidescan na injectie van indium- of technetium-gemarkeerde witte cellen (soms nuttig voor het lokaliseren van infecties): Dit onderzoek is het meest effectief wanneer de perifere witte celtelling verhoogd is, en is bijzonder waardevol bij het lokaliseren van occulte (verborgen) abcessen.
- Röntgenfoto
- SPECT-scan (single photon emissie tomografie)
- Sputummonster (slijm)
- Standaard of uitgebreid bloedonderzoek
- Urineonderzoek

Medicatie is beschikbaar /
Bron: Stevepb, PixabayBehandeling van infectieziekten
B niet-gediagnosticeerde infectie[/B]
De behandeling van een patiënt met aanhoudende koorts moet gericht zijn op het onderliggende probleem. Indien mogelijk dient de arts alleen symptomatische behandeling te geven totdat een definitieve diagnose is gesteld. Blinde
antibioticatherapie kan het identificeren van de oorzaak bemoeilijken, terwijl steroïde therapie mogelijk de ontstekingsreactie maskeert zonder de oorzaak te behandelen. Bij sommige patiënten blijft de oorzaak van de koorts onbekend ondanks uitgebreid onderzoek en opvolging. In de meeste gevallen verdwijnen de symptomen uiteindelijk vanzelf. Als na twee jaar nog geen definitieve diagnose is gesteld, is de prognose meestal gunstig.
Gediagnosticeerde infectie
De behandeling van gediagnosticeerde infecties is meestal gebaseerd op antimicrobiële medicatie. Veel virale infecties verdwijnen vanzelf zonder behandeling, hoewel ook ondersteunende en
antivirale geneesmiddelen beschikbaar zijn. Ernstige bacteriële infecties vereisen antibiotica als ondersteuning. Idealiter moet de arts een definitieve microbiële diagnose stellen voordat de behandeling wordt gestart, om een specifiek antibioticum te kunnen gebruiken. Sommige patiënten ervaren echter ongemak door het wachten op testresultaten, wat soms enkele dagen kan duren. Bij ernstige aandoeningen zoals
meningitis of
sepsis kan vertraagde behandeling fataal zijn, en daarom moet de arts mogelijk beginnen met een empirische behandeling op basis van vermoedelijke oorzaken. De eerste dosis antibiotica moet worden toegediend nadat geschikte monsters voor cultuur zijn verzameld, waarbij de behandeling kan worden aangepast op basis van de resultaten. Indien een schimmel de infectie veroorzaakt, worden antimycotica ingezet (
antischimmelmiddelen). Voor parasitaire infecties zijn antiparasitaire medicijnen beschikbaar, en wormdodende geneesmiddelen (
anthelmintica) worden voorgeschreven indien nodig.

Ernstige hoofdpijn duidt soms op een complicatie zoals meningitis /
Bron: Geralt, Pixabay Patiënten met een verzwakt immuunsysteem
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals diegenen die chemotherapie ondergaan of immuunonderdrukkende medicatie gebruiken, hebben vaak vroege en agressieve antibioticatherapie nodig zonder te wachten op laboratoriumresultaten. De arts dient cultuurmonsters te verzamelen voordat de behandeling start, maar de therapie mag niet uitgesteld worden. De keuze van antibiotica moet gebaseerd zijn op de meest waarschijnlijke veroorzakende organismen.
Prognose
De prognose van infectieziekten varieert sterk en is afhankelijk van factoren zoals de aard van de infectie, de tijdige diagnose en de algehele gezondheid van de patiënt.
Behandelbare infecties
Veel bacteriële infecties, zoals urineweginfecties, hebben een uitstekende prognose bij tijdige antibiotische behandeling. Virale infecties zoals influenza hebben doorgaans een zelflimiterend beloop.
Chronische gevolgen
Sommige infecties, zoals hepatitis B en C, kunnen chronisch worden en leiden tot complicaties zoals levercirrose of kanker.
Fatale infecties
Zonder behandeling kunnen ernstige infecties zoals sepsis, meningitis en tuberculose fataal zijn, vooral bij kwetsbare patiënten.
Complicaties
Complicaties komen niet altijd voor bij infecties, maar sommige infecties kunnen levensbedreigend zijn. Voorbeelden hiervan zijn
longontsteking, aids en meningitis (hersenvliesontsteking, vaak gepaard gaand met
ernstige hoofdpijn en een
stijve nek). Sommige infecties verhogen op de lange termijn het risico op kanker. Daarnaast kunnen sommige infecties latent blijven in het lichaam, zoals het geval bij waterpokken, die later in het leven kunnen leiden tot gordelroos.

Regelmatig de handen wassen is noodzakelijk /
Bron: Gentle07, PixabayPreventie
Hoewel het niet mogelijk is om infectieziekten volledig te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen het risico op verspreiding van ziekmakende organismen verminderen:
- Laat aanbevolen vaccinaties toedienen
- Gebruik antibiotica uitsluitend op voorschrift en neem ze correct in (ook als de symptomen verdwijnen)
- Onderhoud een gezonde, actieve levensstijl om het immuunsysteem te versterken en het lichaam te beschermen tegen verschillende infecties
- Deel geen persoonlijke voorwerpen zoals tandenborstels, haarborstels, scheermessen, drinkglazen en keukengerei
- Volg medische adviezen op bij ziekte en tijdens reizen of werken, om besmetting van anderen te voorkomen
- Reinig oppervlakten regelmatig
- Desinfecteer ruimtes met mogelijk hoge concentraties bacteriën, zoals de keuken en badkamer
- Was vaak je handen (goede handhygiëne), vooral voor en na het bereiden van eten en na toiletgebruik
- Beoefen veilige geslachtsgemeenschap (gebruik een condoom en laat je regelmatig testen op seksueel overdraagbare aandoeningen)
- Laat voeding niet op kamertemperatuur staan op het aanrecht
Praktische tips voor het omgaan met infectie
Herken de symptomen van een infectie
Infecties kunnen zich op verschillende manieren manifesteren, afhankelijk van het type en de locatie van de infectie. Veel voorkomende symptomen zijn koorts, vermoeidheid, pijn, zwelling, roodheid of pusvorming. Let op veranderingen in je lichaam, zoals plotselinge verhoging van de temperatuur, pijn of ongemak op een specifieke plek. Hoe sneller je een infectie herkent, hoe sneller je kunt handelen om het te behandelen.
Raadpleeg een arts bij vermoeden van een infectie
Als je symptomen hebt die wijzen op een infectie, zoals een koorts die niet weggaat, aanhoudende pijn of veranderingen in huidkleur, is het belangrijk om medische hulp in te schakelen. Infecties kunnen snel verergeren, vooral als ze niet op tijd worden behandeld. Een arts kan een juiste diagnose stellen en een passend behandelplan voorschrijven, zoals antibiotica voor bacteriële infecties.
Volg de voorgeschreven behandeling strikt op
Als je arts antibiotica of andere medicatie voorschrijft voor je infectie, is het essentieel om de behandeling strikt op te volgen, zelfs als je je beter begint te voelen. Het niet afmaken van de volledige kuur kan ervoor zorgen dat de infectie niet volledig verdwijnt en opnieuw opduikt. Neem je medicijnen volgens de aanwijzingen en op het juiste tijdstip.
Neem voldoende rust en hydrateer goed
Rust is een belangrijk onderdeel van het herstel van een infectie. Geef je lichaam de tijd om zich te concentreren op het vechten tegen de infectie door voldoende slaap te krijgen en stress te vermijden. Hydratatie is ook cruciaal; drink veel water, kruidenthee of heldere bouillon om je systeem schoon te houden en je energie op peil te houden.
Verzorg je hygiëne goed om verspreiding te voorkomen
Om te voorkomen dat de infectie zich verspreidt naar anderen, is het belangrijk om je hygiëne goed in acht te nemen. Was je handen regelmatig met zeep en water, vooral na hoesten, niezen of het aanraken van geïnfecteerde gebieden. Bedek je mond en neus bij hoesten of niezen met een zakdoek of je elleboog om de verspreiding van ziektekiemen te beperken.
Zorg voor een gezonde voeding ter ondersteuning van je immuunsysteem
Een evenwichtig voedingspatroon helpt je lichaam om beter te herstellen van een infectie. Focus op het eten van voeding die rijk is aan vitamines en mineralen, zoals groenten, fruit, magere eiwitten en volkorenproducten. Vitamine C, zink en antioxidanten kunnen bijdragen aan het versterken van je immuunsysteem. Vermijd zware, vette of bewerkte voedingsmiddelen die je lichaam extra kunnen belasten.
Gebruik pijnstillers of ontstekingsremmers indien nodig
Als je pijn of ongemak hebt door de infectie, kunnen pijnstillers zoals paracetamol of ontstekingsremmers zoals ibuprofen helpen om de symptomen te verlichten. Raadpleeg je arts voor advies over welk medicijn het meest geschikt is, en volg de aanbevolen dosering om bijwerkingen te voorkomen.
Let goed op tekenen van complicaties
Als je infectie niet beter wordt of zelfs verslechtert, kunnen er complicaties optreden. Let op nieuwe symptomen zoals ademhalingsproblemen, ernstige pijn, of een plotselinge hoge koorts die niet daalt. Als je deze symptomen opmerkt, neem dan direct contact op met je arts om verdere complicaties te voorkomen.
Pas je levensstijl aan tijdens herstel
Tijdens het herstel van een infectie kan het nodig zijn om je levensstijl tijdelijk aan te passen. Vermijd zware lichamelijke activiteit of werk die je lichaam te veel belast. Gun jezelf de tijd om te herstellen, zodat je snel weer in staat bent om je normale dagelijkse activiteiten op te pakken zonder je gezondheid in gevaar te brengen.
Versterk je immuunsysteem voor de toekomst
Na een infectie is het belangrijk om maatregelen te nemen om je immuunsysteem te versterken, zodat je beter bestand bent tegen toekomstige infecties. Zorg voor een gezonde levensstijl met regelmatige lichaamsbeweging, een evenwichtig voedingspatroon en voldoende slaap. Vermijd overmatige stress en gebruik indien nodig voedingssupplementen die je immuunsysteem ondersteunen, maar overleg altijd met je arts voordat je begint met supplementen.
Zelfs als je symptomen verbeteren, is het belangrijk om regelmatig contact te houden met je arts voor opvolging. Dit helpt ervoor te zorgen dat de infectie volledig is behandeld en dat er geen restverschijnselen of complicaties optreden. Indien nodig zal je arts je ook adviseren over het tijdstip waarop je weer volledig kunt terugkeren naar je dagelijkse routines.
Misvattingen rond infectie
Infecties zijn een veelvoorkomend medisch probleem, maar er bestaan veel misvattingen over hoe ze ontstaan, verspreiden en behandeld moeten worden.
Een infectie ontstaat altijd door bacteriën
Hoewel bacteriën veel infecties veroorzaken, kunnen infecties ook door virussen, schimmels of parasieten worden veroorzaakt. Een
huidinfectie kan bijvoorbeeld door schimmels ontstaan, terwijl griep een virale infectie is.
Antibiotica werken tegen alle infecties
Antibiotica bestrijden alleen bacteriële infecties, niet virale infecties zoals verkoudheid of griep. Onnodig gebruik van antibiotica kan resistentie veroorzaken, waardoor bacteriën ongevoelig worden voor behandeling.
Een infectie gaat altijd gepaard met koorts
Koorts is een veelvoorkomend symptoom, maar niet alle infecties veroorzaken een verhoogde lichaamstemperatuur. Een
koorts kan bijvoorbeeld ontbreken bij sommige chronische of milde infecties.
Een infectie geneest vanzelf zonder behandeling
Sommige infecties verdwijnen zonder medische interventie, maar andere vereisen behandeling om complicaties te voorkomen. Een onbehandeld
abces kan bijvoorbeeld leiden tot ernstige gezondheidsproblemen.
Hoewel direct contact een veelvoorkomende besmettingsroute is, kunnen infecties zich ook verspreiden via de lucht, besmet voedsel of insectenbeten. Een
insectenbeet kan bijvoorbeeld bepaalde ziekten overdragen.
Een sterke weerstand voorkomt alle infecties
Een gezond immuunsysteem helpt infecties bestrijden, maar biedt geen absolute bescherming. Zelfs mensen met een goede gezondheid kunnen besmet raken, vooral bij blootstelling aan agressieve ziekteverwekkers.
Ziekenhuisinfecties zijn altijd het gevolg van slechte hygiëne
Hoewel hygiëne een belangrijke rol speelt, kunnen
ziekenhuisinfecties ook ontstaan door resistente bacteriën of verzwakte immuunsystemen van patiënten. Zelfs in goed onderhouden ziekenhuizen komen infecties voor.