Infectie: Oorzaken, symptomen & diagnose van infectieziekten

Infectieziekten kunnen worden veroorzaakt door bacteriën, virussen, schimmels of parasieten en kunnen elk orgaan of lichaamssysteem aantasten. De symptomen verschijnen meestal binnen enkele dagen tot weken na besmetting, hoewel deze termijn kan variëren. De diversiteit aan mogelijke symptomen en tekenen maakt het identificeren van de infectieplaats(en) complex. Een grondig vraaggesprek, lichamelijk onderzoek en aanvullende diagnostische tests zijn essentieel voor het vaststellen van de juiste diagnose. Op basis van deze resultaten kan de arts geschikte infectiebestrijdende en ondersteunende behandelingen voorschrijven. Hoewel de meeste infecties vanzelf genezen of met medicatie kunnen worden behandeld, kunnen er af en toe levensbedreigende complicaties optreden. Er zijn verschillende strategieën om het risico op infecties te verkleinen.

• Oorzaken van infecties
• Risicofactoren voor infecties
• Veelvoorkomende symptomen, ook aan de huid
• Symptomen bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem
• Symptomen bij intraveneus drugsgebruik
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van infectieziekten
• Complicaties
• Preventie

Oorzaken van infecties

Ziekmakende organismen

Een infectie ontstaat wanneer een pathogeen organisme het lichaam binnendringt en schade veroorzaakt. Bacteriën kunnen leiden tot aandoeningen zoals een urineweginfectie of tuberculose. Virussen kunnen infecties veroorzaken zoals een verkoudheid. Schimmels zijn verantwoordelijk voor aandoeningen zoals voetschimmel en tinea corporis (ringworm). Parasieten veroorzaken infecties zoals malaria.

Overdracht

Infecties kunnen worden overgedragen door direct contact (persoon-op-persoon, dier-op-persoon, moeder-op-zuigeling) of indirect contact (contact met voorwerpen die door een besmet persoon zijn aangeraakt). Ook insectenbeten, het consumeren van besmet voedsel of drinken van besmet water kunnen infecties overdragen.

Risicofactoren voor infecties

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, degenen die langdurig corticosteroïden gebruiken, of die chemotherapie ondergaan voor kanker, lopen een verhoogd risico op infecties. Ondervoeding, geïmplanteerde medische hulpmiddelen en uitersten in leeftijd (zuigelingen en ouderen) zijn ook risicofactoren.

Veelvoorkomende symptomen, ook aan de huid

Infecties kunnen een breed scala aan symptomen veroorzaken, van mild tot ernstig, en kunnen elk lichaamsdeel aantasten. Veelvoorkomende symptomen zijn koorts, diarree, vermoeidheid, spierpijn en hoesten. De huid kan ook door infecties worden aangetast, met typische huidafwijkingen zoals blaasjes, netelroos, rode huid, stipjes/puntbloedingen, en vlekjes en/of bultjes.

Blaasjes

• Gordelroos (herpes zoster)
• Hand-, mond- en voetziekte (Coxsackievirus)
• Herpangina (Coxsackievirus)
• Herpes simplex virus
• Waterpokken (varicella-zoster)

Netelroos

• Cutane larva migrans (worminfectie met jeuk aan de huid)
• Schistosomiasis
• Strongyloidiasis
• Toxocariasis

Roodheid

• Roodvonk
• Toxisch shock syndroom (ernstige bacteriële infectie met koorts en orgaanschade)
• Ziekte van Lyme (erythema chronicum migrans)
• Erythrovirus B19

Stipjes / puntbloedingen

• Elke septikemie met verspreide intravasculaire coagulatie (DIC)
• Meningokokkensepsis (sepsis door meningokokken)
• Rickettsiae
• Virussen

Vlekjes en/of bultjes

• Cytomegalovirus
• Enterovirussen (virale infecties met griepachtige symptomen)
• Humaan immunodeficiëntievirus (HIV)
• Humaan erythrovirus B19
• Humaan herpesvirus 6
• Klierkoorts (Epstein-Barr virus)
• Knokkelkoorts
• Mazelen
• Rickettsiae gevlekte koorts
• Rodehond
• Secundaire syfilis
• Tyfus (bacteriële infectie door besmette insectenbeten)

Andere huidafwijkingen

• Teek tyfus (eschar)
• Primaire syfilis (weke sjanker)
• Miltvlies (zwerende papule)

Symptomen bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem

Chemotherapie voor kanker, gebruik van immunosuppressiva en de aids</ARTIKEL] pandemie hebben bijgedragen aan een verhoogde kwetsbaarheid van patiënten met een verzwakt immuunsysteem. De presentatie van infecties bij deze patiënten is vaak atypisch, met weinig of geen typische symptomen. Infecties kunnen worden veroorzaakt door organismen die normaal gesproken niet ziekmakend zijn, zoals omgevingsbacteriën en schimmels. De fysiologische reacties op infecties, zoals [ARTIKEL=170887]koorts en neutrofilie, kunnen verminderd of afwezig zijn, wat kan leiden tot een plotselinge en explosieve ziekte-uitbraak.

Symptomen bij intraveneus drugsgebruik

Intraveneus drugsgebruik kan leiden tot diverse lokale en systemische infecties. Abcessen en zachte weefselinfecties op de injectieplaats, vaak in de lies, kunnen ook de aangrenzende vasculaire en benige structuren aantasten. Systemische infecties, vaak veroorzaakt door stafylokokken en groep A streptokokken, zijn ook gebruikelijk bij drugsgebruikers. Er zijn ook andere bacteriële en schimmelinfecties mogelijk.

Diagnose en onderzoeken

Geschiedenis van de patiënt

Een gedetailleerde anamnese is cruciaal voor het vaststellen van infectierisico's. Personen die recent naar een tropisch gebied hebben gereisd, kunnen bijvoorbeeld worden blootgesteld aan tropische aandoeningen. De arts vraagt informatie over voedsel- en waterconsumptie, omdat gastro-enterische infecties vaak via deze route worden overgedragen. Reisinformatie, bad- en zwemgewoonten, en contact met dieren, insecten en zieke mensen zijn ook relevant. Ook de beroepsgeschiedenis en zoönotische infecties (overdracht van dieren naar mensen) zijn van belang.

Lichamelijk onderzoek

Het lichamelijk onderzoek moet zorgvuldig worden uitgevoerd om symptomen zoals koorts, huiduitslag, lymfadenopathie en andere tekenen van infectie op te sporen. Bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem kan het onderzoek minder specifiek zijn.

Diagnostisch onderzoek
Bij sommige infecties, zoals waterpokken, is de klinische presentatie zo kenmerkend dat aanvullende onderzoeken vaak niet nodig zijn om de diagnose te bevestigen. In andere gevallen is verder onderzoek noodzakelijk, en de keuze van de onderzoeken hangt af van de specifieke omstandigheden en symptomen van de patiënt.

Mogelijke onderzoeken zijn:

• Biopsie of aspiratie van weefsel voor microbiologisch onderzoek, vaak onder begeleiding van echografie of een CT-scan.
• CT-scan
• Echocardiografie (hartfilmpje)
• Echografie
• Lumbale punctie (ruggenprik: voor het verzamelen van hersen- en ruggenmergvocht)
• MRI-scan
• Ontlastingsstaal (voor het opsporen van parasieten en andere organismen): Een ontlastingsstaal is echter niet geschikt voor virussen bij onderzoek naar gastro-enteritis (buikgriep). Virussen die verantwoordelijk zijn voor gastro-enteritis groeien niet in standaard weefselkweken. Antigene- of nucleïnezuurdetectietechnieken zijn effectiever, vooral bij het onderzoeken van uitbraken van diarree en braken.
• PET-scan (Positron emissie tomografie)
• Radionuclidescan na injectie van indium- of technetium-gemarkeerde witte cellen (soms nuttig voor het lokaliseren van infecties): Dit onderzoek is het meest effectief wanneer de perifere witte celtelling verhoogd is, en is bijzonder waardevol bij het lokaliseren van occulte (verborgen) abcessen.
• Röntgenfoto
• SPECT-scan (single photon emissie tomografie)
• Sputummonster (slijm)
• Standaard of uitgebreid bloedonderzoek
• Urineonderzoek

Behandeling van infectieziekten

B niet-gediagnosticeerde infectie[/B]
De behandeling van een patiënt met aanhoudende koorts moet gericht zijn op het onderliggende probleem. Indien mogelijk dient de arts alleen symptomatische behandeling te geven totdat een definitieve diagnose is gesteld. Blinde antibioticatherapie kan het identificeren van de oorzaak bemoeilijken, terwijl steroïde therapie mogelijk de ontstekingsreactie maskeert zonder de oorzaak te behandelen. Bij sommige patiënten blijft de oorzaak van de koorts onbekend ondanks uitgebreid onderzoek en opvolging. In de meeste gevallen verdwijnen de symptomen uiteindelijk vanzelf. Als na twee jaar nog geen definitieve diagnose is gesteld, is de prognose meestal gunstig.

Gediagnosticeerde infectie

De behandeling van gediagnosticeerde infecties is meestal gebaseerd op antimicrobiële medicatie. Veel virale infecties verdwijnen vanzelf zonder behandeling, hoewel ook ondersteunende en antivirale geneesmiddelen beschikbaar zijn. Ernstige bacteriële infecties vereisen antibiotica als ondersteuning. Idealiter moet de arts een definitieve microbiële diagnose stellen voordat de behandeling wordt gestart, om een specifiek antibioticum te kunnen gebruiken. Sommige patiënten ervaren echter ongemak door het wachten op testresultaten, wat soms enkele dagen kan duren. Bij ernstige aandoeningen zoals meningitis of sepsis kan vertraagde behandeling fataal zijn, en daarom moet de arts mogelijk beginnen met een empirische behandeling op basis van vermoedelijke oorzaken. De eerste dosis antibiotica moet worden toegediend nadat geschikte monsters voor cultuur zijn verzameld, waarbij de behandeling kan worden aangepast op basis van de resultaten. Indien een schimmel de infectie veroorzaakt, worden antimycotica ingezet (antischimmelmiddelen). Voor parasitaire infecties zijn antiparasitaire medicijnen beschikbaar, en wormdodende geneesmiddelen (anthelmintica) worden voorgeschreven indien nodig.

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals diegenen die chemotherapie ondergaan of immuunonderdrukkende medicatie gebruiken, hebben vaak vroege en agressieve antibioticatherapie nodig zonder te wachten op laboratoriumresultaten. De arts dient cultuurmonsters te verzamelen voordat de behandeling start, maar de therapie mag niet uitgesteld worden. De keuze van antibiotica moet gebaseerd zijn op de meest waarschijnlijke veroorzakende organismen.

Complicaties

Complicaties komen niet altijd voor bij infecties, maar sommige infecties kunnen levensbedreigend zijn. Voorbeelden hiervan zijn longontsteking, aids en meningitis (hersenvliesontsteking, vaak gepaard gaand met ernstige hoofdpijn en een stijve nek). Sommige infecties verhogen op de lange termijn het risico op kanker. Daarnaast kunnen sommige infecties latent blijven in het lichaam, zoals het geval bij waterpokken, die later in het leven kunnen leiden tot gordelroos.

Preventie

Hoewel het niet mogelijk is om infectieziekten volledig te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen het risico op verspreiding van ziekmakende organismen verminderen:

• Laat aanbevolen vaccinaties toedienen
• Gebruik antibiotica uitsluitend op voorschrift en neem ze correct in (ook als de symptomen verdwijnen)
• Onderhoud een gezonde, actieve levensstijl om het immuunsysteem te versterken en het lichaam te beschermen tegen verschillende infecties
• Deel geen persoonlijke voorwerpen zoals tandenborstels, haarborstels, scheermessen, drinkglazen en keukengerei
• Volg medische adviezen op bij ziekte en tijdens reizen of werken, om besmetting van anderen te voorkomen
• Reinig oppervlakten regelmatig
• Desinfecteer ruimtes met mogelijk hoge concentraties bacteriën, zoals de keuken en badkamer
• Was vaak je handen (goede handhygiëne), vooral voor en na het bereiden van eten en na toiletgebruik
• Beoefen veilige geslachtsgemeenschap (gebruik een condoom en laat je regelmatig testen op seksueel overdraagbare aandoeningen)
• Laat voeding niet op kamertemperatuur staan op het aanrecht