Toxocariase: Infectie met symptomen aan ogen of organen

Toxocariase (toxocariasis) is een zeldzame infectie veroorzaakt door rondwormparasieten, beter bekend als kattenspoelwormen. De verspreiding gebeurt door contact met besmette ontlasting van dieren. Rondwormparasieten bevinden zich meestal bij katten, honden en vossen. Zowel de organen als ogen zijn mogelijk aangetast. Een andere benaming voor toxocariasis die betrekking heeft op de ogen is “oculaire larve migrans (OLM)”. Vaak is de parasiet goed te behandelen.

• Epidemiologie toxocariase
• Oorzaken parasitaire infectie
• Symptomen aan ogen en organen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via medicatie
• Prognose van infectieziekte
• Complicaties
• Preventie
• Vaccinatie en onderzoek
• Tips voor het leven met / omgaan met toxocariase
• Behandeling en symptoomcontrole
• Preventie van herinfectie
• Misvattingen rond toxocariase
• Toxocariase komt bijna nooit voor bij mensen
• Alleen mensen met huisdieren lopen risico op toxocariase
• Toxocariase geeft altijd duidelijke symptomen
• Goed gewassen groenten en fruit elimineren alle besmettingsrisico’s
• Toxocariase is altijd gemakkelijk te behandelen
• Een zandbak afdekken is niet nodig om toxocariase te voorkomen

Epidemiologie toxocariase

De parasiet treft meestal jonge kinderen. Bij het spelen komen kinderen vaker in contact met verontreinigde grond en brengen ze sneller hun handen naar hun mond. Patiënten van alle leeftijden zijn echter gerapporteerd. Toxocariase is zeldzaam; exacte cijfers van het aantal gevallen zijn niet bekend, hoewel de ziekte wereldwijd voorkomt. Het ontbreken van cijfers komt mede door het relatief grote aantal misdiagnoses alsook het feit dat veel patiënten onwetend zijn over de blootstelling aan de parasiet.

Oorzaken parasitaire infectie

De rondwormparasieten die verantwoordelijk zijn voor toxocariase (de zogenaamde Toxocara) leven in het spijsverteringsstelsel van honden, katten en vossen. De wormen produceren eieren in de uitwerpselen van besmette dieren en op besmette bodem. De eieren zijn enkel besmettelijk na 10-21 dagen, dus er is geen onmiddellijk gevaar van verse dierlijke feces. Zodra de eieren zich op zand of grond bevinden, kunnen ze vele maanden overleven. Een patiënt die in contact komt met verontreinigde grond in zijn of haar mond, raakt mogelijk besmet (besmette rauwe groenten en vlees). Nadat de eieren zich in het menselijk lichaam nestelen, bewegen ze in de darm alvorens de larven vrijkomen (vroeg ontwikkelingsstadium). Deze larven zijn in staat om zich te verspreiden naar andere lichaamsdelen. Aangezien mensen normaliter niet de gebruikelijke gastheer zijn voor deze larven, is eiproductie na dit stadium niet mogelijk. Dit betekent dat de infectie zich niet verspreidt tussen patiënten.

Symptomen aan ogen en organen

Algemene symptomen

Bij de meeste patiënten veroorzaakt deze infectie met rondwormlarven geen symptomen. De parasieten sterven doorgaans binnen enkele maanden. Echter, sommige patiënten ervaren milde symptomen, zoals buikpijn, hoesten, hoofdpijn en koorts van 38°C of hoger.

Ogen

De parasiet kan het oog aantasten (oogworm). In 90% van de gevallen is slechts één oog betrokken bij de parasitaire ooginfectie. De patiënt kan last hebben van (wazig gezichtsvermogen) of troebel gezichtsvermogen. Hij kan lijden aan een ooginfectie, waarbij zijn ogen zeer rood, pijnlijk en ontstoken zijn. Ook is er een verhoogde kans op een netvliesloslating. Hoewel de parasiet zich relatief zeldzaam presenteert bij mensen, is deze aandoening een belangrijke oorzaak van uveïtis, vooral bij kinderen en jongvolwassenen. Deze laatste stelling werd beschreven in het tijdschrift “Review of Ophthalmology” naar aanleiding van een Amerikaanse studie in 2007.

Organen

In zeldzame gevallen kunnen de rondwormlarven organen zoals de lever, longen en de hersenen infecteren. De patiënt kan ernstige symptomen vertonen zoals een piepende ademhaling (medische term: stridor) of ademhalingsproblemen, huiduitslag, koorts, stuipen (oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in het bewustzijn), verlies van eetlust en gewichtsverlies en vermoeidheid.

Diagnose en onderzoeken

Wanneer de parasiet de ogen aantast, is er een risico op permanent verlies van het gezichtsvermogen. Een snelle diagnose en behandeling zijn daarom noodzakelijk bij toxocariase. Toxocariase valt te diagnosticeren via een bloedonderzoek. Een oogarts kan de parasiet opsporen via een uitgebreid oogonderzoek.

Behandeling via medicatie

Wanneer de patiënt geen of milde symptomen vertoont, is een behandeling meestal niet nodig. Parasietdodende medicatie (anthelminthicum) is echter vereist bij een ernstige infectie die de organen aantast. Deze medicatie is niet gebruikelijk voor ooggerelateerde problemen; hiervoor zet de oogarts corticosteroïden in om de ontsteking te onderdrukken. Soms is chirurgie vereist wanneer een netvliesloslating dreigt (vitrectomie of laserfotocoagulatie).

Prognose van infectieziekte

De meeste patiënten herstellen volledig en ervaren geen complicaties op lange termijn. Er blijft echter een risico op permanent gezichtsverlies als één van de ogen is aangetast door de parasiet.

Complicaties

• Als toxocariase niet tijdig wordt behandeld, kunnen de volgende complicaties optreden:
• Oogcomplicaties: Zoals netvliesloslating of blijvend gezichtsverlies bij ernstige gevallen van ooginfectie.
• Organische complicaties: Ernstige infecties van organen kunnen leiden tot ademhalingsproblemen, leverbeschadiging of neurologische aandoeningen als de hersenen worden aangetast.
• Chronische symptomen: Hoewel zeldzaam, kunnen chronische symptomen zoals langdurige vermoeidheid of terugkerende buikpijn optreden.
• Impact op kwaliteit van leven: Patiënten met ernstige vormen van toxocariase kunnen langdurige impact op hun kwaliteit van leven ervaren, vooral als er sprake is van blijvende oogschade of orgaanschade. Ondersteuning door een multidisciplinair team kan helpen bij het beheer van symptomen en het verbeteren van de levenskwaliteit.

Preventie

Een goede hygiëne verkleint het risico op het krijgen van toxocariase. De patiënt moet daarom de handen grondig wassen met warm water en zeep na contact met huisdieren of met zand of aarde. Verder is het aanbevolen om huisdieren regelmatig te ontwormen en om uitwerpselen van huisdieren onmiddellijk op te ruimen.

Vaccinatie en onderzoek

Er zijn momenteel (anno september 2024) geen vaccins beschikbaar om toxocariase te voorkomen. Onderzoek naar vaccinaties en behandelingen voor parasitaire infecties is echter gaande, met de hoop dat er in de toekomst preventieve middelen beschikbaar komen.

Tips voor het leven met / omgaan met toxocariase

Behandeling en symptoomcontrole

Toxocariase wordt vaak behandeld met antiparasitaire middelen, zoals albendazol of mebendazol. Het is belangrijk om de voorgeschreven medicatie strikt volgens de aanwijzingen in te nemen om de parasiet effectief te bestrijden. Als er oogklachten zijn, kan de arts ook aanvullende behandelingen aanbevelen, zoals corticosteroïden om ontstekingen te verminderen.

Preventie van herinfectie

Om herinfectie te voorkomen, is het essentieel om goede hygiëne te handhaven, vooral het regelmatig wassen van handen na contact met zand, vuil of huisdieren. Het vermijden van het eten van rauw vlees en het zorgen voor een schone omgeving voor huisdieren helpt ook om het risico op besmetting te verkleinen.

Misvattingen rond toxocariase

Toxocariase is een infectie die wordt veroorzaakt door de larven van de Toxocara-parasiet, meestal afkomstig van honden en katten. De ziekte kan bij mensen, vooral kinderen, leiden tot ernstige gezondheidsproblemen zoals oogbeschadiging, neurologische klachten en orgaanschade. Ondanks medische vooruitgang bestaan er veel misvattingen over toxocariase, wat kan leiden tot een onderschatting van de risico’s en het belang van preventie.

Toxocariase komt bijna nooit voor bij mensen

Een veelvoorkomende misvatting is dat toxocariase zeldzaam is en alleen dieren treft. In werkelijkheid is het wereldwijd een belangrijke parasitaire infectie bij mensen, vooral in gebieden waar honden en katten veel voorkomen. Besmetting vindt plaats via de opname van microscopisch kleine eitjes uit besmette grond, water of ongewassen voedsel. Vooral kinderen lopen risico omdat ze vaak in zandbakken of tuinen spelen waar dieren hun uitwerpselen achterlaten. De meeste besmettingen verlopen onopgemerkt, maar in sommige gevallen kan toxocariase leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, zoals hoofdpijn, orgaanontstekingen en zelfs blijvende schade aan het gezicht of de ogen.

Alleen mensen met huisdieren lopen risico op toxocariase

Hoewel honden en katten de primaire gastheren van Toxocara zijn, betekent dit niet dat alleen huisdierbezitters risico lopen. De eitjes van de parasiet kunnen langdurig overleven in de omgeving en komen voor in parken, zandbakken en moestuinen. Zelfs mensen zonder direct contact met huisdieren kunnen besmet raken door contact met besmette aarde of ongewassen groenten. Dit maakt preventieve maatregelen, zoals het regelmatig testen en ontwormen van huisdieren en goede hygiëne, van cruciaal belang.

Toxocariase geeft altijd duidelijke symptomen

Een van de grootste misvattingen is dat toxocariase altijd gepaard gaat met duidelijke ziekteverschijnselen. In werkelijkheid verlopen veel infecties asymptomatisch, waardoor mensen zich niet bewust zijn van hun besmetting. Wanneer symptomen wel optreden, kunnen deze variëren van algemene klachten zoals vermoeidheid en koorts tot ernstige complicaties, waaronder neurologische schade, longontstekingen en ooginfecties. De ernst van de symptomen hangt af van de immuunrespons en de hoeveelheid larven die zich door het lichaam verspreiden.

Goed gewassen groenten en fruit elimineren alle besmettingsrisico’s

Hoewel het wassen van groenten en fruit belangrijk is om besmetting te verminderen, biedt het geen volledige bescherming tegen toxocariase. De eitjes van de parasiet kunnen sterk aan oppervlakken hechten en worden niet altijd volledig verwijderd door spoelen met water. Naast grondig wassen is het verstandig om groenten en fruit te schillen en zo mogelijk te koken. Ook het gebruik van handschoenen tijdens tuinieren en het vermijden van rauwe groenten uit onbetrouwbare bronnen helpt het risico te verlagen.

Toxocariase is altijd gemakkelijk te behandelen

Sommige mensen denken dat toxocariase eenvoudig te genezen is met medicatie, maar dat is niet altijd het geval. In lichte gevallen kan het immuunsysteem de infectie zelf opruimen, maar wanneer de larven organen zoals de ogen, lever of het zenuwstelsel bereiken, kan de schade blijvend zijn. Antiparasitaire geneesmiddelen kunnen effectief zijn in een vroeg stadium, maar ze werken niet tegen larven die zich al diep in weefsels hebben genesteld. Daarom is een vroege diagnose cruciaal, wat vaak een uitdaging is omdat de ziekte zich op verschillende manieren kan uiten. In sommige gevallen zijn aanvullende beeldvormende onderzoeken nodig om de diagnose te bevestigen en complicaties vast te stellen.

Een zandbak afdekken is niet nodig om toxocariase te voorkomen

Honden en katten kunnen hun uitwerpselen achterlaten in zandbakken, waardoor deze een belangrijke bron van besmetting kunnen worden. Onbedekte zandbakken vormen een risico, vooral voor kinderen die met besmet zand in aanraking komen en vervolgens hun handen in hun mond steken. Het afdekken van zandbakken wanneer ze niet in gebruik zijn, helpt aanzienlijk om besmetting te voorkomen. Daarnaast is het essentieel om kinderen na het spelen in zand of aarde grondig de handen te laten wassen en om speelgoed dat in contact is geweest met de grond regelmatig schoon te maken.

Lees verder

• Oogwormen: Soorten en symptomen van worminfectie aan ogen