Weke sjanker: Bacteriële infectie met genitale zweren

Een weke sjanker is een acute seksueel overdraagbare aandoening veroorzaakt door de bacterie Haemophilus ducreyi. Deze bacteriële infectie kenmerkt zich door pijnlijke genitale zweren, vaak gepaard met vergrote lymfeklieren in de lies. Zowel mannen als vrouwen kunnen door een weke sjanker worden getroffen, hoewel het klinische beeld kan variëren tussen de geslachten. De aandoening is zeer besmettelijk, maar kan effectief worden behandeld met antibiotica. De vooruitzichten zijn doorgaans zeer goed, mits een zorgvuldige opvolging wordt gevolgd, vooral bij HIV-patiënten, bij wie het genezingsproces trager kan verlopen.

• Synoniemen van weke sjanker
• Epidemiologie van de bacteriële infectie
• Mechanisme
• Oorzaken van weke sjanker
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Pijnlijke genitale zweer of zweren
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met antibiotica
• Prognose van de aandoening
• Complicaties van een weke sjanker
• Preventie van een weke sjanker
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met weke sjanker
• Zoek medische hulp
• Bescherm jezelf en anderen
• Zorg voor hygiëne en verzorging van de wond
• Let op de voortgang van de genezing
• Volg controleafspraken
• Misvattingen rond weke sjanker
• Weke sjanker is zeldzaam en komt alleen voor in tropische gebieden
• De zweren bij weke sjanker zijn altijd pijnlijk
• Weke sjanker kan alleen via seksueel contact worden overgedragen
• Antibiotica kunnen weke sjanker volledig genezen
• Weke sjanker kan geen langdurige gevolgen hebben
• Een persoon met weke sjanker kan niet opnieuw worden geïnfecteerd nadat hij eenmaal behandeld is
• Weke sjanker kan gemakkelijk worden herkend zonder medische hulp

Synoniemen van weke sjanker

Een weke sjanker, die minder bekend is in geïndustrialiseerde landen, staat ook bekend als 'chancre', 'chanker', 'chancroïd', 'zachte sjanker' of 'ulcus molle'.

Epidemiologie van de bacteriële infectie

Hoewel een weke sjanker minder vaak voorkomt dan genitale zweren veroorzaakt door herpes simplex type 2 (HSV-2), komt deze seksueel overdraagbare aandoening veel voor in delen van Afrika en Azië. In geïndustrialiseerde landen komt de ziekte zelden voor, tenzij men reist naar gebieden waar de aandoening endemisch is. Wereldwijd lijden ongeveer zeven miljoen mensen aan een weke sjanker. Niet-blanke, onbesneden mannen lopen een verhoogd risico. Vrouwen maken slechts ongeveer 10% uit van het totale aantal patiënten, vaak omdat ze asymptomatische dragers van de ziekte zijn. Jongere seksueel actieve mensen, vooral tussen de 15 en 30 jaar, zijn het vaakst getroffen door een weke sjanker. Epidemiologische studies in Afrika hebben bovendien aangetoond dat genitale ulcera (zweren in het genitale gebied) door een sjanker een verhoogd risico op het verkrijgen van een HIV-infectie met zich meebrengen.

Mechanisme

Weke sjanker wordt veroorzaakt door de bacterie Haemophilus ducreyi, die via seksueel contact wordt overgedragen. Het mechanisme van de infectie is gebaseerd op de virulentie van de bacterie, die in staat is om zich te hechten aan en door de huid en slijmvliezen te dringen.

Infectie en lokaal weefselverlies
Na infectie door Haemophilus ducreyi ontstaat een pijnlijke zweren op de geslachtsdelen, die vaak gepaard gaat met ontsteking en etterige afscheiding. De bacterie verstoort de lokale weefselintegriteit door de productie van virulentiefactoren die het immuunsysteem onderdrukken, waardoor de infectie zich kan verspreiden.

Verspreiding van de infectie
De bacterie wordt primair overgedragen door seksueel contact, zowel vaginal als anaal, maar kan ook worden overgedragen via oraal contact. Directe huidcontact met geïnfecteerde delen van het lichaam kan eveneens leiden tot besmetting.

Oorzaken van weke sjanker

De bacterie Haemophilus ducreyi veroorzaakt de weke sjanker. De overdracht van deze zeer besmettelijke infectie vindt plaats via seksueel contact.

Risicofactoren

Weke sjanker wordt voornamelijk veroorzaakt door risicofactoren die het optreden van onbeschermd seksueel contact bevorderen. Deze factoren verhogen de kans op besmetting met Haemophilus ducreyi.

Onbeschermd seksueel contact
Het belangrijkste risicofactor voor infectie met Haemophilus ducreyi is onbeschermd seksueel contact met een geïnfecteerde partner. Het gebruik van barrièremethoden zoals condooms vermindert aanzienlijk het risico op besmetting.

Hoge partnerrotatie
Mensen met meerdere seksuele partners hebben een verhoogd risico op besmetting. Dit verhoogt de kans op blootstelling aan Haemophilus ducreyi en andere seksueel overdraagbare aandoeningen.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen lopen een hoger risico op het ontwikkelen van weke sjanker. Dit zijn onder andere mensen die zich in omgevingen bevinden met een hoge prevalentie van seksueel overdraagbare aandoeningen.

Mannen die seks hebben met mannen
Mannen die seks hebben met mannen (MSM) vormen een risicogroep voor weke sjanker, vooral in gebieden waar de incidentie van andere seksueel overdraagbare aandoeningen hoog is. Deze groep heeft vaak onbeschermd seksueel contact en een grotere kans om meerdere seksuele partners te hebben.

Mensen in gebieden met hoge prevalentie van SOA's
In gebieden met een hoge prevalentie van andere seksueel overdraagbare aandoeningen, zoals syfilis, gonorroe en HIV, is de incidentie van weke sjanker vaak hoger. Deze aandoeningen bevorderen het risico op infectie met Haemophilus ducreyi.

Symptomen: Pijnlijke genitale zweer of zweren

De incubatietijd (de periode tussen blootstelling aan de bacterie en het optreden van symptomen) van een weke sjanker bedraagt één tot veertien dagen.

Mannen
Bij mannen ontwikkelt zich op de plaats van besmetting een klein, rood bultje dat binnen een dag uitgroeit tot een zweer van variabele grootte (van 3 mm tot 5 cm). Deze zweer kan zich bevinden op de voorhuid, achter de eikel, op de schacht van de penis, de eikel zelf, de opening van de penis, of op het scrotum (balzak). De genitale zweer is pijnlijk, bloedt gemakkelijk, voelt zacht aan en heeft een scherpe begrenzing met een onregelmatige rand. De basis van de zweer is vaak bedekt met een grijs of geelachtig materiaal. Ongeveer de helft van de mannelijke patiënten ontwikkelt één enkele zweer, terwijl de andere helft meerdere zweren ontwikkelt.

Vrouwen
Bij vrouwen verschijnen vaak vier of meer zweren die kunnen samenvloeien tot grotere, voortvretende laesies. De zweren bevinden zich meestal op de grote schaamlippen, de kleine schaamlippen, de binnenkant van de dijen, of het perineum (gebied tussen de vagina en de anus). Bij vrouwen kunnen de zweren ook zogenaamde 'kuszweren' (kissing ulcera) vormen, waarbij zweren op de tegenoverliggende schaamlip ontstaan. Soms blijven de zweren onopgemerkt. De enige merkbare tekenen kunnen pijn tijdens de geslachtsgemeenschap en plasproblemen zijn. Binnen één tot twee weken na het optreden van de symptomen ontwikkelt ongeveer de helft van de patiënten inguïnale lymfadenopathie (gezwollen lymfeklieren in de lies). De gezwollen lymfeklieren kunnen zich uitbreiden tot grote abcessen, ook wel 'bubo' genoemd, wat ook bij de pest voorkomt.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van weke sjanker omvatten voornamelijk pijnlijke zweren op de geslachtsdelen en andere inguinale gebieden. Het is belangrijk om de symptomen snel te herkennen voor een juiste diagnose en behandeling.

Pijnlijke zweren
Een van de eerste tekenen van weke sjanker is de ontwikkeling van pijnlijke zweren op de geslachtsdelen, die vaak gepaard gaan met etterige afscheiding. De zweren kunnen snel groter worden en zich uitbreiden naar omliggende weefsels.

Verergering van de symptomen
Zonder behandeling kunnen de zweren groter worden en kunnen er complicaties ontstaan, zoals bacteriële infecties van de aangetaste huid of lymfadenitis, een ontsteking van de lymfeklieren in de liesstreek.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van een weke sjanker wordt gesteld door een grondig onderzoek van de zweer of zweren en eventuele gezwollen lymfeklieren. Het is belangrijk om de aandoening te onderscheiden van andere genitale ulcera, zoals syfilis en genitale herpes. Vaak lijdt de patiënt echter ook aan een co-infectie, zoals syfilis en/of herpes simplex. Een bloedonderzoek kan de diagnose bevestigen, maar is niet altijd eenvoudig. Daarom kan de arts ook uitstrijkjes van de zweer nemen en materiaal uit de lokale lymfeknopen zuigen voor verder onderzoek.

Behandeling met antibiotica

De behandeling van een weke sjanker bestaat uit antibiotica. Drie tot zeven dagen na het starten van de behandeling komt de patiënt terug voor een controle om te beoordelen of de zweren reageren op de medicatie. Indien de behandeling succesvol is, zullen de zweren verminderen. Sekspartners dienen ook te worden onderzocht en zo nodig behandeld. HIV-patiënten vereisen vaak een intensievere opvolging omdat hun herstel vaak trager verloopt. Meervoudige doseringsschema's zijn soms noodzakelijk bij HIV-patiënten, omdat een enkele dosis therapie minder effectief kan zijn. Het is aanbevolen om tot minstens een week na succesvolle behandeling geen seksueel contact te hebben.

Prognose van de aandoening

De prognose van weke sjanker hangt af van verschillende factoren, waaronder de snelheid van diagnose, de behandeling en de algemene gezondheidstoestand van de patiënt. Met tijdige behandeling is de prognose doorgaans goed, maar bij verwaarlozing kunnen er complicaties optreden.

Zonder behandeling
Indien onbehandeld, kunnen de zweren van weke sjanker ernstig verergeren en secundaire infecties veroorzaken. In sommige gevallen kan het leiden tot chronische infecties of littekenvorming. Er kunnen ook complicaties optreden, zoals de verspreiding van de infectie naar andere delen van het lichaam of zelfs het ontwikkelen van een systemische infectie.

Met behandeling
Bij vroege behandeling met antibiotica zal de infectie meestal binnen enkele weken genezen. Antibiotica zoals azitromycine of ceftriaxon zijn effectief in het elimineren van Haemophilus ducreyi, en de kans op complicaties wordt aanzienlijk verminderd.

Complicaties van een weke sjanker

Complicaties kunnen onder andere zijn:

• Urethrale fistels: Bij onbesneden mannen kunnen urethrale fistels ontstaan.
• Littekens: Littekens op de voorhuid van de penis bij onbesneden mannen.
• HIV-patiënten: Bij HIV-patiënten kan het herstelproces langer duren. Ze hebben mogelijk een hogere kans op herinfecties en gecompliceerdere ziekteverlopen.

Preventie van een weke sjanker

Om een weke sjanker te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen worden genomen:

• Veilige seks: Gebruik condooms om het risico op overdracht te verminderen.
• Regelmatige seksuele gezondheidsonderzoeken: Laat je regelmatig testen op seksueel overdraagbare aandoeningen, vooral als je meerdere seksuele partners hebt.
• Onderwijs en voorlichting: Vergroot bewustzijn over de symptomen en risicofactoren van weke sjanker en andere seksueel overdraagbare aandoeningen.
• Vroegtijdige behandeling: Zoek tijdig medische hulp als je symptomen van een genitale infectie opmerkt.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met weke sjanker

Een weke sjanker, ook wel een syfilitische ulcus genoemd, is een pijnlijke zweer die vaak wordt geassocieerd met een seksueel overdraagbare aandoening (soa) zoals syfilis. Het is belangrijk om de juiste maatregelen te nemen om de genezing te bevorderen en verdere complicaties te voorkomen.

Zoek medische hulp

Het is cruciaal om zo snel mogelijk een arts te raadplegen als je een weke sjanker hebt. Een arts kan de juiste diagnose stellen en je begeleiden bij de behandeling. Syfilis wordt doorgaans behandeld met antibiotica, meestal penicilline. Het is belangrijk om de volledige kuur af te maken, zelfs als de symptomen verdwijnen, om er zeker van te zijn dat de infectie volledig wordt behandeld. Vertrouw op de expertise van je arts om ervoor te zorgen dat je de juiste zorg krijgt.

Bescherm jezelf en anderen

Omdat weke sjankers vaak worden veroorzaakt door syfilis, is het belangrijk om veilig seks te hebben om de verspreiding van de infectie te voorkomen. Gebruik condooms of andere barrièremethoden tijdens seksuele activiteit om het risico op overdracht te minimaliseren. Het is ook essentieel om je seksuele partners te informeren, zodat zij ook medische hulp kunnen zoeken en zich kunnen laten testen.

Zorg voor hygiëne en verzorging van de wond

Het is belangrijk om de getroffen gebieden schoon en droog te houden om infecties te voorkomen. Was de zweren voorzichtig met water en een milde zeep, maar vermijd agressieve reinigingsmiddelen of scrubs die de huid kunnen irriteren. Bedek de zweren met een schoon verband om te voorkomen dat ze in contact komen met vuil en bacteriën, wat de genezing kan belemmeren.

Let op de voortgang van de genezing

Houd de zweren goed in de gaten tijdens het genezingsproces. Als je merkt dat de zweren groter worden, niet genezen of gepaard gaan met andere symptomen zoals koorts, pijn of vergrote lymfeklieren, neem dan onmiddellijk contact op met je arts. Deze symptomen kunnen wijzen op een ernstiger stadium van syfilis of een andere complicatie die behandeling vereist.

Volg controleafspraken

Nadat de behandeling voor syfilis is begonnen, is het belangrijk om regelmatig controleafspraken met je arts te hebben om te zorgen dat de infectie volledig is genezen en om te voorkomen dat de aandoening zich opnieuw ontwikkelt. Dit kan ook helpen om ervoor te zorgen dat je geen andere soa's hebt die de genezing kunnen beïnvloeden.

Misvattingen rond weke sjanker

Weke sjanker is een seksueel overdraagbare aandoening die wordt veroorzaakt door de bacterie Haemophilus ducreyi. Deze aandoening leidt tot pijnlijke, zwerenachtige laesies op de geslachtsdelen en kan ernstige gevolgen hebben als het niet behandeld wordt. Er zijn echter veel misvattingen over de weke sjanker die het begrip en de behandeling van deze aandoening bemoeilijken.

Weke sjanker is zeldzaam en komt alleen voor in tropische gebieden

Hoewel weke sjanker traditioneel vaker voorkomt in tropische gebieden, is het een misvatting om te denken dat het alleen daar voorkomt. De aandoening is overal ter wereld aanwezig, hoewel het zeldzaam kan zijn in gebieden met goede toegang tot gezondheidszorg en waar preventieve maatregelen zoals veilige seks vaker worden toegepast. Het komt vaker voor in gebieden waar er een hogere prevalentie van andere seksueel overdraagbare aandoeningen is.

De zweren bij weke sjanker zijn altijd pijnlijk

Een veelvoorkomende misvatting is dat de zweren die worden veroorzaakt door weke sjanker altijd pijnlijk zijn. Hoewel de aandoening vaak gepaard gaat met pijnlijke zweren, kunnen sommige gevallen milde symptomen vertonen, met zweren die niet altijd veel pijn veroorzaken. Dit kan leiden tot vertragingen in de diagnose en behandeling.

Weke sjanker kan alleen via seksueel contact worden overgedragen

Hoewel weke sjanker voornamelijk via seksueel contact wordt overgedragen, is het niet de enige manier waarop de aandoening kan worden verspreid. In zeldzame gevallen kan het ook via indirecte besmetting, bijvoorbeeld via besmette voorwerpen, worden overgedragen, hoewel dit veel minder vaak voorkomt. Het belangrijkste risico blijft echter onbeschermd seksueel contact met een geïnfecteerde persoon.

Antibiotica kunnen weke sjanker volledig genezen

Hoewel antibiotica effectief zijn in de behandeling van weke sjanker, bestaat er een misvatting dat de aandoening volledig kan worden genezen met een enkele kuur. In sommige gevallen kunnen er complicaties optreden, zoals de vorming van abcessen, die mogelijk meer intensieve behandeling vereisen, zoals drainage of langdurige antibiotica. Het is belangrijk om alle voorgeschreven medicijnen in de volledige kuur af te maken, zelfs als de symptomen verdwijnen.

Weke sjanker kan geen langdurige gevolgen hebben

Er wordt vaak gedacht dat weke sjanker slechts tijdelijke zweren veroorzaakt die na behandeling geen verdere gevolgen hebben. In werkelijkheid kunnen onbehandelde gevallen van weke sjanker ernstige complicaties veroorzaken, zoals abcesvorming, littekens, en in sommige gevallen zelfs onvruchtbaarheid. Ook kan de aandoening het risico op hiv-overdracht verhogen, omdat de zweren als ingangspoort voor andere infecties dienen.

Een persoon met weke sjanker kan niet opnieuw worden geïnfecteerd nadat hij eenmaal behandeld is

Een andere misvatting is dat iemand die eerder een behandeling voor weke sjanker heeft ondergaan, permanent immuun is voor de aandoening. Dit is niet waar. Personen die eerder besmet zijn geweest, kunnen opnieuw geïnfecteerd raken als ze opnieuw onbeschermd seksueel contact hebben met een geïnfecteerde persoon. Het is essentieel om preventieve maatregelen, zoals het gebruik van condooms, in acht te nemen om herbesmetting te voorkomen.

Weke sjanker kan gemakkelijk worden herkend zonder medische hulp

Veel mensen denken dat ze weke sjanker kunnen herkennen zonder medische hulp. In werkelijkheid is het moeilijk om de aandoening alleen op basis van de symptomen te diagnosticeren, omdat de zweren die door Haemophilus ducreyi worden veroorzaakt, vaak lijken op die van andere aandoeningen, zoals herpes of syfilis. Een arts kan alleen een definitieve diagnose stellen door middel van beeldvormende onderzoeken en het testen van een monster van de zweer.

Weke sjanker is een serieuze aandoening die, hoewel behandelbaar, verschillende misvattingen kent die het begrip ervan bemoeilijken. Het is van belang om nauwkeurige informatie te verkrijgen en bij symptomen altijd een arts te raadplegen om complicaties te voorkomen en een juiste behandeling te ontvangen.