Weke sjanker: Bacteriële infectie met genitale zweren

Een weke sjanker is een acute seksueel overdraagbare aandoening veroorzaakt door de bacterie Haemophilus ducreyi. Deze bacteriële infectie kenmerkt zich door pijnlijke genitale zweren, vaak gepaard met vergrote lymfeklieren in de lies. Zowel mannen als vrouwen kunnen door een weke sjanker worden getroffen, hoewel het klinische beeld kan variëren tussen de geslachten. De aandoening is zeer besmettelijk, maar kan effectief worden behandeld met antibiotica. De vooruitzichten zijn doorgaans zeer goed, mits een zorgvuldige opvolging wordt gevolgd, vooral bij HIV-patiënten, bij wie het genezingsproces trager kan verlopen.

• Synoniemen van weke sjanker
• Epidemiologie van de bacteriële infectie
• Oorzaken van weke sjanker
• Symptomen: Pijnlijke genitale zweer of zweren
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met antibiotica
• Prognose van de aandoening
• Complicaties van een weke sjanker
• Preventie van een weke sjanker

Synoniemen van weke sjanker

Een weke sjanker, die minder bekend is in geïndustrialiseerde landen, staat ook bekend als 'chancre', 'chanker', 'chancroïd', 'zachte sjanker' of 'ulcus molle'.

Epidemiologie van de bacteriële infectie

Hoewel een weke sjanker minder vaak voorkomt dan genitale zweren veroorzaakt door herpes simplex type 2 (HSV-2), komt deze seksueel overdraagbare aandoening veel voor in delen van Afrika en Azië. In geïndustrialiseerde landen komt de ziekte zelden voor, tenzij men reist naar gebieden waar de aandoening endemisch is. Wereldwijd lijden ongeveer zeven miljoen mensen aan een weke sjanker. Niet-blanke, onbesneden mannen lopen een verhoogd risico. Vrouwen maken slechts ongeveer 10% uit van het totale aantal patiënten, vaak omdat ze asymptomatische dragers van de ziekte zijn. Jongere seksueel actieve mensen, vooral tussen de 15 en 30 jaar, zijn het vaakst getroffen door een weke sjanker. Epidemiologische studies in Afrika hebben bovendien aangetoond dat genitale ulcera (zweren in het genitale gebied) door een sjanker een verhoogd risico op het verkrijgen van een HIV-infectie met zich meebrengen.

Oorzaken van weke sjanker

De bacterie Haemophilus ducreyi veroorzaakt de weke sjanker. De overdracht van deze zeer besmettelijke infectie vindt plaats via seksueel contact.

Symptomen: Pijnlijke genitale zweer of zweren

De incubatietijd (de periode tussen blootstelling aan de bacterie en het optreden van symptomen) van een weke sjanker bedraagt één tot veertien dagen.

Mannen

Bij mannen ontwikkelt zich op de plaats van besmetting een klein, rood bultje dat binnen een dag uitgroeit tot een zweer van variabele grootte (van 3 mm tot 5 cm). Deze zweer kan zich bevinden op de voorhuid, achter de eikel, op de schacht van de penis, de eikel zelf, de opening van de penis, of op het scrotum (balzak). De genitale zweer is pijnlijk, bloedt gemakkelijk, voelt zacht aan en heeft een scherpe begrenzing met een onregelmatige rand. De basis van de zweer is vaak bedekt met een grijs of geelachtig materiaal. Ongeveer de helft van de mannelijke patiënten ontwikkelt één enkele zweer, terwijl de andere helft meerdere zweren ontwikkelt.

Vrouwen

Bij vrouwen verschijnen vaak vier of meer zweren die kunnen samenvloeien tot grotere, voortvretende laesies. De zweren bevinden zich meestal op de grote schaamlippen, de kleine schaamlippen, de binnenkant van de dijen, of het perineum (gebied tussen de vagina en de anus). Bij vrouwen kunnen de zweren ook zogenaamde 'kuszweren' (kissing ulcera) vormen, waarbij zweren op de tegenoverliggende schaamlip ontstaan. Soms blijven de zweren onopgemerkt. De enige merkbare tekenen kunnen pijn tijdens de geslachtsgemeenschap en plasproblemen zijn. Binnen één tot twee weken na het optreden van de symptomen ontwikkelt ongeveer de helft van de patiënten inguïnale lymfadenopathie (gezwollen lymfeklieren in de lies). De gezwollen lymfeklieren kunnen zich uitbreiden tot grote abcessen, ook wel 'bubo' genoemd, wat ook bij de pest voorkomt.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van een weke sjanker wordt gesteld door een grondig onderzoek van de zweer of zweren en eventuele gezwollen lymfeklieren. Het is belangrijk om de aandoening te onderscheiden van andere genitale ulcera, zoals syfilis en genitale herpes. Vaak lijdt de patiënt echter ook aan een co-infectie, zoals syfilis en/of herpes simplex. Een bloedonderzoek kan de diagnose bevestigen, maar is niet altijd eenvoudig. Daarom kan de arts ook uitstrijkjes van de zweer nemen en materiaal uit de lokale lymfeknopen zuigen voor verder onderzoek.

Behandeling met antibiotica

De behandeling van een weke sjanker bestaat uit antibiotica. Drie tot zeven dagen na het starten van de behandeling komt de patiënt terug voor een controle om te beoordelen of de zweren reageren op de medicatie. Indien de behandeling succesvol is, zullen de zweren verminderen. Sekspartners dienen ook te worden onderzocht en zo nodig behandeld. HIV-patiënten vereisen vaak een intensievere opvolging omdat hun herstel vaak trager verloopt. Meervoudige doseringsschema's zijn soms noodzakelijk bij HIV-patiënten, omdat een enkele dosis therapie minder effectief kan zijn. Het is aanbevolen om tot minstens een week na succesvolle behandeling geen seksueel contact te hebben.

Prognose van de aandoening

Een weke sjanker kan soms spontaan verbeteren binnen één tot drie maanden. Patiënten kunnen echter gedurende deze periode last blijven houden van pijnlijke zweren en pusvorming uit de abcessen. Antibiotica behandelen de aandoening doorgaans snel en leiden tot minimale littekenvorming.

Complicaties van een weke sjanker

Complicaties kunnen onder andere zijn:

• Urethrale fistels: Bij onbesneden mannen kunnen urethrale fistels ontstaan.
• Littekens: Littekens op de voorhuid van de penis bij onbesneden mannen.
• HIV-patiënten: Bij HIV-patiënten kan het herstelproces langer duren. Ze hebben mogelijk een hogere kans op herinfecties en gecompliceerdere ziekteverlopen.

Preventie van een weke sjanker

Om een weke sjanker te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen worden genomen:

• Veilige seks: Gebruik condooms om het risico op overdracht te verminderen.
• Regelmatige seksuele gezondheidsonderzoeken: Laat je regelmatig testen op seksueel overdraagbare aandoeningen, vooral als je meerdere seksuele partners hebt.
• Onderwijs en voorlichting: Vergroot bewustzijn over de symptomen en risicofactoren van weke sjanker en andere seksueel overdraagbare aandoeningen.
• Vroegtijdige behandeling: Zoek tijdig medische hulp als je symptomen van een genitale infectie opmerkt.