Tevredenheids- en geluksgevoel, nader bekeken en bereikbaar?

Tevredenheids- en geluksgevoel zijn twee aspecten van subjectief welzijn. Hoewel ze met elkaar verband houden, kunnen ze van elkaar worden onderscheiden. Hersenstofjes blijken bij deze gevoelens een grote rol te spelen. Verschillende onderzoeken geven aan dat ongeveer 50 procent is aangeboren en dat van de overige 50 procent een groot deel bereikt kan worden door er zelf aan te werken. Om na te gaan of er sprake is van een positief tevredenheids- en/of geluksgevoel wordt aan deelnemers, in wetenschappelijke onderzoeken, gevraagd om op een schaal van 1-10 aan te geven in hoeverre men zich tevreden of gelukkig voelt.

Tevredenheids- en geluksgevoel

• Tevredenheids- en geluksgevoel
• Tevredenheidsgevoel
• Algemeen geluksgevoel
• Specifiek geluksgevoel
• De invloed van hersenstofjes
• In hoeverre is tevredenheids- en geluksgevoel aangeboren?
• Kunnen we geluks- en tevredenheidsgevoel nastreven?
• Hoe kunnen we geluksgevoel nastreven?
• Kanttekening

Tevredenheids- en geluksgevoel

Tevredenheidsgevoel is het gevoel dat je hebt over hoe je nu leeft en hoe je het zou willen. Als dit zoveel mogelijk overeenkomt dan ben je tevreden.
Geluksgevoel is een sterk positief gevoel. Hierbij kan onderscheid worden gemaakt in een algemeen geluksgevoel en een specifiek geluksgevoel.

• Een algemeen geluksgevoel wil zeggen dat je het leven als zinvol ziet, lekker in je vel zit en goed functioneert.¹ Hoewel er momenten kunnen zijn dat het allemaal niet meezit blijft het algemene positieve gevoel toch overheersen.
• Een specifiek geluksgevoel ontstaat door een gebeurtenis, bijvoorbeeld het winnen van een loterij, het behalen van een goed cijfer, het scoren in een wedstrijd, verliefdheid. Het zijn geluksmomenten. Deze gevoelens zijn eindig.

Zowel tevredenheids- als geluksgevoel wordt wel samengevat als het gevoel van subjectief welzijn of ook wel als levensvoldoening ² Hoewel geluksgevoel en tevredenheidsgevoel met elkaar in verband staan, belichten zij ieder een ander aspect van welzijn.

Tevredenheidsgevoel

Tevredenheidsgevoel wil zeggen: in hoeverre komen de huidige en wenselijke situatie overeen. Het kan worden gemeten door mensen te vragen hoe ze op een schaal van 1-10 zich voelen met betrekking tot levensaspecten als:

• gezondheid,
• uiterlijk,
• financiën,
• uitgaansmogelijkheden
• woning waarin ze wonen;
• buurt waarin ze wonen;
• hoeveelheid vrije tijd;
• vrienden- en kennissenkring;
• werk

Het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) heeft in een grootschalig onderzoek onder andere de volgende vragen gesteld:
Hoe tevreden bent u met uw woning? En met de buurt waarin u woont? Hoe tevreden bent u met de manier waarop u uw tijd besteed? Hoe tevreden bent u met uw financiële situatie. En met uw persoonlijke relaties?
Hoe meer aspecten als tevreden worden gescoord hoe meer er sprake is van algemene tevredenheid. Men kan bijvoorbeeld ontevreden zijn met de woning maar tevreden met de relatie, gezondheid, vrije tijd enz.

Algemeen geluksgevoel

Het CBS heeft ook het (algemene) geluksgevoel onderzocht door ondervraagden de volgende vraag voor te leggen:
In welke mate vind je jezelf een gelukkig mens? Op een schaal van 1 tot en met 10 kan dit worden aangegeven. Hierbij staat 1 voor ‘volledig ongelukkig’ en 10 voor ‘volledig gelukkig’.


De kanttekening die hierbij gemaakt kan worden is in hoeverre geluksgevoel en tevredenheidsgevoel hier niet door elkaar lopen.

Specifiek geluksgevoel

Stel dat we geluksgevoel op een schaal met de cijfers 1 -10 kunnen uitdrukken. Achmed drukt zijn algemene gevoel van welzijn bijv. uit met een 6. Op het moment dat hij slaagt voor zijn rijbewijs ervaart hij een sterke aangename sensatie waardoor hersenstofjes de score omhoog doen schieten naar 8 of 9. Een tijdje blijft dit geluksgevoel, maar op een gegeven moment ebt het weg en zakt de score weer naar 6, zijn normale gevoel van welzijn.

De invloed van hersenstofjes

Er zijn verschillende hersenstofjes die een rol spelen bij het verkrijgen van positieve gevoelens, zoals

• dopamine,
• endorfine
• oxytocine
• fenylethylamine

Een of meer van deze stofjes kunnen bij bepaalde gebeurtenissen erg actief worden, wat ons een prettig gevoel geeft. Als we bijvoorbeeld een beloning ontvangen dan wordt dopamine actief, intensief sporten kan endorfine activeren, bij knuffelen wordt oxytocine aangemaakt en bij verliefdheid fenylethylamine.

Als we in een rustige situatie zijn dan zullen de stofjes minder of niet actief zijn. Ook dan kunnen we ons wel prettig voelen maar dat heeft meer te maken met een aangeboren basisstemming. Het stofje serotonine speelt hierbij een rol. Bij een algemeen positief geluksgevoel is voldoende van dit stofje aanwezig. Als er te weinig serotonine wordt aangemaakt kan dat leiden tot depressie of somberheid.

In hoeverre is tevredenheids- en geluksgevoel aangeboren?

In hoeverre tevredenheids- als geluksgevoel is aangeboren is door verschillende onderzoekers onderzocht. De Amerikaanse psycholoog Lykken ⁷ publiceerde in 2007 een onderzoek waaruit bleek dat het tevredenheidsgevoel voor bijna 50 procent is aangeboren.

Geluksgevoel blijkt ook deels genetisch bepaald te zijn. Dit bleek uit een grootschalig internationaal, in 2016 gepubliceerd, onderzoek onder 298000 deelnemers.⁸ Biologisch psychologe Meike Bartels concludeert, o.a. na tweelingenonderzoek, dat 40 procent van geluksgevoel is aangeboren.⁹ Zij beschrijft dat er zelfs een gen gevonden is dat van invloed is op geluksgevoel. Amerikaans onderzoek (2011) onder 2500 deelnemers noemt de lange variant van het gen 5-HTT. Dit gen reguleert het transport van serotonine in de hersenen, op efficiënte wijze.¹⁰

Kunnen we geluks- en tevredenheidsgevoel nastreven?

In het boek ‘De maakbaarheid van geluk’ stelt de onderzoekster Sonja Lyubomirsky dat geluk voor 10% wordt bepaald door omstandigheden en voor 40% door doelbewuste acties. Ze geeft aan dat geluk voor een groot deel door ons zelf valt te beïnvloeden.¹¹


Hetzelfde geldt voor tevredenheidsgevoel. Ook dat is te beïnvloeden. Enkele mogelijkheden: Probeer de kloof tussen de huidige situatie en de wenselijke situatie niet te groot te houden. Het stellen van kleine bereikbare doelen kan helpen. Door je met anderen te vergelijken kun je ontevreden worden, het is zinvoller om te relativeren. Ook aan te bevelen is om elke dag één ding te bedenken waar je tevreden mee bent en dit uit te vergroten.

Hoe kunnen we geluksgevoel nastreven?

Doelbewuste acties om geluk na te streven wordt in veel boeken die gaan over positief denken beschreven. Van Hees noemt, na uitgebreid literatuuronderzoek, drie doelbewuste acties die van belang zijn bij het nastreven van geluksgevoel. Hij vat ze samen onder de letters D.O.M. (Doelen, Oplaadpunten en Mensen)¹³

• Doelen. Het nastreven van doelen geeft het leven zin. Doelen kunnen kleine, behaalbare doelen zijn of doelen die verder weg liggen en niet direct te behalen zijn. Voorbeelden van behaalbare doelen: iedere dag een half uur hardlopen of een tentamen voorbereiden. Verder weg liggende doelen: een prestatieloop doen van bijvoorbeeld 15 km, een diploma behalen
• Oplaadpunten. Ze zijn belangrijk om stress te verminderen. Dat kan zijn een potje tennis, een museum bezoeken een boek lezen, tv kijken, een ontspannend gesprekje met een kennis, vriend of partner.
• Mensen. Hierbij moet gedacht worden aan het hebben en onderhouden van contacten met vrienden, familie en collega’s. Een grapje maken en elkaar af en toe een complimentje geven kunnen een prettig gevoel geven.

Kanttekening

Tevredenheids- en geluksgevoel hangen samen maar zijn niet hetzelfde. Verschillende onderzoekers geven aan dat beide voor ongeveer 40 to 50 procent maakbaar zijn. Veel boeken over positief denken geven mogelijkheden aan. Als kanttekening moet worden gemaakt dat bepaalde hersenstofjes die hierbij van belang zijn van nature niet bij ieder in voldoende mate aanwezig kunnen zijn. Van nature depressieve mensen zullen dan medicatie nodig hebben.