Stijve enkel: oorzaken en symptomen van stijve enkels

Een stijve enkel of enkelstijfheid kan een aanslag zijn op je mobiliteit. Het kan gaan om één stijve enkel en soms zijn beide enkels aangedaan. Door stijve enkels kan het moeilijk zijn om actief te blijven of zelfs 's ochtends uit bed te komen en door de kamer te lopen. Bewegingsbeperking treedt meestal meer op in opwaartse dan neerwaartse richting, zodat het moeilijker wordt om bergopwaarts te lopen, trap te lopen, platte schoenen te dragen of de voeten recht vooruit te houden. Er zijn een aantal mogelijke oorzaken voor het hebben van een stijve enkel of stijve enkels. Vaak gaat het om overbelasting of een verkeerde belasting van de enkel, maar bepaalde aandoeningen zoals reumatoïde artritis of artrose kunnen ook leiden tot stijve enkels en bijkomende klachten. Raadpleeg tijdig je huisarts. Blijf niet doorlopen met klachten aan je enkel zoals stijfheid en pijn, zodat voorkomen wordt dat de klachten chronisch worden. Hoe sneller behandeling plaatsvindt, hoe beter het herstel verloopt.

• Stijve enkel
• Symptomen van stijve enkels
• Oorzaken van stijve enkels
• Veel voorkomende oorzaken van enkelstijfheid
• Ouderdom
• Te korte kuitspieren
• Artrose
• Blokkade in de enkel
• Eerdere enkelblessure
• Ontstekingsziekten
• Tendinitis of peesontsteking
• Aangeboren afwijkingen
• Voetproblemen
• Sporten en hardlopen
• Stijve enkel(s) na het sporten
• Stijve enkel(s) na het hardlopen
• Stijve enkel in de ochtend
• Huisarts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling
• Maatregelen
• Fysiotherapie en oefeningen
• De juiste schoenen kiezen
• Kuitspierverlenging
• Prognose
• Preventie

Stijve enkel

De enkel is een kwetsbare structuur in het menselijke lichaam. De enkel is het gebied dat de voet en het onderbeen verbindt; de enkel is het gewricht tussen het onderbeen en de achtervoet. Het gewricht wordt gestabiliseerd door ligamenten en wordt aangedreven door spieren die samenwerken om enkel- en voetbewegingen mogelijk te maken en om je aan te passen aan ongelijke oppervlakken wanneer je gaat staan ​​of lopen. Enkels moeten echter ook je gewicht ondersteunen en verdelen. Dat kan een hele klus zijn als je hardloopt, klimt of springt, wat nog meer kracht op deze gewrichten uitoefent en de kans op blessures verhoogt als het te veel gebeurt of als een voet of enkel de verkeerde kant opkomt. Een courante blessure van de enkel is verstuiking, wat kan optreden als de voet naar binnen zwikt.

Symptomen van stijve enkels

Het enkelgewricht is verantwoordelijk voor de op en neer beweging van de voet. Een stijve enkel kan het gevolg zijn van ontsteking of letsel aan een van de structuren in dit gebied, inclusief de botten, gewrichtsruimte, kraakbeen, ligamenten, pezen of spieren. Een stijve enkel kan worden geassocieerd met andere symptomen, waaronder:

• pijnlijke enkel
• gezwollen enkel
• blauwe plekken
• roodheid
• gevoelloosheid of doof gevoel
• tintelingen
• instabiliteit
• brandende pijn
• onvermogen om gewicht te dragen op de aangetaste enkel
• spierzwakte

Oorzaken van stijve enkels

Veel mensen zeggen dat hun enkels stijf aanvoelen na een lange wandeling of hardlopen, maar ook veel andere activiteiten kunnen enkelstijfheid veroorzaken. Die activiteiten omvatten:

• herhaalde irritatie
• overbelasting
• sport en beweging
• werkactiviteiten
• gerelateerd voetletsel

Veel voorkomende oorzaken van enkelstijfheid

Ouderdom

Er zijn veel redenen waarom je enkels stijf kunnen aanvoelen, niet de minste daarvan is gewoon ouderdom. Met het voortschrijden der jaren verstijft je collageen, waardoor zachte weefsels zoals je ligamenten en pezen stijver en minder veerkrachtig zijn. Dat maakt kwetsbare gewrichten zoals de enkel veel strakker en stijver. Veel andere aandoeningen kunnen deze aan leeftijd gerelateerde enkelstijfheid verergeren.

Te korte kuitspieren

De kuitspieren spelen ook een rol in de mobiliteit van de enkels. Bij te korte kuitspieren wordt de hak (te) snel van de grond getild tijdens de afwikkeling. Dit zorgt ervoor dat de enkel meer belast wordt in een kortere tijdsduur. Dit kan tot klachten leiden, zoals ene stijve enkel. De oorzaken van te korte kuitspieren zijn divers. Vaak treedt de verkorting al op in de groei, waarbij erfelijke aanleg ene rol kan spelen. Daarnaast kunnen ouderdom, medische aandoeningen zoals diabetes en immobilisatie ook een rol spelen bij het ontstaan ervan. Het is van belang om zowel de kuitspieren als de enkels mobiel te houden, zodat je klachtenvrij kan sporten of wandelen.

Artrose

Artrose duidt op kwalitatieve achteruitgang van kraakbeen in de gewrichten. Feitelijk is artrose de meest voorkomende reden voor enkelstijfheid bij zowel mannen als vrouwen tussen 50 en 80 jaar oud. Een klassiek symptoom is opstartpijn/ochtendstijfheid wat verbetert door te bewegen.

Blokkade in de enkel

Een botspoor of een los botfragment kan de enkel blokkeren, waardoor de normale beweging wordt belemmerd. Soms kan er een opeenhoping van zacht weefsel of littekens ontstaan in het enkelgewricht en tussen de botten, waardoor de beweging wordt beperkt.

Eerdere enkelblessure

Een botbreuk toen je jong was kan op latere leeftijd voor klachten zorgen als stijfheid. Dit geldt ook voor chronische enkelverstuikingen waardoor stijfheid en andere klachten kunnen ontstaan.

Ontstekingsziekten

Jicht, reumatoïde artritis, lupus en andere aandoeningen die ontstekingen kunnen veroorzaken, kunnen leiden tot stijve enkels die na verloop van tijd erger worden.

Tendinitis of peesontsteking

Ontsteking van één van de enkelpezen (aan de zijkanten of achterkant van de enkel of de bovenkant van de voet) kan stijfheid veroorzaken. Een peesontsteking in de enkel kan het gevolg zijn van letsel, overmatig gebruik of ontstekingsaandoeningen. De achillespees wordt het meest getroffen.

Aangeboren afwijkingen

Sommige mensen worden geboren met een defect in kraakbeen of bot dat aanvankelijk niet als een groot probleem wordt gezien, maar mettertijd zijn tol eist en voor problemen kan zorgen.

Voetproblemen

Platvoeten of een voet met een abnormaal hoge wreef kunnen na verloop van tijd overmatige slijtage van de enkel veroorzaken, die zich na tientallen jaren kan voordoen.

Sporten en hardlopen

Stijve enkel(s) na het sporten

Na allerlei sporten kan er pijn en stijfheid optreden aan de binnen- of buitenkant van de enkel. Heel vaak is een stijve enkel na het sporten te wijten aan overbelasting van de spieren. Een verkeerde of ontbrekende warming-up voor het sporten is vaak de belangrijkste oorzaak. Soms is het te wijten aan het dragen van verkeerde schoenen of een chronische onjuiste belasting tijdens het hardlopen.

Regelmatige enkelpijn en enkelstijfheid na het sporten is niet een klacht die je kunt negeren. Het kan ook wijzen op microscheuren in de ligamenten en spieren, die dan volledig kunnen scheuren als je doorgaat met sporten. Acute behandeling wordt uitgevoerd met koeling of ontstekingsremmende en pijnstillende gels. Als dat niet genoeg is, kan ook een (orale) ontstekingsremmende pijnbehandeling met ibuprofen of diclofenac helpen.

In elk geval is het belangrijk om de oorzaak van de klachten te minimaliseren, dus allereerst om de sportactiviteiten te staken totdat de pijn en stijfheid is verdwenen. Als er na het sporten altijd pijn en stijfheid in het enkelgebied optreedt, is het alleszins raadzaam om je huisarts te raadplegen. De arts kan een röntgenfoto laten maken om afwijkingen aan botten en gewrichten in het enkelgebied top te sporen. Soms is een MRI-scan nodig om de situatie te beoordelen.

Stijve enkel(s) na het hardlopen

Een stijve enkel kan optreden tijdens of na het hardlopen. In de meeste gevallen is de belangrijkste reden hiervoor een onjuiste belasting of overbelasting van de spieren die niet van tevoren zijn opgewarmd. Schoenen die niet goed passen of die niet zijn ingelopen en die een te hoge opstaande rand hebben, kunnen ook leiden tot irritatie van het enkelgebied en dus tot pijn en stijfheid die vaak langdurig is.

Om pijnlijke en stijve enkels tijdens en na het hardlopen te voorkomen, moet er altijd voor worden gezorgd dat de spieren goed zijn opgewarmd en de ligamenten zijn uitgerekt. Het is ook belangrijk om ervoor te zorgen dat er geen onjuiste orthopedische belasting optreedt tijdens het hardlopen. Enkelpijn na joggen kan heel goed worden behandeld door deze te koelen. Als dat niet genoeg is, kan een pijnstillende gel, zoals Voltaren, op het pijnlijke en stijve enkelgebied worden aangebracht.

Als klachten blijven sluimeren kan door een loopanalyse duidelijk worden waar verbetering mogelijk is. Dit kan bij een fysiotherapeut. Dit maakt duidelijk of er een onjuiste belasting is en of een orthopedisch schoeninzetstuk nodig is.

Stijve enkel in de ochtend

Na het opstaan in de ochtend ​​kun je last hebben van een stijve enkel. Soms is de oorzaak traumatisch. De zogenaamde diepe slapers merken het misschien niet op tijdens de nachtelijke slaap als ze een voet in een gebogen positie houden en zo de ligamenten en spieren overstrekken. De acuut veroorzaakte pijn wordt dan niet waargenomen bij deze mensen. Pas na het wakker worden in de ochtend worden ze gewaar van deze traumatische pijn en stijfheid.

Niet-traumatische oorzaken kunnen van inflammatoire aard zijn. Gewrichtspijn en stijve gewrichten kunnen optreden zij reumatoïde artritis. De ochtendpijn is zeer kenmerkend en verdwijnt dan in de meeste gevallen gedurende de dag. Het gaat om ochtendstijfheid die langer dan één uur aanhoudt en na enige tijd beweging nemen de klachten af. Ieder aangedaan gewricht kan bij reumatoïde artritis ook getroffen worden door zwelling, roodheid, warmte, pijn bij passieve en actieve bewegingen en bewegingsbeperking.

Huisarts raadplegen

Als je voortdurend wakker wordt met stijve enkels en gewrichten en aanvankelijk moeite hebt met lopen, is het verstandig om je huisarts te raadplegen om te controleren op een ontstekingsaandoening. Ga ook naar de huisarts bij intermitterende klachten van enkelstijfheid en pijn.

Onderzoek en diagnose

De diagnose stijve enkel wordt eerst klinisch gesteld op basis van je medische geschiedenis en de gepresenteerde klachten. Als er een vermoeden bestaat van een chronische aandoening, vindt verdere opheldering plaats door het bloed te onderzoeken en de ontstekingsparameters in het bloed te bepalen. Bij een sportblessures kan beeldvormende onderzoek, zoals röntgenonderzoek, uitgevoerd worden. Er kan ook een MRI-scan worden gemaakt van het enkelgewricht. Als er geen oorzaak kan worden gevonden, is de stijfheid waarschijnlijk te wijten aan overbelasting of een onjuiste belasting vanwege ongeschikt schoeisel tijdens het hardlopen of wandelen.

Behandeling

Maatregelen

De behandeling van stijve enkels hangt af van de oorzaak van de enkelstijfheid. Het toepassen van icepacks en rust kunnen helpen bij tendinitis (peesontsteking) of ontsteking. In gevallen van verkeerde uitlijning, botsporen of een flinke gewrichtsontsteking, kan een operatie de beste optie zijn. Dikwijls kan ene stijve enkel echter adequaat worden behandeld met fysiotherapie, afvallen bij overgewicht (om extra druk op je enkels te verminderen), dagelijkse lichaamsbeweging en rekoefeningen. Het is aan te raden om je kuiten te strekken teneinde je enkels flexibel te houden.

Fysiotherapie en oefeningen

Je huisarts kan na een enkelblessure fysiotherapie of thuisoefeningen aanbevelen die helpen om zwakke spieren rond het enkelgewricht te versterken en de mobiliteit te herstellen om het risico op een nieuw trauma te verlagen. Deze oefeningen bestaan uit bewegingsoefeningen voor de geblesseerde enkel, die helpen om stijve enkels los te maken, en rekoefeningen voor de kuitspieren, die helpen het risico te verminderen om je enkel opnieuw te bezeren. Zoals met alle oefeningen, ga je langzaam vooruit en stop je als het pijnlijk is. Het is belangrijk om hierbij je grenzen in de gaten te houden en niets te forceren, maar wees ook niet té voorzichtig.

De juiste schoenen kiezen

De schoenen die je draagt, spelen ook een belangrijke rol bij het beschermen van je geblesseerde en stijve enkel en het herstellen van je mobiliteit. Ondersteunende schoenen bieden meer comfort, een betere balans en helpen de zwakke enkel te stabiliseren teneinde nieuw letsel te voorkomen. Vermijd hoge hakken of platte schoenen en slippers zonder ondersteuning totdat je enkel volledig is hersteld en niet meer stijf is.

Kuitspierverlenging

Bij te korte kuitspieren kunnen rekoefeningen de kuitspier genoeg oprekken om dit probleem op te lossen. Mocht er na een half jaar intensieve rekoefeningen en het dragen van een nachtspalk of Strassburg sock (een lange sok, die je 's nachts of tijdens periodes van rust draagt) onvoldoende verbetering zijn opgetreden, dan kan een operatieve ingreep uitkomst bieden. Middels een zogeheten astrocnemiusverlenging of gastroc slide kan een strakke kuitspier behandeld worden.

Prognose

Hoewel artritis en artrose chronische aandoeningen zijn die anno 2023 alleen symptomatisch en niet causaal kunnen worden behandeld, zijn sportblessures daarentegen relatief ongecompliceerde verwondingen. In de regel zijn enkele weken zorg voldoende om de volledige veerkracht en stabiliteit van de enkel te herstellen. Het is daarbij wel van belang om gedurende enkele weken of zo nodig langer, het hardlopen of sporten te onderbreken, anders kunnen de klachten chronisch worden. Met geschikte medicamenteuze therapie, zelfzorgmaatregelen en leefstijlveranderingen kunnen reumatoïde artritis en artrose vaak goed worden behandeld.

Preventie

Een stijve enkel kan worden voorkomen door de signalen van het lichaam serieus te nemen. Geschikt schoeisel helpt, net als een goede opwarming voor het sporten of hardlopen. Als er al een blessure aanwezig is, kunnen stabiliserende verbanden worden gebruikt, die de spieren en ligamenten stevig samendrukken en een masserend effect hebben bij het bewegen. Deze zijn relatief goedkoop verkrijgbaar bij speciaalzaken. Zorg ervoor dat ze stevig zitten en niet wegglijden, anders wordt het stabiliserende effect tenietgedaan.

Lees verder

• Stijve spieren: oorzaken, symptomen & voeding spierstijfheid
• Gewrichtspijn: oorzaken en behandeling pijnlijke gewrichten
• Pijn in de enkel: oorzaken van pijnlijke enkel of enkelpijn
• Verstuikte enkel: oorzaken, behandeling, tapen en herstel
• Peesontsteking enkel: oorzaken van een peroneale tendinitis