Pijn in de enkel: oorzaken van pijnlijke enkel of enkelpijn

Pijn in enkel is een veel voorkomende klacht. Pijn in enkel kan zeurend of stekend zijn en gepaard gaan met andere klachten als zwelling, stijfheid, roodheid en warmte in het betrokken gebied. De pijn kan gevoeld worden aan de binnenkant van de enkel, de buitenkant van de enkel, of in de hele enkel. Pijn in enkel kan voorkomen bij opstaan, bij het strekken van de voet, bij het traplopen, na het hardlopen of na een val. De enkel is het gewricht tussen het onderbeen en de achtervoet. Er zijn enkele veelvoorkomende enkelklachten. De belangrijkste oorzaken van enkelpijn of pijn aan enkel zijn verstuiking van de enkel, zweepslag en overbelasting van pezen. Soms is medische behandeling nodig, maar je kunt zelf ook maatregelen nemen om pijn in de enkel te verlichten. Leg je enkel hoger (boven je hart) om zwelling te voorkomen. Plaats een coldpack op de pijnlijke plek. Verminder zwelling eventueel met compressieverband. Neem wat rust, houd het gewicht van je enkel.

• Wat is pijn in de enkel?
• Symptomen van enkelpijn
• Oorzaken van pijnlijke enkel
• Botten, banden, pezen, spieren en gewrichten
• Verstuiking van de enkel
• Gescheurde enkelband
• Pijnscheut in enkel door zweepslag
• Overbelasting van pezen
• Pijn in enkel door gescheurde achillespees
• Acute, hevige pijn in enkel door gebroken enkel
• PTTD
• Zenuwen
• Tarsaal tunnel syndroom
• Enkelpijn door artritis
• Startpijn door artrose
• Jicht
• Reactieve gewrichtsontsteking
• Reumatoïde artritis
• Septische artritis
• Risicofactoren van een pijnlijke enkel
• Zelfzorg
• Rust
• IJs
• Compressie
• Elevatie
• Behandeling stekende of zeurende enkelpijn
• Fysiotherapie
• Brace of bandage
• Ontstekingsremmende medicijnen en injecties
• Chirurgie
• Enkelartrodese/enkelfusie
• Kraakbeentransplantatie
• Preventie: voorkómen van enkelblessures

Wat is pijn in de enkel?

Het enkelgewricht is het gebied dat de voet met het onderbeen verbindt. Het enkelgewricht maakt de op- en neergaande beweging van je voet mogelijk. Net als andere delen van je lichaam, is de enkel gevoelig voor pijn. Soms weet je wat de oorzaak is van pijn in de enkel, bijvoorbeeld na een val. In andere gevallen voel je pijn gedurende langere tijd maar weet je niet waardoor het wordt veroorzaakt.

Symptomen van enkelpijn

Symptomen van pijn in de enkel of enkelpijn kunnen variëren in intensiteit van mild tot ernstig. In sommige gevallen is de pijn intermitterend (wisselend aanwezig), terwijl in andere gevallen er aanhoudende pijn in de enkel optreedt. Symptomen van pijn de enkel zijn onder meer de volgende:

• Ongemak of pijn tijdens het hardlopen
• Pijn tijdens het wandelen
• Blauwe plekken
• Branderige sensatie
• Gevoelloosheid, doof gevoel of tintelingen
• Instabiliteit
• Moeite om de trap op en af te lopen
• Doffe, zeurende of stekende pijn
• Onvermogen om gewicht te dragen op de aangedane enkel
• Ontsteking en zwelling van de enkel
• Pijn blijft bestaan, zelfs als je niet beweegt
• Roodheid rond de enkel
• Stijfheid
• Zwakheid

Oorzaken van pijnlijke enkel

Enkelpijn is vaak te wijten aan een enkelverstuiking, maar kan ook worden veroorzaakt door enkelinstabiliteit, artritis, jicht, peesontsteking, een fractuur (een gebroken enkel), zenuwbeknelling, infectie en slechte structurele uitlijning van been of voet. Pijn in de enkelkan worden geassocieerd met zwelling, stijfheid, roodheid en warmte in het betrokken gebied. De pijn wordt vaak beschreven als een intense doffe pijn die optreedt als er gewicht op de enkel komt te staan en bij het bewegen van de enkel.

Botten, banden, pezen, spieren en gewrichten

Verstuiking van de enkel

Een verzwikte of verstuikte enkel (ook wel gekneusde enkel genoemd) loop je vaak op tijdens het wandelen of sporten. Bij een verstuikte enkel is je voet plotseling naar binnen geklapt, waardoor de enkelband uitrekt of inscheurt. Vaak scheuren er ook wat bloedvaatjes. Het gevolg is een dikke en pijnlijke enkel. De enkelband scheurt zelden helemaal door. de symptomen van een verstuikte enkel zijn:

• Een acute scherpe pijn in enkel, meestal gelokaliseerd aan de buitenkant van de enkel. (De enkel kan zowel naar binnen of naar buiten klappen, maar meestal klapt de enkel naar binnen en zit de pijn aan de gerekte buitenzijde.)
• Na een paar minuten zakt de ergste pijn wat af, waardoor voorzichtig lopen vaak wel weer gaat.
• Veelal treedt er zwelling op en ontstaat er een balvormige blauwe plek als gevolg van een onderhuidse bloeduitstorting.

Gedurende een bepaalde periode blijft het pijnlijk om op je voet te staan. De zwelling neemt na verloop van tijd af en dan zakt het bloed naar de lagere delen van je voet. Het gevolg hiervan is de hiel, de buitenste voetrand en de tenen ook blauw kunnen verkleuren en in een latere fase groen en geel. In de meeste gevallen geneest de enkel voorspoedig, maar soms duurt het wat langer en een enkele keer worden de klachten chronisch. In dat geval blijft de enkel instabiel. De enkel zwikt dan telkens, hetgeen pijnlijk is en waardoor de enkel telkens weer dik wordt.

Gescheurde enkelband

Een gescheurde enkelband is pijnlijk en meestal ontstaat daarbij een zwelling op en onder de enkel en is er ook een bloeduitstorting te zien. Bij gescheurde enkelbanden zul je naar de de Spoedeisende Hulp moeten.

Pijnscheut in enkel door zweepslag

De zweepslag (coup de fouet) dankt zijn naam aan de acuut optredende pijnscheut, alsof er een zweepslag of klap tegen de kuit wordt geplaatst. Het treedt op bij een afzet met lopen of springen. Een zweepslag komt vaak voor bij tennis, hardlopen heuvelop en een plotselinge sterke afzet (zoals bij springen of verspringen). Bij een zweepslag kan een kleine verrekking tot een totale scheur van de spier optreden. Een plotselinge scherpe pijn treedt op en wel precies op de plek waar de scheur is ontstaan. Er kan een zwelling ontstaan, evenals een bloeduitstorting. Dit is geheel afhankelijk van de ernst van de scheur. De bloeduitstorting zakt vaak tussen de weefsels door naar een lagere plek als gevolg van de zwaartekracht. Er is een bewegingsbeperking. De volgende bewegingen zijn vaak niet mogelijk of alleen mogelijk met veel pijn:

• optrekken van de voet;
• wandelen;
• op de tenen staan;
• huppelen;
• rennen; en
• springen.

Waar de scheur is ontstaan, kan er een voelbare en soms ook zichtbare holte of gleuf ontstaan.

Overbelasting van pezen

Op verschillende plekken kan er overbelasting van pezen voorkomen:

• achillespees;
• hielspoor; en
• buitenkant kuit.

Door allerlei oorzaken kan er overbelasting van pezen optreden, zoals een foute stand van de voet, platvoeten, een doorgezakte voet, beenlengteverschil (wat waak voorkomt). Maar ook onvoldoende demping van zool en hak in relatie tot de ondergrond waar je op loopt of sport, of het doortrainen ondanks klachten in een beginstadium, kunnen overbelasting veroorzaken. Vaak worden er vijf stadia onderscheiden:

Pijn in enkel door gescheurde achillespees

Een gescheurde achillespees (achillespeesruptuur) treedt bijna altijd op na een snelle en plotselinge spieractie. Vooral mannen tussen de dertig en veertig jaar die aan sport doen, zijn de pineut. Bij een gescheurde achillespees ontstaat plotselinge hevige pijn laag achter op de kuit of pijn in enkel. Deze pijn is heviger of vergelijkbaar met de pijn bij een spierscheur. Je kunt bij een achillespeesruptuur niet of nauwelijks lopen.

Acute, hevige pijn in enkel door gebroken enkel

Een enkelfractuur (gebroken enkel) wordt vaak veroorzaakt door een verkeersongeluk, sportieve activiteit of geweld. Een enkelbreuk kan optreden bij het sporten wanneer een persoon zijn enkel verdraait, waarbij zijn voet stevig op de grond staat terwijl zijn lichaam een plotselinge draai maakt. Wat je merkt is een acuut optredende, hevige pijn in het aangedane gedeelte. Er treedt een paarsachtige verkleuring op vanwege bloed dat onder de huid terechtgekomen is en zwelling. Lopen is niet meer mogelijk en op het been steunen doet veel pijn.

PTTD

PTTD (Posterior Tibialis Tendon Dysfunctie) ofwel disfunctie van de pees van de musculus tibialis posterior (achterste scheenbeenspier), is de belangrijkste oorzaak van het ontstaan van een platvoet bij volwassenen en kan onder meer pijn aan de binnenzijde van de enkel (in verloop pees) als klacht geven.

Zenuwen

Tarsaal tunnel syndroom

Bij het tarsaal tunnel syndroom is er sprake van een beklemming van een voetzenuw (de zogeheten 'nervus tibialis'), wat resulteert in pijn onder de voet, aan de zijkant van de voet en een brandend gevoel in de voorvoet en/of een brandende voetzool. Soms kan het heffen van je voet en het naar binnen knikken van de enkel ook pijnklachten veroorzaken.

Enkelpijn door artritis

Elk gewricht in het lichaam kan getroffen worden door artritis, een ontsteking van de gewrichten. Het enkelgewricht kan ook zijn aangedaan door een gewrichtsontsteking.

Startpijn door artrose

Artrose wijst op een verandering van het het kraakbeen in een gewricht en ontstaat doordat er meer gewrichtskraakbeen verloren gaat dan er door het lichaam aangemaakt kan worden. Enkelartrose komt lang zo vaak niet voor als artrose in de knie of heup. Veelvoorkomende klachten van artrose in de enkel zijn gewrichtspijn, pijn bij (het starten van) beweging (ook wel 'startpijn' genoemd), (ochtend)stijfheid, minder gemakkelijk bewegen, zwelling en instabiliteit, bewegingsbeperking en standsafwijking.

Jicht

Jicht is een pijnlijke ontsteking in een gewricht en het wordt veroorzaakt doordat er urinezuurkristallen in het gewricht aanwezig zijn. Meestal treedt jicht op in de grote teen of middenvoet, maar jicht kan zich ook manifesteren in de enkel, knie of pols. Bij jicht wordt het aangedane gewricht dik, rood en warm. Na ongeveer drie weken is de jichtaanval weer weggetrokken.

Reactieve gewrichtsontsteking

Een reactieve gewrichtsontsteking (reactieve artritis) is een reactie op een ontsteking elders in je lichaam, vaak van de keel, maag of urinewegen. Bij een reactieve gewrichtsontsteking raken één of meer gewrichten ontstoken, meestal betreft het de knie en/of de enkel. Je merkt dan dat het aangedane gewricht dik, warm en soms rood wordt. Vaak gaat het gepaard met pijn. Voorts kan buigen en strekken moeite opleveren vanwege de zwelling, pijn of stijfheid. Het is niet duidelijk waarom het lichaam zo reageert op de ontsteking elders in het lichaam. Het kan wel vier tot vijf maanden duren voordat je volledig hersteld bent.

Reumatoïde artritis

De overgrote meerderheid van de mensen met reumatoïde artritis (RA) ervaart pijn in de voet of enkels. Bij RA heb je last van pijn, stijfheid, zwelling of warme gewrichten in de handen, polsen, enkels of voeten. De stijfheid is vooral 's ochtends of na lang liggen of stilzitten het ergst.

Septische artritis

Septische artritis zijn het vocht en weefsel van een gewricht ontstoken. Deze vorm van artritis is het gevolg van een bacteriële infectie of schimmelinfectie. De aandoening leidt tot pijn in de enkels indien deze getroffen zijn.

Risicofactoren van een pijnlijke enkel

Iedereen kan pijn ervaren in het enkelgewricht, maar sommige mensen lopen een hoger risico dan de anderen. Veel voorkomende risicofactoren zijn:

• Deelnemen aan inspannende activiteiten terwijl je een slechte conditie hebt.
• Overgewicht of obesitas.
• Geen warming-up voordat je gaat sporten.
• Vermoeide spieren en ligamenten.
• Voorafgaande enkelblessure.
• Ouderdom.

Zelfzorg

De behandeling van je pijnlijke enkel kan chronische pijn en instabiliteit voorkomen. Vaak behandel je pijn in de enkel eerst met de RICE-methode. Deze letters staat voor Rust, IJs, Compressie en Elevatie (omhoog brengen).

Rust

Laat je enkel rusten door er niet op te lopen. Beperk de gewichtsbelasting. Gebruik indien nodig krukken; als er geen fractuur is, kun je veilig wat gewicht op het been zetten. Een enkelbrace helpt vaak bij het verminderen van zwelling en voegt stabiliteit toe terwijl de ligamenten genezen.

IJs

IJs gaat zwelling tegen. Plaats geen ijs direct op de huid (gebruik een dun stuk stof, zoals een kussensloop tussen de ijszak en de huid) en plaats niet meer dan 20 minuten per keer het ijs op de plek om bevriezing te voorkomen.

Compressie

Compressie kan helpen om zwelling onder controle te krijgen en ter ondersteuning. Het kan zinvol zijn om de geblesseerde enkel in te wikkelen met een elastisch verband, zoals een ACE-verband. Zorg er wel voor dat het verband niet te strak zit.

Elevatie

Verhoog de voet door hem ergens op te leggen en boven de taille of het hart te houden.

Behandeling stekende of zeurende enkelpijn

Er zijn veel manieren om enkelproblemen te behandelen. Soms volstaat zelfzorg (zie boven) en fysiotherapie en in ernstige gevallen kan een operatie nodig zijn om de schade te herstellen. De meest voorkomende behandelingstechnieken zijn:

Fysiotherapie

Vaak hebben gewrichtsproblemen professionele aandacht nodig van een fysiotherapeut. Fysiotherapie kan gegeven worden in combinatie met medicatie en/of injecties in het enkelgewricht.

Brace of bandage

De meest voorkomende indicaties voor een enkelbrace of enkelbandage zijn:

• verstuiking
• instabiliteit
• pijn
• gebruik na een zware operatie
• gescheurde enkelbanden

Ontstekingsremmende medicijnen en injecties

Gewoonlijk worden ontstekingsremmende medicijnen voorgeschreven om verschillende soorten artritis te behandelen om pijn te verzachten en zwelling te verminderen. De arts kan ook ontstekingsremmende middelen (zoals corticosteroïden) en een verdovende pijnstiller injecteren, waardoor de zwelling vermindert en je vrijer kan bewegen.

Chirurgie

Chirurgie is vaak een laatste behandelingsoptie voor pijn in de enkel en wordt alleen ingezet als conservatieve behandeling onvoldoende helpt. Als een operatie nodig is om een aandoening als osteochondritis dissecans (een zeldzame aandoening aan het kraakbeen en het ondergelegen gewricht) te behandelen, kan dit vaak middels een kijkoperatie in een gewricht (arthroscopische chirurgie) worden uitgevoerd. Artroscopische chirurgie is minimaal invasief en wordt uitgevoerd door zeer kleine incisies rond het gewricht te maken. Ter correctie van chronische instabiliteit van de enkel zijn er verschillende operaties zoals een 'standaard
reconstructie' en een 'uitgebreide reconstructie' van een de enkelband. Bij een standaard enkelbandreconstructie wordt de beschadigde enkelband weer strakker gemaakt door de beschadigde structuren aan elkaar terug te hechten en te
versterken. Bij de uitgebreide vorm wordt stabiliteit verkregen door een peesreconstructie.

Enkelartrodese/enkelfusie

Artrodese is het aan elkaar vastmaken van de botten van een gewricht en bij de enkel wordt de scheenbeen vastgemaakt aan het sprongbeen. Dit zorgt ervoor dat de enkel niet meer kan bewegen. Deze operatie wordt soms ingezet om artritis te behandelen. Het helpt goed tegen de pijn, maar het maakt de enkel wel immobiel.

Kraakbeentransplantatie

Dit kan worden gedaan bij bijvoorbeeld mensen met een fors gat in hun kraakbeen, bijvoorbeeld door een ongeluk. Hierbij wordt een stukje kraakbeen weggehaald, wat naar een laboratorium gaat om te worden opgekweekt. Na een aantal maanden plaatst de chirurg de uitgegroeide kraakbeencellen in het gewricht en langzaam herstelt het hele enkelgewricht zich weer.

Preventie: voorkómen van enkelblessures

Een goed warming-up voor het sporten, het dragen van goed passende schoenen en het vermijden van hoge hakken kunnen enkelblessures helpen voorkomen. Als je een enkelblessure oploopt, kan rusten, koelen en hoog leggen van het aangedane zwelling en pijn verminderen. Daarnaast is het belangrijk om de instructies van de behandelend arts zo goed mogelijk op te volgen.

Lees verder

• Verstuikte enkel: oorzaken, behandeling, tapen en herstel
• Gescheurde enkelband: symptomen, behandeling en herstel
• Pijn in scheenbeen na lopen, hardlopen of sporten
• Gezwollen enkels en dikke voeten: oorzaken en behandeling
• Pijn aan de knie: stekende, brandende of zeurende kniepijn