Gekneusde enkel: symptomen, oorzaken, behandeling & prognose

Bij een gekneusde enkel of een verstuiking van de enkel klapt je voet plotsklaps naar binnen, als gevolg waarvan de enkelband uitrekt of inscheurt en de enkel dik wordt. Een ongeluk zit in een klein hoekje. Een ongeluk is de belangrijkste oorzaak van een verwonding of een breuk. Niemand is ervan gevrijwaard; het kan iedereen overkomen. Atleten, dansers, mensen die betrokken zijn bij zware lichamelijke arbeid en kinderen lopen meer risico op ongelukken. De meest getroffen gebieden zijn de elleboog, schouder, hand, knie, hand en voet. Een gekneusde enkel is een veel voorkomend verschijnsel bij lichamelijk actieve mensen. Bij een verstuikte enkel voel je plotseling een scherpe pijn, veelal aan de buitenkant van de enkel. Later treedt zwelling op en vormt er zich een balvormige blauwe plek door de bloeduitstorting onder de huid.

• Gekneusde enkel
• Epidemiologie van enkelkneuzingen
• Oorzaken van een verstuikte enkel
• Symptomen: zwelling, blauwe plek en pijn
• Wanneer medische hulp inschakelen?
• Huisarts
• Spoedeisende hulp
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van een enkelverstuiking
• Prognose
• Duur van het herstel
• Hoelang blijft een gekneusde enkel dik?
• Complicaties
• Chronische instabiliteit: je enkel blijft zwak
• Artrose: slijtage op de lange termijn
• Langdurige zwelling: je enkel als waterballon
• Peroneuspeesontsteking: pijn bij elke stap
• Botkneuzingen: verborgen pijn
• Complex Regionaal Pijnsyndroom (CRPS): de zeldzame boosdoener
• Vernauwing van de bloedvaten: een subtiele complicatie
• Preventie

Gekneusde enkel

Tijdens een potje voetbal in het park voelde Thomas, 29 jaar, ineens een scherpe pijn in zijn enkel toen hij ongelukkig op een hobbel in het gras landde. Hij kon er nauwelijks nog op staan, maar dacht: "Ach, gewoon even doorbijten." De volgende ochtend was zijn enkel zo dik als een tennisbal en had alle kleuren van de regenboog aangenomen. Toch duurde het nog drie dagen voordat hij naar de huisarts ging, waar hij te horen kreeg dat het een flinke kneuzing was. "Rust en ijs erop," zei de arts, maar Thomas kon alleen maar denken aan hoe stom het was dat die ene hobbel nu zijn hardlooptrainingen in de war schopte.

In het enkelgewricht komen drie botten tezamen, het scheenbeen, het kuitbeen en het sprongbeen. Het is een plek die vaak getroffen wordt door een verwonding of breuk. Bij een gekneusde enkel klapt je voet plotsklaps naar binnen wanneer de voet verkeerd neerkomt of wanneer er een ongebruikelijke hoeveelheid kracht op het gewricht wordt uitgeoefend. Dergelijke verwondingen aan de pezen en banden (ligamenten) van de enkel treden vooral op tijdens het sporten, hardlopen of wandelen, maar het kan ook gebeuren tijdens zoets triviaals als uit je bed stappen. Enkelblessures zijn vaak pijnlijk en kunnen je flink belemmeren in het uitvoeren van je dagelijkse activiteiten.

Epidemiologie van enkelkneuzingen

Een gekneusde enkel is de nummer één blessure bij sport en dagelijks bewegen. Het gebeurt razendsnel: een misstap tijdens het hardlopen, een gemiste landing bij volleybal, of gewoon die ene losliggende stoeptegel. Elk jaar krijgt ongeveer 1 op de 100 mensen in Nederland hiermee te maken. Dat betekent ruim 170.000 gevallen per jaar. In België liggen de cijfers iets lager, maar nog steeds vallen jaarlijks tienduizenden mensen letterlijk en figuurlijk om deze reden uit. Wereldwijd is de gekneusde enkel een van de meest voorkomende musculoskeletale letsels.

Mannen versus vrouwen: wie loopt meer risico?
Mannen tussen de 15 en 35 jaar zijn oververtegenwoordigd in de statistieken, en daar is een eenvoudige reden voor: sporten en risicovol gedrag. Denk aan fanatieke voetbalwedstrijden of snelle sprintjes tijdens hockeytrainingen.

Bij vrouwen ligt het iets anders. Vanaf 40 jaar stijgt hun kans op een gekneusde enkel door een combinatie van factoren zoals een verminderde botdichtheid en vaak minder spierkracht rond de enkel. Hakliefhebbers? Jullie dragen ook bij aan de cijfers. Een misstap op hoge hakken staat vaak aan de basis van deze blessure.

Kinderen versus volwassenen: een kwetsbare balans
Kinderen lijken vaak gemaakt van rubber, maar dat betekent niet dat ze immuun zijn voor een gekneusde enkel. Bij kinderen komt dit letsel vooral voor door valpartijen tijdens het spelen of sporten. Denk aan trampolineparken of voetbalvelden waar ongelukkige landingen de boosdoener zijn.

Volwassenen hebben meer controle over hun bewegingen, maar lopen meer risico door overbelasting of slechtere balans. Bij oudere volwassenen spelen leeftijdsgerelateerde factoren zoals spierverlies, artritis, en een slechter evenwicht een grotere rol.

Klimaat en geografie: invloed van omgeving
Het klimaat heeft meer invloed dan je denkt. In koude klimaten zoals Nederland en België zien we meer enkelblessures in de wintermaanden. IJs en sneeuw zorgen voor gladde wegen, wat tot meer valpartijen leidt.

In tropische klimaten, zoals in de Nederlandse overzeese gebieden (Aruba, Bonaire, Curaçao), komen enkelblessures vaker door sport en strandactiviteiten zoals beachvolleybal of watersporten. De losse zandgrond biedt weinig steun bij een misstap.

Wereldwijd lopen mensen in bergachtige gebieden een verhoogd risico vanwege ongelijk terrein. In Nepal of de Alpenregio’s ontstaan veel blessures tijdens trekking of klimmen.

Nederland en België: verschillen en overeenkomsten
In zowel Nederland als België komen gekneusde enkels even vaak voor.

• Nederland: Hier speelt georganiseerd sporten een grote rol. Van voetbal tot atletiek – de kans op een gekneusde enkel is groot, vooral op kunstgrasvelden.
• België: Hier speelt recreatief wandelen vaker een rol. De Ardense bossen zijn prachtig, maar ongelijke paden vragen om sterke enkels.

Genetica: zit een zwakke enkel in je DNA?
Genetische aanleg kan ook een rol spelen. Als je familieleden hebt met hypermobiliteitssyndroom (waarbij gewrichten te flexibel zijn), loop je meer risico op een instabiele enkel. Ook erfelijke zwakte in bindweefsel, zoals bij het Ehlers-Danlos-syndroom, maakt je enkels kwetsbaarder.

Interessant genoeg tonen studies aan dat vrouwen met een familiegeschiedenis van osteoporose meer kans hebben op enkelletsels door een zwakkere botstructuur.

Wereldwijde verschillen: lokaal en globaal bekeken
De incidentie van gekneusde enkels verschilt per regio.

• Hoog risico: In de VS en Canada komt het vaak voor bij actieve sportbeoefenaars. Basketballers lopen bijvoorbeeld een hoog risico door snelle richtingsveranderingen.
• Laag risico: In landen waar men minder sport (zoals delen van Zuidoost-Azië), zijn gekneusde enkels zeldzamer.
• Unieke trends: In Japan heeft men vaker last van chronische enkelklachten door traditionele zittende posities die de enkel zwaar belasten.

Een struikelblok, maar niet het einde
Een gekneusde enkel klinkt misschien onschuldig, maar het kan je flink belemmeren in je dagelijkse leven. Of je nu struikelt in de sneeuw, uitglijdt in de branding, of een volleybalwedstrijd iets té fanatiek speelt, het risico is overal aanwezig. Door de cijfers beter te begrijpen, weet je waar je op moet letten – en misschien kun je dat ene ongeval nét voorkomen. Stay steady! 💪🦶

Oorzaken van een verstuikte enkel

Bij een gekneusde enkel komt de enkelband onder spanning te staan en rekt uit en/of scheurt in. Dit gebeurt meestal wanneer de voet naar binnen of buiten wordt gedraaid. Dit kan op onder meer de volgende manieren plaatsvinden:

• Op een onhandig manier je voet plaatsen tijdens het hardlopen, traplopen of bij het opstaan uit bed.
• Op een onregelmatige ondergrond stappen, zoals in een gat of over een loszittende tegel struikelen.
• De ene speler stapt op de andere tijdens het sporten.

Symptomen: zwelling, blauwe plek en pijn

Wanneer een enkel geblesseerd is geraakt treedt er een ontsteking op. Bloedvaten gaan lekken en laten bloed doorsijpelen in het zachte weefsel rondom het gewricht, wat blauwe plekken en zwelling tot gevolg heeft. Er treden de volgende symptomen op:

• Enkelzwelling als gevolg van toegenomen vocht in het weefsel.
• Soms is de enkelzwelling dermate dat er een putje in de huid achterblijft als je er met je vinger opdrukt.
• Pijn omdat de zenuwen gevoeliger zijn: het gewricht doet pijn en kan kloppen.
• Een verstuikte of gekneusde enkel doet de eerste 10 dagen vaak zo zeer dat lopen schier onmogelijk is.
• De pijn wordt vaak erger als je op het aangedane gebied drukt, door de voet in bepaalde richtingen te bewegen, of door het gewricht te belasten (door erop te lopen of te staan).
• Roodheid en warmte, wat wordt veroorzaakt door een verhoogde bloedtoevoer naar het getroffen gebied.
• Er ontstaat een balvormige blauwe plek wat het gevolg is van de bloeduitstorting onder de huid. Na een tijdje zakt het bloed naar onderen. Later verkleurt de plek groen en geel.

Wanneer medische hulp inschakelen?

Huisarts

Het is meestal niet nodig om met een gekneusde enkel naar de huisarts te gaan. Het probleem is om een ​​verstuiking te onderscheiden van een ernstiger letsel zoals een gebroken enkel. Neem in de volgende gevallen contact op met een arts:

• De pijn in de enkel is ernstig of verergert, ondanks het gebruik van vrij verkrijgbare pijnstillers en zelfzorgmaatregelen.
• Je kunt niet lopen of je kunt niet lopen zonder hevige pijn te ervaren.
• Je enkel verbetert niet binnen 5-7 dagen. De pijn hoeft niet weg te zijn, maar de kneuzing moet wel verbeteren.

Spoedeisende hulp

De indicaties om naar de afdeling spoedeisende hulp van een ziekenhuis te gaan, zijn vergelijkbaar met die waarvoor je je huisarts moet raadplegen:

• Ernstige pijnklachten.
• Voet of enkel is misvormd of ernstig opgezwollen.
• Je kunt niet lopen zonder pijnklachten.
• Ernstige pijn bij het drukken op de knobbel aan de binnen- of buitenzijde van de enkel.

Onderzoek en diagnose

De arts zal controleren of er sprake is van een breuk of andere ernstige verwonding, die een medische ingreep behoeft. Bij het lichamelijke onderzoek zal de arts ook bekijken of je niet de zenuwen of slagaders aan de voet hebt verwond. De arts zal de voet en enkel verplaatsen en bewegen om te bepalen welke gebieden erbij betrokken zijn. De arts zal ook de achillespees controleren om te kijken of deze gescheurd is. Röntgenfoto's kunnen een breuk uitsluiten.

Behandeling van een enkelverstuiking

Behandeling is gericht op het verminderen van de pijn en bevorderen van genezing en herstel:

• Rust voorkomt verder letsel en vermijdt verdere belasting van het ontstoken en aangedane weefsel.
• Leg je enkel hoog, idealiter in een stand iets hoger dan je hart.
• Koel de plek met een ice pack en herhaal dit meerdere keren per dag in de eerste dagen na het incident. IJs zal de verhoogde bloedstroom naar het geblesseerde gebied tegengaan. Het vermindert de zwelling, roodheid en warmte.
• Compressie kan helpen de zwelling te verminderen. Een tapebandage of brace kan enige stevigheid geven, maar je moet ze niet strak aanbrengen. Ook mag deze bandage pas worden aangelegd als de enkel niet meer gezwollen is.
• Paracetamol helpt tegen de pijn. Anti-inflammatoire pijnstillers (NSAID's) verminderen de pijn en bestrijden de zwelling. Verscheidene zijn beschikbaar zonder recept, zoals ibuprofen en naproxen. Raadpleeg echter eerst de bijsluiter, want deze middelen zijn niet voor iedereen geschikt.

Neem contact op met je huisarts als de pijn of zwelling na 4 of 5 dagen nog niet aanzienlijk zijn verminderd.

Prognose

Duur van het herstel

Meestal geneest een gekneusde enkel zonder complicaties of blijvende klachten. Na 3 of 4 dagen wordt de pijn minder en vaak kun je 2 weken weer gewoon lopen, fietsen, dansen en springen.

Hoelang blijft een gekneusde enkel dik?

Na een paar dagen wordt je enkel meestal weer minder dik. Toch kun je zo'n 10 dagen last blijven houden van een zwelling. Het kan dus heel goed dat je na een lichte kneuzing weer snel (goed) kunt lopen, terwijl je nog een gezwollen enkel hebt.

Complicaties

Een gekneusde enkel lijkt misschien een simpel probleem: even rust houden, een beetje koelen, en alles komt goed. Toch kan er een hoop misgaan als je de blessure onderschat of niet goed behandelt. Van langdurige pijn tot serieuze instabiliteit – de complicaties kunnen je flink in de weg zitten, soms zelfs letterlijk. Laten we eens kijken wat er kan gebeuren als die ogenschijnlijk onschuldige blessure je enkel parten blijft spelen.

Chronische instabiliteit: je enkel blijft zwak

Heb je ooit het gevoel gehad dat je enkel zomaar wegzakt, zelfs bij een kleine beweging? Dit kan het gevolg zijn van chronische instabiliteit. Bij een gekneusde enkel raken de ligamenten (banden die je botten bij elkaar houden) uitgerekt of gescheurd. Als ze niet goed herstellen, blijft je enkel instabiel, alsof je voortdurend op losse schroeven loopt.

• Hoe merk je het? Je enkel voelt zwak, je struikelt vaker, en je durft minder zeker te staan of lopen op oneffen terrein.
• Langetermijneffecten: Instabiliteit verhoogt het risico op herhaalde enkelverstuikingen, en het is alsof je in een vicieuze cirkel belandt.

Artrose: slijtage op de lange termijn

Een vaak over het hoofd geziene complicatie van een gekneusde enkel is artrose. Door de blessure kan het kraakbeen in je enkelgewricht beschadigd raken. Dit gaat misschien niet meteen opvallen, maar allengs, zeg over vijf of tien jaar, kun je stijfheid en pijn ontwikkelen.

• Hoe voelt het? Je enkel wordt pijnlijk en stijf, vooral 's ochtends of na lang zitten. Bewegen voelt niet soepel meer, en soms hoor je zelfs een krakend geluid.
• Waarom gebeurt dit? Onbehandelde letsels zorgen voor kleine afwijkingen in de stand van je enkel. Dat verhoogt de druk op bepaalde plekken in het gewricht, met slijtage als resultaat.

Langdurige zwelling: je enkel als waterballon

Zeg eens eerlijk: ben jij iemand die meteen je enkel hoog legt en ijs pakt na een blessure? Nee? Dan ben je niet alleen, maar die nalatigheid kan resulteren in langdurige zwelling. Je enkel blijft dik en voelt gespannen, soms zelfs maanden later.

• Waarom zwelt het zo lang? Ligamenten en omliggende weefsels herstellen langzaam, en als je te vroeg weer actief wordt, blijf je de blessure irriteren.
• Wat kan helpen? Lymfedrainage door een fysiotherapeut kan wonderen doen. Deze zachte massage stimuleert de afvoer van vocht en vermindert zwelling sneller.

Peroneuspeesontsteking: pijn bij elke stap

Bij een gekneusde enkel kunnen de peroneuspezen, die langs de buitenkant van je enkel lopen, overbelast raken. Dit leidt tot een pijnlijke ontsteking die je beweging flink kan beperken.

• Hoe herken je het? Pijn aan de buitenkant van je enkel, vooral bij traplopen of lang staan.
• Wat gebeurt er? Als je enkel instabiel is, nemen deze pezen te veel werk over, en dat resulteert in irritatie en ontsteking

.

Botkneuzingen: verborgen pijn

Soms blijkt een “gewoon” gekneusde enkel meer te zijn dan een probleem met de ligamenten. Botkneuzingen – kleine beschadigingen in het botoppervlak – komen vaker voor dan je denkt en veroorzaken langdurige pijn.

• Wat voel je? Een zeurende pijn diep in je enkel, vooral bij belasting. Koelen helpt nauwelijks, en rust lijkt weinig verschil te maken.
• Hoe ontdek je het? Een MRI-scan kan deze subtiele blessure aantonen, aangezien gewone röntgenfoto’s vaak niets laten zien.

Complex Regionaal Pijnsyndroom (CRPS): de zeldzame boosdoener

In zeldzame gevallen kan een gekneusde enkel leiden tot CRPS, een aandoening waarbij je zenuwstelsel overreageert op de blessure. Dit resulteert in aanhoudende, intense pijn en zwelling, zelfs nadat de oorspronkelijke blessure genezen lijkt.

• Hoe voelt het? Brandende pijn, verkleuring van de huid, en extreme gevoeligheid. Zelfs een lichte aanraking kan ondraaglijk zijn.
• Hoe wordt het behandeld? CRPS vereist een multidisciplinaire aanpak, inclusief pijnbestrijding, fysiotherapie, en soms psychologische ondersteuning.

Vernauwing van de bloedvaten: een subtiele complicatie

Een enkelkneuzing kan ook impact hebben op de doorbloeding van je voet en enkel. Als zwelling en ontsteking te veel druk uitoefenen op bloedvaten, kun je last krijgen van koude voeten of een tintelend gevoel.

• Waarom is dit gevaarlijk? Slechte doorbloeding kan het herstel vertragen en verhoogt het risico op verdere complicaties.
• Wat helpt? Compressiekousen of fysiotherapie om de bloedsomloop te stimuleren.

Preventie

Preventie van een gekneusde enkel kan door de volgende maatregelen:

• Het dragen van de juiste schoenen; stevig en ondersteunend.
• Houd je enkels krachtig en wendbaar. Neem zo nodig contact op met je huisarts of fysiotherapeut voor spierversterkende oefeningen als je zwakke enkels hebt.
• Draag de juiste schoenen voor de activiteit die je op dat moment doet. Je moet altijd stevige schoenen dragen die je enkels de juiste ondersteuning geven. Draag voetbalschoenen als je gaat voetballen en draag loopschoenen als je gaat wandelen, etc.
• Als je deelneemt aan een sport of sportactiviteit, kun je overwegen om extra ondersteuning te bieden aan je enkels als deze zwak zijn. Als je herhaaldelijk je enkels verstuikt, kan het dragen van een enkelbrace helpen.
• Zorg ervoor dat het speelveld vrij is van losliggende elementen waar je over kunt vallen of gaten waar je met je voet in kunt stappen.
• Verwijder eventuele obstakels (zoals een matje of hoge drempel) waar je overheen kunt struikelen uit je huis of tuin.

Lees verder

• Verstuikte enkel: oorzaken, behandeling, tapen en herstel
• Pijn in de enkel: oorzaken van pijnlijke enkel of enkelpijn