Gebroken enkel: symptomen, oorzaken en behandeling
Bij een gebroken enkel, ook wel een enkelfractuur genoemd, treedt een botbreuk op ofwel er is een scheur in het bot ontstaan. Je kunt een gebroken enkel krijgen als gevolg van een auto-ongeluk, door het maken van een misstap of door te vallen. De ernst van een gebroken enkel varieert. Breuken kunnen variëren van kleine scheurtjes in je botten tot breuken waarbij je huid doorboord is door een botfragment. De behandeling van een gebroken enkel hangt af van de exacte plaats en ernst van de fractuur. Een ernstig gebroken enkel kan een operatie vereisen om pennen, platen of schroeven in het gebroken bot te implanteren om tijdens de genezing de juiste positie te behouden. De meeste mensen herstellen goed, al kan het herstel van een enkelfractuur doorgaans vele maanden duren.
Een gebroken enkel
Een gebroken enkel wordt ook wel een enkelbreuk genoemd. Dit betekent dat een of meer botten waaruit het enkelgewricht bestaat gebroken zijn. Een gebroken enkel kan variëren van een relatief simpele scheur in één bot, waardoor je niet kunt lopen, tot verschillende breuken, waardoor je enkel niet op zijn plaats wordt gehouden en het kan zijn dat je er een aantal maanden geen gewicht op kan zetten. Simpel gezegd, hoe meer botten er kapot zijn, hoe instabieler de enkel wordt. Er kunnen ook ligamenten (enkelbanden) beschadigd zijn. Een gebroken enkel kan iedereen van alle leeftijden treffen.
Anatomie van het enkelgewricht
Het enkelgewricht bestaat uit drie botten.
Tibia (scheenbeen)
Het scheenbeen is het grootste van de twee botten in het been onder de knie en het loopt samen met het kuitbeen van de knie tot de enkel.
Enkelgewricht, dwarsdoorsnede. Het scheenbeen (linksboven) en kuitbeen (rechtsboven) vormen de enkelvork om het sprongbeen (midden). /
Bron: Henry Vandyke Carter, Wikimedia Commons (Publiek domein)Fibula (kuitbeen)
Het kuitbeen is de dunste van de twee botten van het onderbeen. Het is zijdelings van het scheenbeen geplaatst en is er aan de boven- en onderkant mee verbonden.
Talus (sprongbeen)
Het sprongbeen is een bot van de enkel dat het been, en dan met name het scheenbeen, verbindt met de voet.
Symptomen van een gebroken enkel
Een gebroken enkel kan de volgende symptomen geven:
Auto-ongeval kan een gebroken enkel veroorzaken /
Bron: Dmitry Kalinovsky/Shutterstock.comOorzaken
De meest voorkomende oorzaken van een gebroken enkel zijn:
- Auto-ongelukken.
- Hard stoten en vallen kan botten in je enkels breken, net als landen op je voeten nadat je vanaf een geringe hoogte naar beneden bent gesprongen.
- Misstap. Soms kan je een misstap maken en een gebroken enkel oplopen. Je enkel kan draaien of naar binnen klappen waardoor er een botbreuk optreedt.
Risicofactoren
In de volgende gevallen heb je mogelijk een groter risico op een gebroken enkel:
- Deelnemen aan high-impact sporten, zoals basketbal, tennis en voetbal kunnen enkelfracturen veroorzaken.
- Onjuiste technieken of verkeerde sportuitrusting gebruiken.
- Plotseling je activiteitsniveau flink opschroeven.
- Werk in bepaalde beroepen, zoals de bouw.
- Een rommelig of slecht verlicht huis.
- Bepaalde aandoeningen, zoals osteoporose (botontkalking) waardoor de botdichtheid afneemt.
Complicaties
Complicaties bij een gebroken enkel komen niet vaak voor. Een mogelijk complicaties die later in het leven optreedt is
artrose. Breuken die zich uitstrekken tot in het gewricht kunnen jaren later artrose veroorzaken. Een andere mogelijke complicatie is een botinfectie (osteomyelitis). Als je een open fractuur hebt, wat betekent dat het ene uiteinde van het bot door de huid steekt, kan het bot worden blootgesteld aan bacteriën die een infectie veroorzaken. Het compartimentsyndroom is een verstoring van de bloedtoevoer door zwelling en dit komt soms voor bij een gebroken enkel. Het veroorzaakt pijn, zwelling en soms invaliditeit in de getroffen spieren van de benen of armen. Zenuw- of bloedvatschade is een andere mogelijke complicatie. Trauma aan de enkel kan naburige zenuwen en bloedvaten beschadigen, soms zelfs scheuren.
Onderzoek en diagnose
Lichamelijk onderzoek
Tijdens het lichamelijk onderzoek zal de arts controleren of pijnplekken in je enkel aanwezig zijn. De arts kan je voet in verschillende posities plaatsen om het bewegingsbereik te controleren. Mogelijk wordt er gevraagd om een korte afstand te lopen, zodat de arts je manier van lopen kan onderzoeken.
Beeldvormend onderzoek
Als er tekenen en symptomen van een breuk aanwezig zijn, kan de arts een of meer van de volgende beeldvormingsonderzoeken voorstellen:
Röntgenfoto's
De meeste enkelfracturen zijn zichtbaar op röntgenfoto's. Een vermoeidheidsbreukje (stressfractuur) is vaak niet zichtbaar op röntgenfoto's tot de breuk daadwerkelijk begint te genezen.
Botscan
Voor een botscan wordt er een kleine hoeveelheid radioactief materiaal in een ader geïnjecteerd. Het radioactieve materiaal wordt aangetrokken door je botten, vooral de delen van je botten die zijn beschadigd. Beschadigde gebieden, waaronder stressfracturen, verschijnen als lichtpuntjes op het beeld.
CT-scan
Deze nemen röntgenfoto's vanuit veel verschillende hoeken en combineren ze om dwarsdoorsneden van interne structuren van je lichaam te maken. CT-scans kunnen meer details onthullen over het bot en de weke delen eromheen, waardoor je arts kan bepalen wat de beste behandeling is.
MRI-scan
Een MRI maakt gebruik van radiogolven en een sterk magnetisch veld om zeer gedetailleerde beelden te maken van de ligamenten die helpen om je enkel stabiel te houden. Deze beeldvorming helpt om ligamenten en botten te laten zien en kan breuken vaststellen die niet op röntgenfoto's te zien zijn.
Gebroken enkel in het gips /
Bron: Martin SulmanBehandeling van een enkelfractuur
De behandeling van een gebroken enkel kan variëren, afhankelijk van welk bot is gebroken en de ernst van de verwonding. Als je botten niet goed zijn uitgelijnd, kan de arts ze opnieuw uitlijnen voordat de spalk of het gips wordt geplaatst. Als de botten niet goed kunnen worden uitgelijnd op de afdeling spoedeisende hulp, is er mogelijk een operatie nodig. Een operatie zal ook nodig zijn als een bot door de huid heen steekt.
Gips en brace
De voet wordt vaak in het gips gezet, meestal voor 2 weken, en daarna gespalkt met een opblaasbare plastic brace gedurende 2-4 weken. Een mogelijk alternatief voor gips is een 'orthese' (een orthopedisch hulpmiddel) in de vorm van een brace of een zogeheten 'walker', een harde laars.
Operatie
Als de fractuur niet op zijn plaats zit of als je enkel onstabiel is, kan een operatie nodig zijn. Hierbij worden de botfragmenten eerst opnieuw geplaatst (gereduceerd) in hun normale uitlijning. Ze worden samengehouden met speciale schroeven en met metalen platen bevestigd aan het buitenoppervlak van het bot. In sommige gevallen kan een schroef of staaf in het bot worden gebruikt om de botfragmenten bij elkaar te houden terwijl ze genezen.
Pijnstillers kunnen soms nodig zijn bij een gebroken enkel /
Bron: Stevepb, PixabayPijnstillers
Afhankelijk van de mate van pijn die je ervaart, kan de arts pijnstillers voorschrijven. Deze moet je alleen gebruiken als dat echt nodig is.
Herstel en prognose
Het duurt meestal 6 tot 8 weken voordat een gebroken enkel genezen is, maar het kan langer duren. Zodra het is genezen, gebruik je je enkel zoals je normaal zou doen. Als je je enkel gaat bewegen gaat de stijfheid vanzelf weg. Het is mogelijk dat je een fysiotherapeut moet bezoeken voor een goed herstel.
Preventie
De volgende maatregelen kunnen een gebroken enkel helpen voorkomen:
- Draag geschikte schoenen. Gebruik wandelschoenen op ruw terrein. Kies geschikte sportschoenen voor je sport.
- Vervang regelmatig je sportschoenen.
- Bouw het sporten langzaam op.
- Afwisselende activiteiten kunnen stressfracturen voorkomen.
- Zorg voor sterke botten. Eet calciumrijke voedingsmiddelen en neem vitamine D-supplementen.
- Ruim je huis op en zorg voor voldoende licht in huis. Dit voorkomt dat je struikelt of valt.
- Versterk je enkelspieren.
Lees verder