Maagontsteking (gastritis): symptomen, oorzaak & behandeling

Maagontsteking symptomen zijn onder meer een knagende of brandende pijn in de bovenbuik. Een maagontsteking wordt ook wel gastritis genoemd en verwijst naar een ontsteking aan het maagslijmvlies. Bij mensen die ouder zijn dan 50 jaar komt een maagontsteking vaak voor. Roken en overmatig drankgebruik zijn risicofactoren voor het ontwikkelen van maagontsteking. Heel veel mensen weten niet dat ze een maagontsteking hebben, omdat ze nauwelijks klachten hebben. Maagontsteking kan zich zowel chronisch als acuut manifesteren. Veelal ontwikkelt een maagontsteking zich geleidelijk.

• Wat is een maagontsteking?
• Maagontsteking symptomen
• Wanneer een arts inschakelen?
• Complicaties
• Mogelijke oorzaken
• Alcoholgebruik, chronisch braken en bepaalde medicatie
• H. pylori (bacterie)
• Virus of schimmel
• Andere oorzaken
• Auto-immuun gastritis
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Vervolgonderzoek
• Maagontsteking behandeling
• Voeding en dieet
• Wat eten bij gastritis?
• Voeding om te vermijden bij een maagontsteking
• Prognose
• Preventie

Wat is een maagontsteking?

Gastritis is een aandoening waarbij het maagslijmvlies ontstoken is. Meestal is de ontsteking het gevolg van een infectie met dezelfde bacterie die de meeste maagzweren veroorzaken. En maagontsteking kan ook worden veroorzaakt door beschadiging en aandoeningen van het immuunsysteem. Gastritis kan plotseling optreden (acute gastritis), of het kan zich geleidelijk ontwikkelen (chronische gastritis). In sommige gevallen leidt gastritis tot een maagzweer en een verhoogd risico op maagkanker. Voor de meeste mensen verloopt gastritis zonder complicaties en treedt er snel verbetering op bij adequate behandeling en door het vermijden van uitlokkende factoren.

Maagontsteking symptomen

De symptomen van gastritis zijn onder meer:

• knagende of brandende pijn in de bovenbuik (indigestie) die ofwel verergert ofwel verslechtert na het eten
• een vol gevoel in je bovenbuik na het eten / opgeblazen gevoel
• brandend maagzuur
• gespannen buik
• gebrek aan eetlust
• misselijkheid
• braken
• soms: buikkrampen, koorts en rillingen, hoofdpijn en spierkrampen

Gastritis hoeft niet altijd gepaard te gaan met klachten.

Wanneer een arts inschakelen?

Wanneer moet je een arts raadplegen? Raadpleeg een arts wanneer bovenvermelde symptomen een week of langer aanhouden. Neem in de volgende gevallen direct contact op met een arts:

• bloedbraken; of
• bloed in de ontlasting of zwarte ontlasting.

Complicaties

Onbehandeld kan een maagontsteking leiden tot een maagzweer of een maagbloeding. Zeer zelden leidt een chronische vorm van maagontsteking tot maagkanker, vooral als het slijmvlies aan de binnenkant van je maag erg dun is geworden en de cellen flink zijn aangetast.

Mogelijke oorzaken

Alcoholgebruik, chronisch braken en bepaalde medicatie

Gastritis kan worden veroorzaakt door irritatie van het maagslijmvlies als gevolg van overmatig alcoholgebruik, chronisch braken, of het gebruik van bepaalde geneesmiddelen als aspirine en ibuprofen.

H. pylori (bacterie)

Een maagontsteking wordt veelal veroorzaakt door de Helicobacter pylori (H. pylori): een bacterie die leeft in de slijmlaag van de maag. Zonder behandeling kan de infectie leiden tot zweren, en bij sommige mensen, maagkanker.

Virus of schimmel

Gastritis kan ook worden veroorzaakt door een virus- of schimmelinfectie. Dit komt vooral voor bij mensen met een langdurige ziekte of een verzwakte afweer, zoals mensen met hiv/aids of kanker of mensen die immunosuppressiva gebruiken.

Andere oorzaken

Acute gastritis kan worden veroorzaakt door een plotselinge ziekte of door letsel, waarbij het letsel niet de maag hoeft te betreffen. Courante oorzaken zijn bijvoorbeeld ernstige stress situaties als gevolg van uitgebreide brandwonden en verwondingen die met hevige bloedingen gepaard gaan, waarbij het niet precies bekend is waarom een ernstige ziekte tot gastritis kan leiden. Men vermoedt dat dit verband houdt met een verminderde bloedtoevoer naar de maag of met een afname van het vermogen van het maagslijmvlies zichzelf te beschermen en te vernieuwen.¹ Maagslijmvliesontsteking kan in zeldzame gevallen veroorzaakt worden door de ziekte van Crohn.

Auto-immuun gastritis

Voorts is er de zogeheten auto-immuun gastritis. Dit type gastritis wordt veroorzaakt door een auto-immuunziekte en treedt op wanneer je lichaam antistoffen aanmaakt tegen de cellen die deel uitmaken van de maagwand. Een auto-immuunziekte ontstaat doordat het afweersysteem ontregeld is. Wanneer het lichaam antistoffen aanmaakt tegen het eigen maagslijmvlies, kunnen beschadigingen en ontstekingen in het slijmvlies ontstaan. Auto-immuun gastritis komt vaker voor bij mensen met andere auto-immuunziekten, zoals ziekte van Hashimoto en type 1 diabetes. Auto-immuun gastritis wordt ook geassocieerd met vitamine B-12-deficiëntie.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Op basis van de anamnese (vraaggesprek), je medische voorgeschiedenis en lichamelijk onderzoek, zal de arts waarschijnlijk al vermoeden dat er sprake is van een maagontsteking. Daarnaast kunnen één of meerdere aanvullende onderzoeken worden verricht als dat nodig is.

Vervolgonderzoek

Vervolgonderzoek kan bestaan uit:

• Het vaststellen of uitsluiten van een besmetting met de Helicobacter pylori middels bloed- of ontlastingsonderzoek, een ademtest of en kijkonderzoek van de maag(gastroscopie).
• Kijkonderzoek van de maag, een gastroscopie. Bij dit onderzoek wordt de binnenbekleding van de slokdarm, de maag en het eerste deel van de twaalfvingerige darm bekeken. Dit gebeurt middels een flexibele slang, de gastroscoop, die in de keel wordt ingebracht. Als er een verdacht gebied wordt gevonden, kan de arts kleine weefselmonsters (biopsie) nemen voor laboratoriumonderzoek. Een biopsie kan ook de aanwezigheid van H. pylori in je maagbekleding identificeren.
• Röntgenfoto's van het bovenste gedeelte van het spijsverteringsstelsel. Door middel van radiodiagnostiek met barium kan het bovenste deel van het maag-darmkanaal in beeld gebracht worden, teneinde de eventuele aanwezigheid van zweren, gezwellen, vernauwingen en andere afwijkingen aan te tonen.

Maagontsteking behandeling

De symptomen van gastritis kunnen worden bestreden met geneesmiddelen die maagzuur neutraliseren of de productie ervan verminderen. Wanneer gastritis is vastgesteld, is het van belang om eventuele uitlokkende factoren op te sporen. Uitlokkende factoren kunnen liggen op het gebied van leefstijl, zoals roken, (overmatig) alcoholgebruik en (vaak langdurig) gebruik van pijnstillers als NSAID's. Een acute gastritis welke wordt veroorzaakt door plotselinge ziekte of door letsel, herstelt volledig wanneer de onderliggende oorzaak (ziekte, letsel of bloeding) adequaat wordt behandeld. Een infectie met de bacterie Helicobacter pylori kan worden behandeld met met een kuur van verschillende antibiotica.

Voeding en dieet

Welke voeding kun je het beste vermijden en welke voeding kun je het beste toevoegen aan je dieet als je een maagontsteking hebt?

Wat eten bij gastritis?

Eet fruit, groenten, volle granen en vetvrije of magere zuivel. Volle graanproducten zijn graanproducten waarin de volledige graankorrel verwerkt is, zoals onder andere volkoren brood, zilvervliesrijst, gierst, quinoa en volkorenpasta. Kies voor mager vlees, gevogelte (kip en kalkoen), vis, bonen, eieren en noten. Een gezonde maaltijd bevat weinig ongezonde, verzadigde vetten, zout en toegevoegde suikers. Producten met veel onverzadigd vet zijn halvarine voor op brood, vloeibare bak- en braadproducten en plantaardige oliën. Drink dagelijks ten minste anderhalve liter vocht. Vermijd grote maaltijden. Neem de tijd voor iedere maaltijd en kauw het eten goed.

Voeding om te vermijden bij een maagontsteking

Bij een maagontsteking is het verstandig om gezond te eten en bepaalde voedingsmiddelen te vermijden, waardoor je maag zoveel mogelijk wordt ontlast. Niet alle voedingsmiddelen hebben op iedereen op dezelfde manier invloed. Je zult moeten leren welke voedingsmiddelen de klachten verergeren en je dus beter kunt vermijden. Kruiden, zoals peper, verhogen de aanmaak van maagzuur en kunnen je maag irriteren. Voedingsmiddelen die chocolade bevatten, kruidig zijn, of veel vet bevatten, kunnen je maag ook irriteren. Dranken die alcohol of cafeïne bevatten, kunnen de klachten ook doen verergeren. Hieronder volgen een aantal voedingsmiddelen die je het beste links kunt laten liggen:

• (warme) chocolademelk
• cola
• koffie
• volle melk(producten)
• groene en zwarte thee
• alcoholische dranken
  Knoflook / Bron: Istock.com/Mallivan
• Sinaasappelsap en grapefruitsap
• zwarte en rode peper
• pepermunt(thee)
• knoflook(poeder), uien
• chilipoeder
• sterk gekruid eten
• hete pepers en paprika
• tomatenproducten zoals tomatenpuree, tomatensaus of tomatensap
• vette vleeswaren: salami, boterhamworst, paté, spek
• vet vlees: spareribs, speklapjes, gehakt, saucijzen
• frieten, gebakken aardappelen, kroketten

Deze producten kunnen de maagwand irriteren en klachten in de hand werken.

Prognose

De meeste gevallen van maagontsteking of gastritis verbeteren snel met adequate behandeling. medicijnen verlichten in de meeste gevallen de klachten. Antacida verminderen maagzuur, terwijl antibiotica bacteriële infecties opruimen. Je kunt ook leefstijlveranderingen aanbrengen, zoals het verminderen van je alcoholgebruik en het omgaan met pijn zonder NSAID's.

Preventie

H. pylori is een van de belangrijkste oorzaken van een maagontsteking of gastritis, maar de meeste mensen weten niet dat ze ermee besmet zijn. De bacteriën worden gemakkelijk overgedragen. Je kunt evenwel het risico op infectie verminderen door goede hygiëne te beoefenen, waaronder grondig je handen wassen. Je kunt ook maatregelen nemen om dyspepsie en brandend maagzuur te minimaliseren. Deze klachten zijn geassocieerd aan gastritis. Preventieve maatregelen zijn onder meer:

• Vermijd vet, gefrituurd, gekruid of zuur voedsel.
• Minder cafeïne gebruiken.
• De hele dag door kleinere maaltijden eten.
• Goed omgaan met stress.
• Geen NSAID's gebruiken.
• Alcoholgebruik verminderen.
• Twee tot drie uur na een maaltijd niet gaan liggen.

Noot:

1. www.merckmanual.nl

Lees verder

• Maagpijn: oorzaken pijn in de maag of pijnlijke maag
• Maagslijmvliesontsteking (gastritis): symptomen, behandeling
• Maagzweer klachten: maagpijn, rugpijn, misselijk en boeren
• Maagzweer: symptomen, klachten, behandeling en dieet
• Maagzweer: zeurende of brandende pijn in de bovenbuik