Arnica: gezondheidsvoordelen, toepassingen en bijwerkingen

De veelzijdige geneeskrachtige plant Arnica (voluit 'arnica montana' en ook bekend als valkruid of wolverlei), kent veel gezondheidsvoordelen. Arnica helpt onder meer bij kneuzingen, ontsteking van het slijmvlies van de mond en keel, steenpuisten, zonnebrand en insectenbeten. Reumatische spier- en gewrichtsklachten kunnen ook goed worden behandeld met arnicazalf. De medicinale plant mag alleen uitwendig worden toegepast. De genezende krachten van arnica zijn bekend sinds het begin van de 16e eeuw.

• Wat is arnica?
• De plant
• Voorkomen
• Gezondheidsvoordelen
• Toepassingen van arnica
• Toepassingsvormen
• Arnicagel
• Arnicazalf
• Arnica druppel, korrels en tabletten
• Ingrediënten, effecten en dosering
• Bijwerkingen
• Waar je op moet letten

Wat is arnica?

De plant

Arnica is een veelzijdige medicinale plant. Het is ook bekend onder de namen valkruid of wolverlei. Botanisch behoort het tot de tot de composietenfamilie (Asteraceae). Arnica is een bladverliezende, kruidachtige plant waarvan de gele bloemen een bijzonder aromatische geur hebben. De lengte van varieert tussen 20 en 60 centimeter en is afhankelijk van de variëteit en oorsprong De plant wordt gekenmerkt door een eenvoudige, vertakte stengel, die in het bezit is van een of twee paar bladeren. De bloemhoofdjes zijn 6–8 cm breed.

Voorkomen

Arnica komt voor in de bergachtige regio's van Europa, Siberië en Noord-Europa. Dat betekent dat je de plant aantreft in de Alpen, de Pyreneeën, op de Balkan en in het zuiden van Scandinavië. In Midden-Europa, waar de bloeiperiode duurt van mei tot augustus, valt de plant onder de natuurbeschermingswet. Het kan vooral gedijen op zure en kalkarme grond. Arnica voelt zich ook goed op brandplekken in het bos, evenals in valleien en hoogtes tot 2800 meter.

Gezondheidsvoordelen

De oude medicinale plant wordt toegepast verschillende aandoeningen en ziekten, zoals:

• ontsteking van het mondslijmvlies in de mond (mondontsteking) en de keelholte (keelontsteking)
• steenpuisten
• luieruitslag
• ontsteking als gevolg van insectenbeten
• reumatische spierpijn en gewrichtspijn
• oppervlakkige flebitis of aderontsteking
• blauwe plekken, kneuzingen en verstuikingen
• oppervlakkige brandwonden (ook zonnebrand)
• zwellingen
• aambeien

Alleen de bloemen worden voor medicinale doeleinden gebruikt. Ze bevatten sesquiterpeenlactonen (stoffen die van nature voorkomen in bepaalde soorten bloemen) van het helenanolide-type, flavonoïden, etherische olie (met thymol), fenolcarbonzuren en coumarines (antistollingsmiddelen). Deze ingrediënten hebben een ontstekingsremmend, desinfecterend en pijnstillend effect.

Toepassingen van arnica

Toepassingsvormen

Alle preparaten met arnica worden alleen uitwendig gebruikt en alleen op een niet-beschadigde huid. Er is arnicazalf, tinctuur, gel, crème, massageolie, mondwater en arnica-olie beschikbaar.

Arnicagel

Arnica is onder meer beschikbaar in de vorm van een gel, die je direct op de huid kunt aanbrengen. Deze gel is zeer geschikt bij kneuzingen, gevoelige spieren en zwellingen. De gel heeft direct een verkoelend effect op de spieren Je dient de gel gelijkmatig over het getroffen gebied aan te brengen en in te wrijven.

Arnicazalf

Arnicazalf kalmeert en ondersteunt het herstellend vermogen van de huid. Het verwarmt gevoelige spieren, ondersteunt het herstel en bevordert de doorbloeding van de spieren.

Arnica druppel, korrels en tabletten

Arnica is ook verkrijgbaar in de vorm van druppels, korrels of tabletten. Hierbij heb je te maken met homeopathische producten op basis van arnica. Homeopathie behoort tot de alternatieve geneeswijzen waarbij wordt uitgegaan van het zelfherstellende vermogen van de mens.Hierbij worden zeer verdunde vormen van natuurlijke stoffen gebruikt om dit zelfherstellende vermogen van het lichaam te stimuleren, zo is de gedachte. Het is echter belangrijk op te merken dat de werkzaamheid van homeopathische middelen controversieel is en dat er geen wetenschappelijk bewijs is om hun effectiviteit te ondersteunen.

Ingrediënten, effecten en dosering

In de bloemen van arnica zijn de belangrijkste geneeskrachtige ingrediënten opgenomen: de sesquiterpeen lactonen. De sesquiterpeenlactonen omvatten bijvoorbeeld de esters van helenaline, die een bittere smaak geeft. Niet elke arnicaplant heeft echter dezelfde samenstelling van sesquiterpeenlactonen, omdat de hoeveelheid van deze ingrediënten afhankelijk is van de oorsprong van de plant. De bloemen van de Spaanse arnica bevatten bijvoorbeeld zeer weinig van dit actieve ingrediënt.
Andere waardevolle arnica-ingrediënten zijn flavonoïden, flavonolen, etherische oliën en triterpenen. De actieve ingrediënten arnicin en flavonoïden evenals de essentiële oliën zitten echter niet alleen in de bloemen, maar ook in andere delen van de plant. Niet te onderschatten is ook hun hoge gehalte aan vetzuren, polysachariden, kaneelzuren, cafeïnezuren en coumarines. De concentratie van cafeïnezuren hangt ook af van de hoogte van de plant.

De eigenaardigheid van arnica ligt in het feit dat het toepassingsbereik zeer breed is. Het wordt dus niet alleen gebruikt voor de behandeling van spier- en gewrichtsklachten. Zelfs met blauwe plekken, zwelling of aambeien kan je profiteren van de genezende kracht van deze plant. Arnica dankt zijn antiseptische effect aan flavonoïden en etherische oliën. De stof helenalin werkt goed voor het behandelen van blauwe plekken. Het heeft ook een ontstekingsremmend effect en voorkomt de vorming van zwelling.

Bij de productie van kruidenpreparaten worden de arnica-bloemen in verse of gedroogde vorm gebruikt.

Bijwerkingen

Permanent gebruik van arnica-bevattende producten kan huidirritatie en eczeem veroorzaken. Toepassing van arnica op een beschadigde huid kan huidontsteking veroorzaken met zwelling en blaarvorming.

Wanneer arnica-preparaten onjuist en/of te geconcentreerd worden aangebracht (zoals onverdunde tinctuur), dan kan je toxische huidreacties ontwikkelen met blaarvorming en afsterven van huidweefsel (necrose).

Wanneer arnica wordt ingenomen, kan het bijwerkingen veroorzaken zoals diarree, duizeligheid, neusbloedingen en hartritmestoornissen. Daarom mogen preparaten van de medicinale plant niet inwendig worden gebruikt. Homeopathische verdunningen zijn echter onschadelijk.

Waar je op moet letten

Je mag niet een groot gebied behandelen met onverdunde arnicatinctuur, omdat dit kan leiden tot huidontsteking met blaarvorming. Gebruik daarom altijd verdunde tincturen voor grotere delen van de huid. Insectenbeten kunnen echter worden behandeld met onverdunde tinctuur.

In geval van allergie voor composietenfamilie, moeten arnicapreparaten worden vermeden.

Voor het gebruik van de medicinale plant tijdens zwangerschap en borstvoeding en bij kinderen jonger dan twaalf jaar zijn er anno 2024 geen gegevens bekend met betrekking tot de veiligheid. Daarom wordt het gebruik ervan voor deze groepen afgeraden.

Vermijd het directe contact van arnica met de ogen en open wonden.

Lees verder

• Geneeskrachtige planten en kruiden: soorten en toepassingen