Stijve rug: oorzaken, symptomen en zelfzorg stijfheid in rug

Een stijve rug na het opstaan, na zitten of na het sporten, is een vervelende klacht. Stijfheid van de rug is een veel voorkomend symptoom dat plotseling kan beginnen of zich langzaam kan ontwikkelen. Ernstige stijve rugklachten kan je dagelijkse activiteiten verstoren, zoals bewegingen die nodig zijn voor het werk. Een stijve rug komt vaak voor bij ouderen, maar sommige aandoeningen die verband houden met rugstijfheid kunnen zich op jongere leeftijd voordoen. De stijfheid kan optreden als gevolg van problemen met de rugspieren, gewrichten in de wervelkolom of het ruggenmerg zelf. Als een stijve rug niet oplost met zelfzorg en/of je dagelijkse activiteiten beïnvloedt, raadpleeg dan je huisarts. Een arts kan helpen de oorzaak van de rugstijfheid te achterhalen en een behandelplan voor de onderliggende aandoening opstellen.

• Symptomen van een stijve rug
• Verschijnselen
• Andere klachten
• Oorzaken
• Strakke hamstrings
• Stijve rug na zitten door slechte zithouding
• Vertraagd optredende spierpijn (DOMS)
• Sedentaire leefstijl
• Rughernia
• Artrose
• Ziekte van Bechterew
• Uitdroging en krimp van de tussenwervelschijven
• Ischias
• Nierstenen
• Osteoporose (botverlies
• Zwangerschap
• Skeletafwijkingen
• Spinale stenose
• Stijve rug na het slapen
• Stijve rug na het autorijden
• Zelfzorg voor een stijve rug
• Toepassen van warmte
• Koude toepassen
• Beweging
• Pijnstillers
• Ontspanningstechnieken
• Massage
• Huisarts raadplegen
• Reguliere afspraak
• Alarmsymptomen
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Neurologisch onderzoek
• Behandeling van een stijve rug
• Medicatie
• Fysiotherapie
• Manuele therapie / chiropractie
• Massage
• TENS
• Dry needling
• Bewegingstherapie
• Rugbrace
• Chirurgie
• Prognose

Symptomen van een stijve rug

Verschijnselen

Mogelijke symptomen van een stijve rug zijn:

• stijfheid van de rug
• rugpijn
• spierpijn
• pijn en stijfheid in andere gewrichten of spieren
• bewegingsbeperking
• stijfheid die erger is in de ochtend
• specifieke gevoelige plekken in de rug
• spierspasmen
• spierkrampen
• spierzwakte

Andere klachten

Een stijve rug kan gepaard gaan met de volgende klachten:

• vermoeidheid
• slaapstoornissen en slaaptekort
• verminderde beenkracht
• verlies van darm- en blaascontrole

Oorzaken

Een stijve rug kent meerdere mogelijke oorzaken.

Strakke hamstrings

De hamstrings of achterdijbeenspier(en) zijn de drie spieren aan de achterzijde van het bovenbeen. Deze grote en krachtige spieren kunnen om verschillende redenen strak worden, zoals lichamelijke inactiviteit of door ze niet te strekken vóór en/of na het sporten. Strakke hamstrings kunnen voor rugklachten zorgen, waaronder een stijve onderrug. Strakke hamstrings beperken de beweging in je bekken, wat op zijn beurt de stress op je onderrug kan verhogen en stijfheid kan veroorzaken. Het strekken van je hamstrings kan deze geleidelijk verlengen en daardoor rugstijfheid verminderen.

Stijve rug na zitten door slechte zithouding

Veel mensen brengen meer dan 8 uur per dag zittend door. En al die tijd kan het zitten zijn tol eisen op je onderrug als je niet goed let op je zithouding of niet genoeg afwisselt met een regelmatige wandeling. Veel voorkomende fouten met betrekking tot je zithouding zijn:

• zitten op de rand van je stoel.
• te veel naar voren zitten (niet gebruikmakend van de lendensteun van je stoel)
• naar beneden staren en/of naar boven kijken op je computerscherm
• met een kromme rug achter het bureau zitten

Enkele van de mogelijke negatieve effecten van deze houdingsfouten zijn de volgende:

• het aanspannen van de spieren in de onderrug
• druk op je lumbale wervelkolom, welke worden gevormd door de wervels van de onderrug
• veranderingen in de anatomische structuren van de wervelkolom op de lange termijn (dit kan resulteren in problemen met je zenuwen, tussenwervelschijven of gewrichten in je onderrug)

Vertraagd optredende spierpijn (DOMS)

DOMS staat voor Delayed Onset Muscle Sourness, de Engelse term voor vertraagd optredende spierpijn. Als je een algemene stijfheid in je rugspieren voelt na een dag of twee na een zware training, kan er sprake zijn van DOMS of vertraagd optredende spierpijn. DOMS verdwijnt meestal binnen drie tot vijf dagen na de training of, in extreme gevallen, na ongeveer zeven dagen. Als je een stijve rug hebt vanwege een vertraagde spierpijn, doe het dan rustig aan totdat de pijn is weggeëbd en matig je trainingsintensiteit om te voorkomen dat je die pijn opnieuw krijgt.

Sedentaire leefstijl

Als je veel tijd besteedt aan bankhangen, het zitten achter een computer of een bureau of anderszins bezig bent met sedentaire gewoonten, kan dat de oorzaak zijn van stijve en gespannen rugspieren. Het leiden van een zittende leefstijl vergroot de risico's lage rugpijn aanzienlijk. Regelmatig bewegen is de oplossing tegen deze vorm van spierstijfheid.

Rughernia

Een lage rughernia treedt op door een uitstulping van de tussenwervelschijf. Dit kan op zijn beurt leiden tot pijn in de onderrug en stijfheid wanneer de tussenwervelschijf teen een nabijgelegen zenuwwortel drukt. Stijfheid en andere symptomen in je onderrug van een lumbale hernia worden vaak verergerd door beweging. Je kunt bijvoorbeeld meer pijn voelen nadat je bent opgestaan ​​na een lange periode van zitten. Bovendien kan het naar voren buigen je symptomen ook versterken.

Artrose

Wanneer je 's morgens vroeg en later in de avondlast hebt van een stijve rug, dan kan deze worden veroorzaakt door artrose. Hierbij gaat het kraakbeen van de tussenwervelschijven in de rug in kwaliteit achteruit. Artrose kan leiden tot stijfheid in de rug doordat de kwaliteit van het kraakbeen bij de botten en de gewrichten in de rug minder goed is. Het gevolg is dat je gewrichten meer wrijving tussen elkaar creëren en omdat dit je beweging beperkt, word je vaak stijver en ervaar je meer rugpijn. Deze oorzaak van rugstijfheid komt het meest waarschijnlijk voor bij mensen die ouder zijn dan 60 jaar.

Ziekte van Bechterew

De ziekte van Bechterew of spondylitis ankylopoetica ('ontsteking van de wervelkolom die kromming veroorzaakt') is een gewrichtsontsteking van de wervelkolom.die tot een geleidelijke fusie van aangrenzende wervels leidt. De aandoening veroorzaakt progressieve stijfheid en chronische pijn, vooral rond je heupen, je bilstreek en onderin je rug.

Uitdroging en krimp van de tussenwervelschijven

Je tussenwervelschijven zijn schokabsorberende stootkussens tussen je wervels die enigszins elastisch zijn en daardoor dragen aan de schokdemping. Leeftijdsgebonden veranderingen kunnen degeneratie van deze tussenwervelschijven veroorzaken, waardoor hun biomechanica verandert. De degeneratie begint vaak met een uitdrogen van de tussenwervelschijf. Deze degeneratieve veranderingen kunnen stijfheid van de wervelkolom veroorzaken, vooral tijdens buigbewegingen. Dit kun je ervaren als een stijve rug. Behandeling bestaat meestal uit fysiotherapie, lichaamsbeweging, medicijnen en afvallen (bij overgewicht). In zeldzame gevallen kan een operatie worden aanbevolen.

Ischias

Ischias is een zenuwpijn die begint in de rug en via de bil doorloopt tot in je been. De pijn wordt veroorzaakt door druk op wortels van de nervus ischiadicus (ischiaszenuw), de grote heupzenuw. Hierdoor kunnen de spieren in de rug verkrampen. Dit komt doordat de spieren zich extra inspannen om de rug ter bescherming meer stevigheid te bieden. Een langdurige verkramping van de rugspieren geeft echter pijnklachten, waarbij de rug hard aanvoelt, stijf is en soms ontstaat zelfs een dwanghouding om de pijn te ontwijken.

Nierstenen

Nierstenen komen vooral voor bij mannen. Kleinere nierstenen worden via de urineleider in de urine uitgescheiden. Grotere nierstenen kunnen vast komen te zitten in de urineleider en nierkoliek veroorzaken. Afhankelijk van de locatie van de niersteen hebben patiënten last van prikkende, krampachtige en golvende rugpijn.

Osteoporose (botverlies

Bij osteoporose (botontkalking) worden de botten steeds kwetsbaarder en kunnen ze breken, zelfs bij de minste belasting, zoals vallen of stoten. De dichtheid van de botten is dan verminderd, waardoor de wervels kunnen inzakken en dit leidt tot rugpijn en mogelijk een stijve rug. Osteopenie (voorstadium van osteoporose) kan ook gepaard gaan met rugpijn.

Zwangerschap

De hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap maakt pezen en ligamenten in het bekkengebied los. Het gebrek aan stabiliteit leidt tot pijn in het bekken en de onderrug. Bovendien verschuift het zwaartepunt van het lichaam door het opgroeiende ongeboren kind. Ter compensatie krijgen veel zwangere vrouwen in de holle rug. Dit kan ook rugpijn veroorzaken alsmede een stijve rug.

Skeletafwijkingen

Bepaalde skeletafwijkingen kunnen ook leiden tot een stijve rug, zoals scoliose (waarbij de wervelkolom één of twee zijwaartse kromming(en) vertoont), lordose (in het lendegebied is er sprake van een holle rug) en andere wervelkolomafwijkingen.

Spinale stenose

Spinale stenose is een vernauwing van het wervelkanaal, als gevolg waarvan de ruggengraat en zenuwwortels bekneld raken. Deze aandoening treft meestal ouderen. Pijn in de benen, rugpijn en stijve rug zijn enkele mogelijke symptomen van spinale stenose.

Stijve rug na het slapen

Een verkeerd matras kan rugklachten en stijve spieren bij het opstaan geven. Het is belangrijk om een goede slaaphouding te hebben en dat je kussen voldoende ondersteunend is. Wat kun je nog meer doen om te voorkomen dat je wakker wordt met een pijnlijke of stijve rug?

De overgrote meerderheid van mensen die ochtendpijn en -stijfheid ervaren na een nacht slapen, doen er verstandig aan om te onderzoeken of hun matras wel deugdelijk is en of hun matrashardheid aansluit bij hun gewicht, lichaam een slaaphouding. Zowel buik- als rugslapers zullen over het algemeen beter rusten en herstellen tijdens het slapen op een steviger matras. Als je merkt dat je onderrug 's ochtends stijf en stram is het, ongeacht de slaaphouding, ook zeer waarschijnlijk dat je matras te zacht is, waardoor je ruggengraat niet meer uitgelijnd is en spieren worden gedwongen samen te trekken in plaats van te ontspannen. Het kiezen van een steviger en meer ondersteunend matras kan deze klachten wegnemen.

As gewrichtspijn en en een stijve rug de belangrijkste problemen zijn, dan kan je matras ook te stevig of te hard zijn zijn. Een te hard matras kan zelfs de bloedtoevoer naar je gewrichten beperken. Het slapen op een te hard matras kan pijn op drukpunten van de rug veroorzaken. Een goed matras heeft zo min mogelijk drukpunten. Hoe beter je gewicht wordt verdeeld, hoe minder drukpunten je hebt op het matras. Zachte tot middelharde matrassen kunnen drukpunten vaak beter wegnemen vanwege hun meer contourende schuimlagen. Een zacht matras kan net zo goed of zelfs stabieler zijn dan een hard matras.

Stijve rug na het autorijden

Wanneer je een lange autorit moet maken, wordt de rug na een poosje vermoeid en mogelijk ook pijnlijk, stram en stijf. Wissel het autorijden daarom af door korte stops in te lassen, waarbij je even de benen strekt en een korte wandeling maakt.

Zelfzorg voor een stijve rug

Sommige zelfzorgmaatregelen kunnen helpen bij een stijve rug:

Toepassen van warmte

Warmte kan de doorbloeding verbeteren om spieren te ontspannen en gewrichtspijn te verlichten. Bij artrose of een oude blessure kan warmte helpen om de spieren te ontspannen.

Koude toepassen

Koude kan de bloedvaten vernauwen om pijn te verdoven en ontstekingen te verminderen.

Beweging

Omdat rust stijfheid kan verergeren, is het belangrijk om te blijven bewegen met een lichte activiteit, zoals zwemmen of wandelen. Vermijd activiteiten waarbij je je rug moet draaien of zwaar moet tillen.

Pijnstillers

Vrij verkrijgbare pijnstillers, zoals paracetamol, kunnen helpen bij pijn en stijfheid.

Ontspanningstechnieken

Ontspanningsoefeningen helpen sommige mensen hun rugspieren te ontspannen om stijfheid en ongemak te verminderen.

Massage

Massagetherapie is ontworpen om spierweefsel te ontspannen om pijnlijke spasmen en samentrekkingen te verminderen.

Huisarts raadplegen

Reguliere afspraak

Maak in de volgende gevallen een afspraak met je huisarts:

• Als klachten van een stijve rug meer dan een paar weken aanhoudt
• Als de stijve rug het hindert om je gebruikelijke activiteiten uit te voeren.
• Als de stijve rug je hindert om 's ochtends het bed uit te komen.
• Je merkt pijn en stijfheid op in gebieden, met name spieren of gewrichten.
• Je hebt eerder de diagnose artrose of een andere aandoening gehad en je symptomen worden erger.

Schakel direct medische zorg in als stijfheid en pijn het gevolg zijn van een verwonding en je je niet kunt verplaatsen.

Alarmsymptomen

Als je de volgende symptomen ervaart, samen met stijfheid en rugpijn, moet je onverwijld een arts inschakelen:

• oogpijn of visuele veranderingen zoals wazig zien
• zwakke benen of sensatieveranderingen in je benen of lies
• verlies van controle over je stoelgang en blaasfunctie
• koorts en ongewone vermoeidheid

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek

Om de oorzaak van de stijve rug te achterhalen en een eerste, voorlopige diagnose te stellen, wordt allereerst een grondig lichamelijk onderzoek uitgevoerd. Nadat de arts op deze manier een exact beeld van de klachten heeft gekregen, bespreekt hij de verdere procedure, beveelt eventueel vervolgonderzoek aan of doet een concreet behandelvoorstel.

• Kracht / flexibiliteit: De arts controleert of je je kunt bewegen zoals op basis van je leeftijd en algemene gezondheid verwacht mag worden
• Reflexen: de arts probeert bepaalde reflexen op te wekken en registreert de reactie van de patiënt. Als de reflexen verstoord zijn, kan dit duiden op een ziekte.
• Gevoeligheid: beknelde zenuwen en degeneratie van de wervelkolom en het bewegingsapparaat leiden vaak tot verminderde gevoeligheid of gevoelsstoornissen. Dergelijke beperkingen kunnen een indicatie zijn van een ziekte.

Beeldvormend onderzoek

Beeldvormend onderzoek kan bestaan uit:

• Computertomografie (CT-scan): dit geeft de botstructuur van het lichaam (skelet, gewrichten en wervelkolom) driedimensionaal weer door een röntgenbuis die rond de patiënt draait en verschillende foto's maakt.
• Magnetische resonantiebeeldvorming (MRI-scan): hierbij ontstaat een driedimensionaal beeld van de binnenkant van het lichaam. Met behulp van het MRI-onderzoek kunnen pezen, spieren, hersenweefsel, kraakbeen, tussenwervelschijven, organen of bloedvaten zichtbaar worden gemaakt.
• Myelografie: een techniek om een afbeelding van het ruggenmerg te maken door een contraststof in het ruggenmergkanaal te brengen en daarvan röntgenfoto's te maken.
• Botdichtheidsmeting (DXA): deze methode wordt gebruikt om osteoporose (botverlies) te diagnosticeren. De botdichtheid wordt berekend op basis van de resultaten van de afbeeldingen en vergeleken met de gemiddelde waarde van de populatie of een leeftijdsgroep. Als deze waarde onder het gemiddelde ligt, is er waarschijnlijk sprake van osteoporose.
• Röntgenonderzoek: botten en botstructuren zijn hierbij gemakkelijk in beeld te brengen, maar wel minder gedetailleerd en precies zoals bij een computertomografie. De afbeeldingen tonen benige tekenen van slijtage aan de wervellichamen, instabiliteit en krommingen, evenals artrose van de kleine wervelgewrichten en een afname in de hoogte van de tussenwervelschijfruimten. Dit kan structurele veranderingen in de wervelkolom laten zien die verantwoordelijk kunnen zijn voor de klachten. Zacht weefsel is moeilijk zichtbaar te maken op röntgenfoto's.

Neurologisch onderzoek

Neurologisch onderzoek kan bestaan uit:

• Elektromyografie (EMG): deze methode wordt gebruikt om zenuwbeschadiging en spieraandoeningen te diagnosticeren. Hierbij wordt de elektrische activiteit van de spieren gemeten. Ook kan de activiteit van de zenuw die de spier aanstuurt worden gemeten. Elke spierbeweging wordt gestuurd door elektrische impulsen via de zenuwbanen. Hun intensiteit bepaalt het spanningsniveau. De stromen die ontstaan ​​tijdens spierspanning worden gemeten door zelfklevende elektroden of dunne naaldelektroden op de huid. Als de impulsen zwakker zijn dan normaal of duidelijk verstoord zijn, kan dit duiden op schade aan de zenuwwortel of het ruggenmerg.
• Zenuwgeleidingssnelheid: de meting van de zenuwgeleidingssnelheid controleert of de transmissiesnelheid van de zenuwen die de spieren aansturen wordt verminderd of zelfs geblokkeerd door een ziekte. Hiervoor worden elektroden op de huid gelijmd, via welke de te onderzoeken zenuw met korte elektrische impulsen kunstmatig wordt gestimuleerd. Een andere elektrode meet hoe lang de stimulusoverdracht duurt, met andere woorden: hoe lang het lichaam nodig heeft om op de impuls te reageren.

Behandeling van een stijve rug

De behandeling van een stijve rug hangt af van de oorzaak en kan onder meer bestaan uit:

Medicatie

Ontstekingsremmende en (spier)ontspannende medicijnen kan het verloop van de ziekte verkorten en chronische klachten voorkomen. Pijnstillers helpen om je om uit een pijnvermijdings- of beschermende houding te komen, omdat dit vroeg of laat leidt tot (meer) spanning en pijn. Een andere optie voor medicamenteuze behandeling is die waarbij pijnstillers specifiek in het pijnlijke deel van het lichaam worden geïnjecteerd. Ontstekingsremmers (corticosteroïden) verwijderen snel de pijn van geïrriteerde zenuwen.

Fysiotherapie

Je voltooit een op maat gemaakt oefenprogramma en de fysiotherapeut laat je zien waar je op moet letten bij het uitvoeren ervan. Krachttraining op apparaten wordt in de praktijk ter plaatse uitgevoerd, terwijl oefeningen zonder apparaten ook dagelijks thuis en alleen moeten worden uitgevoerd.

Manuele therapie / chiropractie

Door het mobiliseren of manipuleren van spieren, gewrichten en bindweefsel probeert de fysiotherapeut functionele stoornissen te elimineren met behulp van druk, trekken, strekken en ontspannen.

Massage

Massagebewegingen zijn bedoeld om de spieren los te maken, vooral in de rug en nek, de bloedcirculatie te verbeteren, metabolische processen te activeren en verhardingen op te heffen.

TENS

TENS staat voor 'transcutane elektrische zenuwstimulatie' en is een natuurlijke, veilige en doeltreffende manier om chronische pijn zoals artritis te verlichten. Bij deze behandeling wordt met behulp van zwakke elektrische stroompjes de pijn verminderd doordat het de zenuwgeleiding verstoort die maakt dat je pijn voelt. Tevens wordt de afgifte van pijnstillende stoffen door het lichaam gestimuleerd. Het heeft tevens een spierontspannende werking.

Dry needling

Voor het opheffen van verkrampte spieren of (chronische) spierklachten. Dit betreft een behandelmethode waarbij een zeer dun naaldje in de spier direct in een triggerpoint wordt geprikt en snel pijnverlichting geeft.

Bewegingstherapie

Schouder-, borst-, nek-, romp-, bekken- en beenspieren beïnvloeden elkaar wederzijds. Zo heeft een stoornis in het ene gebied gevolgen voor de andere spiergroepen. Oefentherapie richt zich op het versterken van de spieren.

Rugbrace

Braces kunnen worden gebruikt bij lage rugpijn of spierspanning. Stabiliserende rugbraces worden ook veel gebruikt bij artrose van de facetgewrichten (dit zijn kleine gewrichten die ervoor zorgen dat de wervels in de wervelkolom ten opzichte van elkaar kunnen bewegen), chronische rugpijn, ischias of na een lumbago (spit), een plotselinge (acute) lage rugpijn die vaak samengaat met verkramping van spieren en irritatie van lage rugwervels.

Chirurgie

Een chirurgische ingreep wordt alleen worden overwogen als de symptomen je ernstig beperken, bijvoorbeeld door het optreden van ernstige verlamming en/of als een hoge dosis pijnstilling niet voldoende is. In ernstige gevallen wordt een operatie uitgevoerd als de wervelkolom een ernstige kromming vertoond (zoals bij scoliose het geval is). Het verstijfde ruggedeelte wordt volledig verwijderd en vervangen door kunstmatige wervels. Met een scoliose-operatie wordt de bocht weer zo recht mogelijk gemaakt. Een rughernia kan soms ook een operatie vereisen indien (relatieve) rust, onbelaste oefeningen zoals wandelen en (rug) zwemmen, en fysiotherapie niet voldoende helpen.

Prognose

Pijn in de onderrug en stijfheid in de rug verbeteren vaak in de loop van de tijd, ongeacht de behandeling. Er zijn evenwel een aantal zelfzorgmaatregelen die je kunt nemen om je stijve rug aan te pakken en het jezelf comfortabeler te maken.

Lees verder

• Stijve onderrug: oorzaken en symptomen stijve, stramme rug
• Stijve schouder: oorzaken en symptomen van stijve schouders
• Stijve spieren: oorzaken, symptomen & voeding spierstijfheid
• Rugpijn (pijnlijke rug): oorzaken, symptomen en behandeling
• Rugpijn onderrug, middenrug en bovenrug – oorzaken