Jicht: symptomen, diagnose en behandeling

Jicht is een aandoening waarbij gewrichtontstekingen ontstaan als gevolg van een verhoogde concentratie urinezuur in het bloed. Het urinezuur gaat tussen de gewrichten zitten en veroorzaakt daar pijnaanvallen. De diagnose jicht wordt gesteld wanneer men aan internationaal opgestelde criteria voldoet. De behandeling van jicht bestaat met name uit medicatie, aangepaste voeding en fysiotherapie.

Wat is jicht?

Het menselijk lichaam is opgebouwd uit diverse soorten cellen. Deze cellen ontstaan en sterven na verloop van tijd weer. Een deel van deze cellen wordt vervolgens weer opnieuw aangemaakt. Het lichaam is als het ware steeds bezig met het afbreken en weer opbouwen van cellen. Een deel van de stoffen die bij het afbreken vrijkomen kunnen weer ingezet worden om nieuwe cellen aan te maken. Niet alle stoffen kunnen echter 'gerecycled' worden, waaronder de stof purine. Het afbraakproduct van purine is urinezuur. De nieren weten ongeveer 80% van dit urinezuur te scheiden van bruikbare stoffen, waarna het via de urine het lichaam verlaat. Het andere deel wordt doorgaans afgebroken via de stofwisseling. Bij sommige mensen werkt dit proces echter niet goed meer, waardoor het urinezuur zich tussen de gewrichten gaat hechten. Er is sprake van een verhoging van urinezuur in het bloed, ook wel hyperuricemie genoemd. Hierdoor ontstaan zeer pijnlijke gewrichtsontstekingen (ook wel artritis genoemd). Deze gewrichtontstekingen komen met name in de grote teen voor. Een andere naam voor deze specifieke soort gewrichtsontstekingen is jicht. Jicht komt vaker voor bij mannen op middelbare leeftijd en bij vrouwen na de menopauze. De aandoening komt vaker bij mannen dan bij vrouwen voor en kan erfelijk zijn. Er wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen primaire jicht en secundaire jicht.

Primaire jicht

Er wordt van primaire jicht gesproken wanneer de verhoging van het urinezuur in het bloed te wijten is aan een erfelijke stoornis van het urinezuurmetabolisme. Deze vormt van jicht komt het meest voor en komt doorgaans bij meerdere mensen in een familie voor.

Secundaire jicht

Secundaire jicht is een verhoging van het urinezuur niet op zichzelf staat, maar waarbij een andere aandoening de verhoging van het urinezuur in het bloed veroorzaakt. Aandoeningen die secundaire jicht veroorzaken zijn onder meer een verhoogde turnover van nucleïnezuur en diverse chronische nierziekten.

Symptomen van jicht

In het beginstadium van jicht heeft men tussen de pijnlijke aanvallen doorgaans geen klachten. De tweede jichtaanval kan ook pas jaren na de eerste jichtaanval komen. Naarmate de ziekte vordert heeft men echter frequenter last van jichtaanvallen, waarbij de gewrichten steeds ernstiger aangetast worden. 50 tot 60% van de mensen met jicht ontwikkelt aantoonbare opeenhopingen van urinezuur in de weefsels, dit wordt tofi genoemd. Tegenwoordig komt dit minder voor, door de ontwikkeling van specifieke geneesmiddelen tegen jicht. De symptomen en het verloop van jicht worden in twee stadia verdeeld.

Eerste stadium

Belangrijkste kenmerken:

• Aanvallen van heftige artrtitis van één gewricht
• Aanval vaak in de grote teen
• Pijn verdwijnt na enkele dagen vanzelf weer

Tweede stadium

Belangrijkste kenmerken:

• Aanvallen volgen elkaar steeds sneller op
• Tussen de aanvallen geen herstel van de artritis
• Neerslag van urinezuur in gewrichten, kraakbeen en nieren

Diagnose van jicht

De diagnose jicht wordt vastgesteld wanneer men aan een aantal internationaal vastgestelde criteria voldoet:

• Mannen: urinezuur gehalte in bloed > 0,42 mmol/l
• Vrouwen: urinezuur gehalte in bloed > 0,36 mmol/l
• Aanwezigheid herkenbare tofi
• Urinezuurkristallen in vocht van de gewrichten of uraatneerslag in weefsels
• Voorgeschiedenis van artritis-achtige aanvallen met een acuut en erg pijnlijk begin, met volledig herstel binnen één à twee weken

Behandeling van jicht

Het verloop van jicht is erg variabel. De ene persoon hebben hun hele leven slechts enkele milde aanvallen, terwijl de andere persoon meerdere elkaar snel opvolgende hevige aanvallen heeft. De behandeling van jicht bestaat in de eerste plaats uit medicatie, met name colchicine. Wanneer er sprake is van chronische jicht worden diverse geneesmiddelen met elkaar afgewisseld. Ook geldt er een voedingsadvies om het urinezuurgehalte in het bloed te verminderen en wordt fysiotherapie aangeraden om te voorkomen dat de gewrichten erg stijf worden.