Tandvleesontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling

Tandvleesontsteking of ontstoken tandvlees duidt op een ontsteking van het tandvlees rondom en tussen je tanden en kiezen. Tandvleesontsteking staat ook bekend als gingivitis. Tandvleesontsteking wordt meestal veroorzaakt door gebrekkige mondhygiëne, zoals tandenpoetsen en tanden stoken waardoor tandplak (een dun, vaak onzichtbaar, kleverig laagje dat zich gedurende de dag op de gebitselementen afzet, een kleverige film van bacteriën) kan uitharden. In vergevorderde stadia kan gingivitis leiden tot ontsteking van de weke weefsels die de tandwortel omgeven en ondersteunen (paradonitis), pijnlijk, bloedend tandvlees, pijn bij het kauwen en zelfs tandverlies. Symptomen van tandvleesontsteking zijn onder meer slechte adem die niet weggaat, rood of gezwollen tandvlees, gevoelig of bloedend tandvlees, pijn bij het kauwen, loszittende tanden, gevoelige tanden en terugwijkende tandvlees.

• Wat is tandvleesontsteking?
• Vormen van gingivitis
• Acute necrotiserende (ulcererende) gingivitis
• Hormonale tandvleesontsteking
• Tandvleesontsteking door voedingstekorten
• Door geneesmiddelen ontstane tandvleesontsteking
• Plaque geïnduceerde gingivitis
• Chronische tandvleesontsteking
• Schimmel, virale, bacteriële, systemische of infectieziekte
• Oorzaken van tandvleesontsteking
• Andere oorzaken en risicofactoren
• Symptomen van ontstoken tandvlees
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van tandvleesontsteking
• Professionele tandheelkundige zorg
• Zelfzorg
• Complicaties van ontstoken tandvlees

Wat is tandvleesontsteking?

Tandvleesontsteking of gingivitis betekent ontsteking van het tandvlees of gingiva. Het komt doordat er een laagje plaque of bacteriën zich ophoopt op en tussen de tanden. Gingivitis is een niet-destructief type parodontitis, maar onbehandelde gingivitis kan zich ontwikkelen tot parodontitis. Dit is ernstiger en kan uiteindelijk leiden tot tandverlies. Symptomen van tandvleesontsteking zijn rood en gezwollen tandvlees, dat gemakkelijk bloedt als je je tanden poetst. Tandvleesontsteking verdwijnt vaak met een goede mondhygiëne, zoals langer en vaker poetsen, tanden stoken en flossen. Bovendien kan een antiseptisch mondwater helpen of mondwater op basis van zuiveringszout. In milde gevallen van tandvleesontsteking hoef je niet eens door te hebben dat je het hebt, omdat de symptomen vrij mild zijn. Ontstoken tandvlees moet echter serieus worden genomen en onmiddellijk worden aangepakt.

Vormen van gingivitis

Er worden meerdere vormen van tandvleesontsteking onderscheiden.

Acute necrotiserende (ulcererende) gingivitis

Deze ernstige vorm van gingivitis komt minder vaak voor en treedt op als ernstig verzweerd tandvlees de gebieden in het weefsel lijkt te hebben uitgestanst. Het wordt veroorzaakt door een wildgroei van bacteriën die normaal gesproken zonder schadelijke gevolgen in de mond aanwezig zijn en gaat gepaard met pijn, koorts, vermoeidheid en gezwollen lymfeklieren in de hals.

Hormonale tandvleesontsteking

Soms wordt tandvleesontsteking tijdens de zwangerschap veroorzaakt door hormonale schommelingen. Zelfs bij zeer goede mondhygiëne kan er wat zwelling en bloeding van het tandvlees aanwezig zijn. Meestal zal dit euvel vanzelf wegtrekken nadat je bevallen bent van je baby.

Tandvleesontsteking door voedingstekorten

IJzertekort kan leiden tot bloedarmoede, wat bleekheid van het tandvlees met hevig bloeden veroorzaakt. Als je bloedarmoede hebt en je hebt last van bloedingen tijdens het poetsen of flossen, overweeg dan het nemen van ijzersupplementen en zorg ervoor dat je gezond en gevarieerd eet. Ondervoeding kan bijdragen aan verschillende orale klachten.

Door geneesmiddelen ontstane tandvleesontsteking

Bepaalde medicijnen kunnen gingivale hyperplasie of overmatige groei van het tandvlees veroorzaken. De medicamenteus geïnduceerde 'gingivavergroting' wordt veroorzaakt door een ongecontroleerde groei. In sommige gevallen kan er tandvleesaanpassing plaatsvinden door middel van lasertherapie door de tandarts.

Plaque geïnduceerde gingivitis

Ontsteking en roodheid van het tandvlees als gevolg van de aanwezigheid van plaque. Dit is de meest voorkomende vorm van tandvleesontsteking.

Chronische tandvleesontsteking

Aanhoudende ontsteking van het tandvlees wordt chronische tandvleesontsteking genoemd. Een chronische tandvleesontsteking is een vaak onderschat probleem en de opmaat voor parodontitis.

Schimmel, virale, bacteriële, systemische of infectieziekte

Infectieziekten en andere systemische aandoeningen kunnen symptomen van tandvleesontsteking of gingivitis veroorzaken als gevolg van de reactie van het lichaam op de ziekte. Voorbeelden van ziekten of infecties die irritatie van het slijmvlies en het tandvlees kunnen veroorzaken, zijn onder meer:

• herpes
• ziekte van Pfeiffer (een andere benaming is klierkoorts, vanwege opgezette klieren)
• orale gonorroe
• Streptokokken keelontsteking
• Candida (schimmel) in de mond
• hiv/aids
• leukemie

Oorzaken van tandvleesontsteking

De meest voorkomende oorzaak van tandvleesontsteking is de opeenhoping van bacteriële plak (plaque) tussen en rond de tanden. De plaque triggert een immuunrespons, die op zijn beurt uiteindelijk kan leiden tot de vernietiging van tandvlees. Het kan ook uiteindelijk leiden tot verdere complicaties, waaronder het verlies van tanden. Tandplak is een zacht en kleverig, nauwelijks zichtbaar laagje van speekseleiwitten en bacteriemassa (biofilm geheten), die zich op natuurlijke wijze op de tanden en kiezen verzamelt. Het wordt meestal gevormd door bacteriën die zich proberen te hechten aan het gladde oppervlak van een tand. Deze bacteriën kunnen de mond beschermen tegen de kolonisatie van schadelijke micro-organismen, maar tandplak kan ook tandbederf en parodontale problemen veroorzaken, zoals gingivitis en chronische parodontitis. Als tandplak niet voldoende wordt verwijderd, kan het verharden tot tandstee, aan de basis van de tanden of in de buurt van het tandvlees. Dit heeft een gele kleur. Tandsteen kan door je tandarts worden verwijderd. Plaque en tandsteen irriteren uiteindelijk het tandvlees, waardoor tandvleesontsteking rond de basis van de tanden ontstaat. Dit betekent dat het tandvlees gemakkelijk kan bloeden.

Andere oorzaken en risicofactoren

Risicofactoren voor het ontstaan van tandvleesontsteking zijn de volgende:

• Hormonale veranderingen: dit kan optreden tijdens de puberteit, de overgang, de menstruatiecyclus en de zwangerschap. Het tandvlees kan daardoor gevoeliger worden, waardoor het risico op ontsteking toeneemt.
• Sommige ziekten: kanker, diabetes en hiv worden geassocieerd met ene groter risico op tandvleesontsteking.
• Geneesmiddelen: mondgezondheid kan door sommige medicijnen worden beïnvloed, vooral als de speekseltoevoer wordt verminderd. Er zijn ook geneesmiddelen die een abnormale groei van het tandvlees veroorzaken.
• Roken: regelmatige rokers ontwikkelen vaker tandvleesontsteking, in vergelijking met niet-rokers.
• Leeftijd: het risico op tandvleesontsteking neemt toe met de leeftijd.
• Slecht dieet: een vitamine C-tekort is bijvoorbeeld gekoppeld aan tandvleesontsteking.
• Familiegeschiedenis: mensen van wie de ouder of ouders tandvleesontsteking hebben, lopen een groter risico om het ook te ontwikkelen. Dit wordt waarschijnlijk veroorzaakt door het soort bacteriën die je tijdens je vroege ontwikkeling krijgt.

Symptomen van ontstoken tandvlees

Milde gevallen van tandvleesontsteking hoeft niet gepaard te gaan met klachten en symptomen. Als je wel klachten hebt, dan kun je last krijgen van de volgende symptomen:

• helderrood of paars tandvlees
• gevoelig tandvlees dat pijnlijk aanvoelt (pijnlijk tandvlees)
• bloeden van het tandvlees bij het poetsen of flossen
• slechte adem
• ontsteking of gezwollen tandvlees
• terugtrekkend tandvlees
• zacht tandvlees

Onderzoek en diagnose

Een tandarts of mondhygiënist zal controleren op symptomen, zoals tandplak en tandsteen in de mondholte. Controleren op tekenen van tandvleesontsteking kan ook worden aanbevolen. Dit kan worden gedaan door röntgenonderzoek of met behulp van een instrument dat de pocketdieptes rond een tand meet.

Behandeling van tandvleesontsteking

Als de diagnose vroegtijdig plaatsvindt en er adequate behandeling plaatsvindt, kan tandvleesontsteking met succes worden aangepakt en teruggedraaid. De behandeling van tandvleesontsteking bestaat uit verzorging door een tandheelkundige professional en door zelfzorg.

Professionele tandheelkundige zorg

De tandarts of mondhygiënist zal de tanden schoonmaken met behulp van verschillende instrumenten. Ook krijg je adviezen om je tanden te verzorgen. Door regelmatige controles in te plannen - twee keer per jaar - kan ontstoken tandvlees in een vroeg stadium worden behandeld voordat het tot een veel ernstiger aandoening leidt.

Zelfzorg

De volgende maatregelen zijn gewenst om tandvleesontsteking te voorkomen of tegen te gaan:

• minstens tweemaal per dag tanden poetsen
• gebruik een elektrische tandenborstel
• floss tanden ten minste eenmaal per dag
• twee keer per dag tanden stoken
• spoel de mond regelmatig met een antiseptische mondwater of gebruik zuiveringszout
• een tandarts kan een geschikte borstel en mondwater aanbevelen.

Complicaties van ontstoken tandvlees

Behandeling van tandvleesontsteking en het opvolgen van de instructies van de tandarts kunnen complicaties voorkomen. Zonder behandeling kan ontstoken tandvlees zich verspreiden en het weefsel, tanden en botten beïnvloeden.

Complicaties van tandvleesontsteking zijn onder meer:

• abces of infectie in het tandvlees of kaakbot
• parodontitis, een ernstiger aandoening die kan leiden tot verlies van bot en tanden
• terugkerende tandvleesontsteking of gingivitis
• een bacteriële infectie die vaak ontstaat door gingivitis (acute necrotiserende (ulcererende) gingivitis, ook 'loopgraafmond' genoemd)
• tandvleesaandoeningen worden in verband gebracht met hart- en vaatziekten, waaronder een hartaanval of beroerte, maar ook longziekten

Lees verder

• Pijn aan tandvlees: oorzaken en symptomen pijnlijk tandvlees
• Stinkende tand: oorzaak en behandeling van vieze tandgeur
• Pijn in de mond: oorzaken en behandeling van pijnlijke mond
• Zure smaak in de mond: oorzaken van een vieze zure mondsmaak
• Bittere smaak in de mond: oorzaken vieze smaak in de mond