Ziekte van Bornholm: Virale infectie met pijn op de borst

De ziekte van Bornholm is een epidemisch optredende virale infectieziekte die gekenmerkt wordt door ontsteking van de tussenribspieren en het middenrif. Patiënten ervaren plotselinge pijn op de borst, vaak gecombineerd met griepachtige symptomen. Hoewel de symptomen meestal spontaan verdwijnen en behandeling vaak niet noodzakelijk is, kan bij baby's soms wel medische interventie vereist zijn. De ziekte is genoemd naar het Deense eiland Bornholm, waar de Deense arts Ejnar Sylvest de ziekte voor het eerst beschreef in 1933.

• Synoniemen van de ziekte van Bornholm
• Epidemiologie van de aandoening
• Oorzaken van de infectieziekte: Virale Infectie
• Symptomen: Pijn op de borst en griepachtige symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van de Bornholmse ziekte
• Prognose van de virale infectie
• Complicaties van de ziekte van Bornholm
• Preventie van de infectieziekte

Synoniemen van de ziekte van Bornholm

De ziekte van Bornholm is ook bekend onder verschillende andere benamingen:

• Bornholmse ziekte
• De greep van de duivel
• De greep van de Phantom
• Goedaardige droge pleuritis
• Pleurodynia
• Pleurodynia epidemica
• Pleurodynie
• Voorbijgaand middenrifspasme
• Ziekte van Bamble
• Ziekte van Sylvester

Epidemiologie van de aandoening

De ziekte van Bornholm komt vooral voor bij kinderen en jongvolwassenen onder de dertig jaar, hoewel ook ouderen soms getroffen worden. De ziekte manifesteert zich vaak tijdens epidemieën in gemeenschappen zoals scholen en kinderdagverblijven, met een piek in de zomer en herfst. Deze infectieziekte komt meestal voor in gematigde en (sub)tropische klimaten, vaak bij warm weer.

Oorzaken van de infectieziekte: Virale Infectie

De ziekte van Bornholm is zeer besmettelijk en verspreidt zich voornamelijk door contact met speeksel of ontlasting (feces). Dit lijkt op de verspreiding van andere virale infecties zoals influenza (griep).

Fecaal-orale overdracht

De ziekte wordt veroorzaakt door een groep virussen genaamd enterovirussen, met name het Coxsackie B-virus. De overdracht gebeurt voornamelijk via de fecaal-orale route, waarbij besmette ontlasting in de mond terechtkomt. Minder vaak vindt overdracht plaats via aërosolen (druppels in de lucht). De virussen bevinden zich in ontlasting en de kleine druppeltjes die vrijkomen bij hoesten of niezen (niezen). Voorbeelden van overdracht zijn het verversen van besmette luiers en vervolgens het aanraken van de mond, of het delen van drankverpakkingen door kinderen. Daarnaast kan besmetting plaatsvinden door het drinken van vervuild water of het inademen van besmette lucht.

Transplacentale overdracht: Van moeder op kind

In zeldzame gevallen kan een besmette moeder het virus via de placenta aan haar pasgeboren baby doorgeven. De ernst van de infectie bij pasgeborenen kan variëren van asymptomatisch tot ernstig of zelfs fataal.

Symptomen: Pijn op de borst en griepachtige symptomen

De symptomen van de ziekte van Bornholm ontstaan meestal plotseling, vaak drie tot vier dagen na besmetting. Bij kinderen verdwijnen de symptomen meestal binnen één tot twee dagen, terwijl volwassenen vaak een herstelperiode van twee tot zes dagen ervaren. In sommige gevallen kunnen symptomen terugkeren.

Pijn op de borst

Het meest kenmerkende symptoom is ernstige, scherpe of stekende pijn in het onderste deel van de borstkas (pijn op de borst). Deze pijn verergert bij diepe ademhaling, hoesten of plotselinge bewegingen, en kan optreden in episodes van vijftien tot dertig minuten. In ernstige gevallen kunnen patiënten ademhalingsproblemen ervaren door de hevige pijn.

Griepachtige symptomen

Naast pijn op de borst kunnen griepachtige symptomen optreden, waaronder buikpijn, diarree, koorts, hoofdpijn (cefalalgie), keelpijn en spierpijn.

Bijkomende symptomen

Bij mannen kan een ontsteking van de zaadbal optreden, ook wel orchitis genoemd. Zeer zelden kunnen virale huiduitslag voorkomen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose wordt meestal gesteld op basis van de symptomen en de context van een uitbraak. Dit geldt met name wanneer er een bekende uitbraak van de ziekte van Bornholm is.

Diagnostisch onderzoek

In sommige gevallen zijn aanvullende onderzoeken nodig om andere aandoeningen uit te sluiten. Pijn op de borst kan namelijk ook wijzen op ernstige hart- of longproblemen. Bij zwangere vrouwen en jonge baby's is een definitieve diagnose cruciaal. Het virus kan worden opgespoord via bloedonderzoek, een keeluitstrijkje of een ontlastingsmonster.

Differentiële diagnose

De symptomen van de ziekte van Bornholm kunnen overlappen met die van andere aandoeningen. Daarom kan de arts een andere diagnose overwegen, zoals:

• Tumoren van de pleuraholte
• Astma
• Bronchiolitis obliterans (longziekte met droge hoest)
• Acute alvleesklierontsteking (acute pancreatitis)
• Aortadissectie (scheur in de wand van de aorta)
• Longontsteking (pneumonie: ontsteking van de onderste luchtwegen)
• Longembolie (afsluiting van een slagader in de longen)
• Mesothelioom
• Pneumothorax (klaplong)
• Ribfractuur (gebroken ribben met ribpijn)
• Sikkelcelcrisis (pijn door zuurstoftekort in lichaamsdelen)
• Familiaire mediterrane koorts (herhaalde ontstekingsepisodes met koorts)
• Herpes zoster (gordelroos: virale infectie met huiduitslag en symptomen aan het gezicht)
• Hyperventilatie syndroom
• Post-thoracotomie pijnsyndroom (complicatie na een thoracotomie: chirurgische insnijding van de borstkas)
• Intercostale neuralgie (zenuwpijn tussen de ribben)
• Mediastinale emfyseem
• Mediastinitis (ontsteking van de borstkasruimte tussen de longen)
• Myositis (spierontsteking: pijn en zwakte in spieren)
• Primaire pulmonale hypertensie
• Sarcoïdose
• Spierpijn door gebruik van geneesmiddelen
• Systemische lupus erythematosus
• Tuberculose
• Virale of idiopathische pleuritis (borstvliesontsteking met pijn op de borst)

Behandeling van de Bornholmse ziekte

Voor de ziekte van Bornholm is geen specifieke antivirale behandeling beschikbaar. De infectie verdwijnt meestal vanzelf binnen drie tot veertien dagen, met een gemiddelde herstelperiode van ongeveer één week. Antibiotica zijn niet effectief, omdat de ziekte door een virus en niet door een bacterie wordt veroorzaakt. Gewone pijnstillers, zoals aspirine, kunnen de symptomen verlichten, maar aspirine wordt niet aanbevolen voor kinderen onder de zestien jaar. Bij ernstige gevallen bij baby's kan een behandeling met immunoglobuline noodzakelijk zijn. Immunoglobuline, een gezuiverd bloedproduct, bevat antilichamen die helpen om de infectie te bestrijden en complicaties te voorkomen.

Prognose van de virale infectie

De meeste patiënten herstellen volledig en spontaan binnen ongeveer een week. In zeldzame gevallen kan het herstel tot drie weken duren.

Complicaties van de ziekte van Bornholm

Complicaties komen zelden voor, maar baby's zijn vatbaarder voor ernstige complicaties. Mogelijke complicaties zijn onder andere:

• Aantasting van de bekleding van de longen
• Pericarditis (ontsteking van het hartzakje)
• Myocarditis (ontsteking van de hartspier)
• Tachycardie (versneld hartritme)
• Meningitis (hersenvliesontsteking met symptomen zoals hoofdpijn, koorts en een stijve nek)

Bij de aanwezigheid van deze complicaties is meestal een ziekenhuisopname vereist.

Preventie van de infectieziekte

Het is cruciaal om goede handhygiëne te handhaven door regelmatig de handen te wassen (goede handhygiëne). Patiënten dienen gebruiksvoorwerpen niet te delen met anderen. Er is momenteel geen vaccin beschikbaar om de ziekte van Bornholm te voorkomen.

Lees verder

• Enterovirussen: Virale infecties met griepachtige symptomen
• Pijn op de borst: Oorzaken en symptomen van borstpijn