Verband tussen mondgezondheid en chronische aandoeningen

Een goede mondgezondheid is belangrijk voor de mond zelf, maar ook voor het voorkomen van problemen in andere lichaamssystemen. Anderzijds veroorzaken enkele chronische aandoeningen een slechte mondgezondheid. Veel aandoeningen staan in verband met de gezondheid van de mond, zoals cardiovasculaire aandoeningen, hiv/aids, kanker, maagzweren, nierziekten, obesitas, osteoporose, seksueel overdraagbare aandoeningen, suikerziekte en vroeggeboorte. Het is voor iedereen, en vooral voor mensen die (chronisch) ziek zijn, belangrijk om een goede mondhygiëne te handhaven. Dit voorkomt of behandelt immers vele ziekten.

• Cardiovasculaire aandoeningen
• Hiv/aids en mondgezondheid
• Kanker
• Maagzweren en slechte gezondheid van de mond
• Nierziekten
• Obesitas
• Osteoporose
• Seksueel overdraagbare aandoeningen
• Suikerziekte
• Vroeggeboorte
• De invloed van mondgezondheid op het immuunsysteem
• Mondbacteriën en immuunrespons
• Preventie van mondinfecties en versterking van het immuunsysteem
• Mondgezondheid en neurologische aandoeningen
• De link tussen tandvleesontsteking en cognitieve achteruitgang
• Mondgezondheid als onderdeel van de algehele zorg voor neurologische aandoeningen
• Mondgezondheid en zwangerschap
• Hormonale veranderingen en mondgezondheid tijdens de zwangerschap
• Vermijden van complicaties door mondzorg tijdens de zwangerschap
• De invloed van mondgezondheid op nierziekten
• Tandvleesontsteking en nierziekten
• Het belang van mondhygiëne bij nierziekten
• Mondgezondheid en seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's)
• De link tussen orale infecties en SOA's
• Preventie van SOA's door mondgezondheid
• Symptomen van een tandvleesontsteking
• Tips voor een goede mondhygiëne
• Praktische tips voor het behouden van een goede mondgezondheid bij chronische aandoeningen
• Let op de invloed van chronische aandoeningen op je mondgezondheid
• Beheer je diabetes voor een gezondere mond
• Let op je medicatie bij mondgezondheid
• Gezonde voeding voor een gezonde mond
• Vermijd alcohol en tabak voor een betere mondgezondheid
• Regelmatige controles bij de tandarts
• Zorg voor een goede mondhygiëne
• Misvattingen rond het verband tussen mondgezondheid en chronische aandoeningen
• Slechte mondgezondheid beïnvloedt de rest van het lichaam niet
• Parodontitis heeft geen invloed op diabetes
• Mondinfecties hebben geen effect op de ademhaling
• Mondgezondheid heeft niets te maken met zwangerschap
• Reumatische aandoeningen worden niet beïnvloed door mondgezondheid
• Een slechte mondgezondheid verhoogt het risico op kanker niet

Cardiovasculaire aandoeningen

In de mond bevinden zich honderden verschillende bacteriën. De slechte bacteriën worden door een gezonde mond geweerd. Bij een tandvleesaandoening, een infectie in de mond of een andere mondaandoening is het voor het lichaam moeilijker om de ziektekiemen te bestrijden. Tandvleesaandoeningen (ook gekend als ‘parodontitis’) en hart- en vaatziekten (cardiovasculaire aandoeningen) zijn soms het gevolg van een hart- en vaatziekte, een beroerte, verstopte slagaders en endocarditis. Endocarditis is een meestal bacteriële infectie van de binnenkant van het hart. Meestal is endocarditis het gevolg van bacteriën die in de bloedbaan zijn terechtgekomen door een slecht functionerend afweersysteem in de mond. De bacteriën hechten zich vast aan verzwakte delen van het hart en veroorzaken vervolgens een infectie.

Hiv/aids en mondgezondheid

Het immuunsysteem is verzwakt bij patiënten met hiv en aids. Ze krijgen daardoor sneller te maken met infecties of andere mondproblemen zoals:

• een droge mond (xerostomie)
• een ernstige tandvleesontsteking en infectie
• mondspruw (orale candidiasis: schimmelinfectie van de mond)
• witte letsels op de tong (witte tong)
• zweertjes in de mond (afteuze mondzweren)

Kanker

Chemotherapie en radiotherapie zijn enkele kankerbehandelingen. Deze behandelingen tasten het immuunsysteem van het lichaam aan. Patiënten die een behandeling voor kanker krijgen, hebben bijgevolg sneller kans op infecties, vooral wanneer zij reeds ongezond tandvlees hebben. Mondgerelateerde bijwerkingen van chemotherapie en radiotherapie omvatten:

• een droge mond
• gevoelig tandvlees
• kaakpijn
• zweertjes in de mond

Maagzweren en slechte gezondheid van de mond

Patiënten met een slechte mondhygiëne hebben meer kans op een bacteriële infectie veroorzaakt door Helicobacter pylori. Deze bacterie veroorzaakt naast tandplak ook maagzweren.

Nierziekten

Veranderingen in de mond komen vaak voor bij patiënten met een chronische nierziekte. Door slechte mondhygiëne ontstaan meer complicaties en hogere sterftecijfers. Vooral bij ouderen, patiënten met bijkomende aandoeningen (zoals diabetes), patiënten met nierziekten die bepaalde medicijnen gebruiken en patiënten met een verminderd afweersysteem zijn complicaties door parodontitis (ontsteking en schade aan weefsel en bot die de tanden ondersteunen) en andere mond- en tandaandoeningen ernstiger.

Obesitas

Obesitas is een risicofactor voor hypertensie (een verhoogde bloeddruk), vetafwijkingen in het bloed, hartaandoeningen en een beroerte. Daarnaast is zwaarlijvigheid geassocieerd met parodontitis.

Osteoporose

Osteoporose is een aandoening waarbij de botten verzwakken en brozer worden. Dit kan ook leiden tot botverlies in de tanden, waardoor patiënten mogelijk hun tanden verliezen. Bovendien kunnen sommige geneesmiddelen die osteoporose behandelen (bisfosfonaten) problemen in de kaakbotten veroorzaken.

Seksueel overdraagbare aandoeningen

Ook een aantal seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) leiden tot symptomen in de mond zoals:

• gonorroe: Deze bacteriële infectie veroorzaakt pijn en een brandend gevoel in de keel. Soms ontstaan er ook witte vlekken in de mond bij gonorroe.
• herpes: Het herpes simplex-virus type 1 veroorzaakt een koortslip en andere letsels in de mond. Type 2 veroorzaakt meestal blaren en zweren aan de geslachtsorganen. Beide letsels zijn echter overdraagbaar tussen de geslachtsdelen en de mond. Type 2 veroorzaakt daarom eveneens pijnlijke blaarvorming in of rond de mond.
• HPV: HPV staat voor het ‘humaan papillomavirus'. Wratten in de mond of keel kunnen veroorzaakt worden door enkele stammen van HPV. Hoofd- en halskanker kan ook een gevolg zijn van een HPV-infectie. Deze aandoeningen ontwikkelen zich meestal aan de basis van de tong, de amandelen of de achterkant van de keel.
• syfilis: Syfilis, eveneens een bacteriële soa, gaat in de eerste fase gepaard met zweren (sjankers). Deze verschijnen op de lippen, op de tong of op andere plaatsen in de mond. Meestal verdwijnen de zweren onbehandeld spontaan. De infectie is echter nog steeds aanwezig en de verspreiding van de infectie is dan ook nog mogelijk.

Suikerziekte

Diabetes mellitus (suikerziekte) leidt onbehandeld tot vele problemen, ook in de mond:

• infecties: Een infectie in de mond is sneller mogelijk bij patiënten met suikerziekte.
• langzame genezing van wonden: Koortsblaasjes of wondjes in de mond genezen trager.
• minder speeksel: Speeksel is nodig om de tanden te beschermen tegen gaatjes (tandbederf). Een mond waarin weinig speeksel aanwezig is, voelt ook erg droog aan.
• tandvleesaandoening: Onbehandelde diabetes leidt tot een tandvleesontsteking met tandvleesbloeding.

Anderzijds leidt een slechte mondgezondheid ook sneller tot diabetes mellitus. Door een tandvleesinfectie stijgt de bloedsuikerspiegel. Onbehandeld blijft de bloedsuikerspiegel stijgen, waardoor de kans op het ontwikkelen van suikerziekte verhoogt. Een goede mondhygiëne is zeker bij patiënten met diabetes mellitus van belang.

Vroeggeboorte

Mondbacteriën kunnen bij een ernstige tandvleesaandoening de placenta aantasten, waardoor de groei en ontwikkeling van de baby verstoord raken. Een vrouw kan hierdoor vroegtijdig bevallen (vroeggeboorte), en de baby komt dan met een laag geboortegewicht ter wereld.

De invloed van mondgezondheid op het immuunsysteem

Een gezonde mond draagt bij aan een sterk immuunsysteem, terwijl een slechte mondgezondheid kan leiden tot een verzwakte immuunrespons. Bacteriën uit de mond kunnen zich door het lichaam verspreiden en ontstekingen veroorzaken, wat het immuunsysteem kan belasten. Het handhaven van een goede mondhygiëne is daarom niet alleen belangrijk voor de mond zelf, maar ook voor de bescherming van het immuunsysteem tegen ziektes en infecties.

Mondbacteriën en immuunrespons

Mondbacteriën kunnen via het bloed in andere delen van het lichaam terechtkomen en ontstekingen veroorzaken. Dit kan het immuunsysteem overbelasten en de gevoeligheid voor infecties verhogen. Bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals ouderen of mensen met bepaalde aandoeningen, kan slechte mondgezondheid leiden tot ernstigere gezondheidsproblemen.

Preventie van mondinfecties en versterking van het immuunsysteem

Het regelmatig poetsen van de tanden, het gebruik van mondspoeling en het flossen helpen om de bacteriële belasting in de mond te verminderen. Dit verkleint het risico op mondinfecties en vermindert de belasting van het immuunsysteem. Daarnaast is een evenwichtig voedingspatroon met voldoende vitaminen en mineralen essentieel voor zowel de mondgezondheid als de algehele immuniteit.

Mondgezondheid en neurologische aandoeningen

Onderzoek toont steeds meer aan dat er een verband bestaat tussen mondgezondheid en neurologische aandoeningen, zoals Alzheimer en de ziekte van Parkinson. Slechte mondgezondheid kan bijdragen aan de ontwikkeling van ontstekingen in het lichaam, wat het risico op neurodegeneratieve ziekten kan verhogen.

De link tussen tandvleesontsteking en cognitieve achteruitgang

Chronische tandvleesontsteking (parodontitis) wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op cognitieve achteruitgang. Bacteriën die de mondinfectie veroorzaken, kunnen zich via de bloedbaan naar de hersenen verspreiden, waar ze ontstekingen kunnen veroorzaken die de cognitieve functies aantasten. Het verminderen van ontstekingen door goede mondzorg kan helpen om het risico op neurologische aandoeningen te verlagen.

Mondgezondheid als onderdeel van de algehele zorg voor neurologische aandoeningen

Patiënten met neurologische aandoeningen zoals Alzheimer of Parkinson kunnen moeite hebben met zelfzorg, waaronder mondverzorging. Het ondersteunen van deze patiënten bij het handhaven van een goede mondhygiëne kan helpen de voortgang van hun aandoening te vertragen en hun algehele gezondheid te verbeteren.

Mondgezondheid en zwangerschap

Tijdens de zwangerschap kunnen hormonale veranderingen de mondgezondheid beïnvloeden, wat het risico op tandvleesaandoeningen verhoogt. Bovendien is er bewijs dat een slechte mondgezondheid het risico op vroeggeboorte en andere complicaties kan verhogen.

Hormonale veranderingen en mondgezondheid tijdens de zwangerschap

Zwangerschap leidt tot hormonale schommelingen die het tandvlees gevoeliger maken voor ontstekingen. Zwangerschapsgerelateerde tandvleesontsteking (gingivitis) komt vaak voor en kan onbehandeld leiden tot ernstigere aandoeningen zoals parodontitis, wat het risico op vroeggeboorte kan verhogen. Het is belangrijk voor zwangere vrouwen om aandacht te besteden aan hun mondgezondheid en regelmatig tandheelkundige controles te ondergaan.

Vermijden van complicaties door mondzorg tijdens de zwangerschap

Vrouwen die zwanger zijn, moeten ervoor zorgen dat ze regelmatig hun tanden poetsen, flossen en hun tandarts raadplegen. Het onderhouden van een goede mondgezondheid kan helpen het risico op complicaties zoals vroeggeboorte of zwangerschapsvergiftiging te verminderen.

De invloed van mondgezondheid op nierziekten

Nierziekten, zoals chronisch nierfalen, kunnen de mondgezondheid beïnvloeden, en omgekeerd kan een slechte mondgezondheid bijdragen aan de verergering van nierziekten. Er is bewijs dat bacteriën uit de mond via de bloedbaan de nieren kunnen bereiken, wat de ziekte kan verergeren.

Tandvleesontsteking en nierziekten

Mensen met chronisch nierfalen lopen een groter risico op tandvleesontstekingen en andere mondinfecties. Het immuunsysteem van mensen met nierproblemen werkt vaak niet optimaal, waardoor ze vatbaarder zijn voor infecties. Tandvleesontsteking kan bijdragen aan ontstekingen in het lichaam, die de nierfunctie verder kunnen verslechteren.

Het belang van mondhygiëne bij nierziekten

Voor mensen met nierziekten is het van cruciaal belang om mondinfecties te voorkomen. Regelmatige tandartsbezoeken, het poetsen van de tanden en het gebruik van mondspoelingen kunnen helpen bij het beheersen van tandvleesontstekingen en het beschermen van de algehele gezondheid.

Mondgezondheid en seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's)

Er is een verband tussen mondgezondheid en seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's), aangezien bepaalde SOA's, zoals het herpes simplex-virus en het humaan papillomavirus (HPV), mondinfecties kunnen verergeren of kunnen worden overgedragen via orale seks. Het handhaven van een goede mondhygiëne kan het risico op infecties verminderen.

De link tussen orale infecties en SOA's

Orale herpes en andere mondinfecties kunnen het risico op het oplopen van SOA's verhogen, vooral bij oraal-genitale contacten. Bacteriën die uit de mond komen, kunnen via orale seks worden overgedragen, wat leidt tot infecties in de geslachtsorganen. Goede mondhygiëne en het gebruik van barrières zoals condooms kunnen het risico op overdracht van SOA's verminderen.

Preventie van SOA's door mondgezondheid

Het dagelijks poetsen van de tanden, flossen en het gebruik van mondspoeling helpt om de mond gezond te houden en bacteriën te verminderen. Dit is vooral belangrijk voor mensen die actief seksueel leven, aangezien een schone mond kan bijdragen aan het verminderen van het risico op het oplopen van SOA's. Het gebruik van beschermende maatregelen, zoals condooms, kan ook het risico op overdracht via orale seks verminderen.

Symptomen van een tandvleesontsteking

De volgende symptomen gaan gepaard met parodontitis:

• een aanhoudende slechte adem (halitose) of een slechte smaak in de mond
• loskomend tandvlees
• rood, gezwollen of zacht tandvlees
• tandvleesbloedingen tijdens het poetsen of flossen van de tanden
• zweren of gekleurde plekken in de mond

Tips voor een goede mondhygiëne

Een goede mondhygiëne voorkomt of behandelt veel aandoeningen. Volgende tips zouden door iedereen nageleefd moeten worden:

• de tanden elke dag flossen
• de tanden twee keer per dag met een fluoride tandpasta poetsen
• eventuele symptomen van een droge mond behandelen door:
• een speekselvervanger te gebruiken
• geen tabak te gebruiken
• meer water te drinken
• suikervrije kauwgom, snoep of pepermuntjes te gebruiken ter bevochtiging van de mond
• regelmatig de tanden laten controleren bij de tandarts
• zetmeelrijke en suikerhoudende voedingsmiddelen en dranken beperken

Praktische tips voor het behouden van een goede mondgezondheid bij chronische aandoeningen

Let op de invloed van chronische aandoeningen op je mondgezondheid

Chronische aandoeningen zoals diabetes mellitus, bloeddrukproblemen en leverziekten kunnen invloed hebben op je mondgezondheid. Deze aandoeningen verhogen het risico op tandvleesproblemen, ontstekingen en een droge mond. Het is belangrijk om regelmatig je mond te controleren en aandacht te besteden aan veranderingen zoals bloedend tandvlees of een slechte adem. Een slechte mondgezondheid kan ook de controle over je aandoening bemoeilijken. Bijvoorbeeld, bij suikerziekte kan een slechte mondgezondheid het risico op infecties verhogen.

Beheer je diabetes voor een gezondere mond

Als je diabetes hebt, is het essentieel om je bloedsuikerspiegel goed onder controle te houden. Hoge bloedsuikerwaarden kunnen de afweer van je lichaam verminderen, waardoor je vatbaarder wordt voor mondinfecties en tandvleesproblemen. Zorg ervoor dat je goed let op je mondhygiëne, en bezoek regelmatig de tandarts voor controles. Een tandarts kan helpen bij het identificeren van problemen zoals infecties of ontstekingen die zich kunnen ontwikkelen door je diabetes.

Let op je medicatie bij mondgezondheid

Veel medicatie kan een negatieve invloed hebben op je mondgezondheid, vooral als het gaat om medicijnen die de speekselproductie verminderen. Dit kan leiden tot een droge mond, wat op zijn beurt kan leiden tot een verhoogd risico op tandbederf en tandvleesproblemen. Als je medicatie gebruikt die deze bijwerking heeft, is het belangrijk om extra aandacht te besteden aan mondhygiëne en eventueel een mondspoeling of kunstmatig speeksel te gebruiken om de mond vochtig te houden.

Gezonde voeding voor een gezonde mond

Een evenwichtig voedingspatroon speelt een belangrijke rol in je mondgezondheid, vooral als je een chronische aandoening hebt. Vermijd voedingsmiddelen die je bloedsuiker snel doen stijgen (zoals suikerhoudende dranken en snoep) als je diabetes hebt, en kies voor voeding die rijk is aan vitaminen en mineralen die het tandvlees ondersteunen. Dit kan ook helpen om ontstekingen te verminderen, die vaak voorkomen bij aandoeningen zoals kanker of oxselproblemen.

Vermijd alcohol en tabak voor een betere mondgezondheid

Alcoholgebruik en roken kunnen ernstige gevolgen hebben voor je mondgezondheid. Bij chronische aandoeningen, zoals alcoholmisbruik of obesitas, kunnen deze gewoonten ontstekingen en tandvleesziekten verergeren. Alcohol kan ook de speekselproductie verminderen, wat leidt tot een droge mond en verhoogd risico op huidinfectie en andere mondproblemen. Het is belangrijk om alcohol te vermijden of in beperkte hoeveelheden te gebruiken, vooral als je een chronische aandoening hebt die je mondgezondheid beïnvloedt.

Regelmatige controles bij de tandarts

Als je een chronische aandoening hebt, is het belangrijk om regelmatig een tandarts te bezoeken voor controleafspraken. De tandarts kan je helpen om vroege tekenen van mondproblemen te identificeren, zoals tandvleesontstekingen of infecties, die vaak samenhangen met chronische ziekten zoals mondinfecties. Ook kan de tandarts aanbevelen om je mondhygiëne te verbeteren of aanvullende behandelingen voor je mondgezondheid aan te bieden.

Zorg voor een goede mondhygiëne

Ongeacht of je een chronische aandoening hebt, is het essentieel om een goede mondhygiëne te behouden. Poets twee keer per dag je tanden met een fluoride tandpasta, gebruik dagelijks floss of tandenstokers, en spoel je mond regelmatig met een mondwater dat de mondhygiëne ondersteunt. Een goede mondhygiëne helpt om tandbederf, tandvleesziekten en infecties te voorkomen, die vaak de gezondheid van je hele lichaam kunnen beïnvloeden, vooral als je een chronische aandoening hebt.

Misvattingen rond het verband tussen mondgezondheid en chronische aandoeningen

Mondgezondheid wordt vaak gezien als iets dat losstaat van de algemene gezondheid, terwijl er in werkelijkheid een nauwe relatie bestaat tussen de mond en verschillende chronische aandoeningen. Hieronder worden enkele veelvoorkomende misvattingen besproken.

Slechte mondgezondheid beïnvloedt de rest van het lichaam niet

Veel mensen denken dat mondproblemen alleen gevolgen hebben voor de tanden en het tandvlees. In werkelijkheid kan een slechte mondgezondheid bijdragen aan systemische ontstekingen, wat het risico op aandoeningen zoals hart- en vaatziekten kan verhogen.

Parodontitis heeft geen invloed op diabetes

Parodontitis, een ernstige tandvleesontsteking, kan de bloedsuikerspiegel beïnvloeden en het moeilijker maken om suikerziekte onder controle te houden. Tegelijkertijd kan diabetes het risico op tandvleesinfecties verhogen, waardoor er een vicieuze cirkel ontstaat.

Mondinfecties hebben geen effect op de ademhaling

Bacteriën uit de mond kunnen in de luchtwegen terechtkomen en bijdragen aan longaandoeningen, zoals longeninfecties of chronische obstructieve longziekte (COPD). Regelmatige mondverzorging kan helpen om dit risico te verminderen.

Mondgezondheid heeft niets te maken met zwangerschap

Tijdens de zwangerschap kunnen hormonale veranderingen het risico op tandvleesproblemen vergroten. Onbehandelde tandvleesontstekingen worden in verband gebracht met vroeggeboorte en een laag geboortegewicht.

Reumatische aandoeningen worden niet beïnvloed door mondgezondheid

Onderzoek wijst uit dat ontstekingsreacties in de mond, zoals bij parodontitis, het verloop van reumatoïde artritis kunnen verergeren. Ontstekingen in het tandvlees kunnen het immuunsysteem verder activeren, wat de symptomen van reuma kan verergeren.

Een slechte mondgezondheid verhoogt het risico op kanker niet

Chronische ontstekingen in de mond kunnen het risico op bepaalde vormen van kanker, zoals mond- en keelkanker, verhogen. Bovendien kunnen bacteriën uit ontstoken tandvlees bijdragen aan systemische schade, die in verband wordt gebracht met een verhoogd risico op andere kankersoorten.

Lees verder

• Belang van goede mondhygiëne bij diabetes (suikerziekte)