Shaken baby syndroom: Vorm van kindermishandeling

Baby’s en kleine kinderen zijn een bron van plezier voor vele ouders, oppassers en verzorgers. Soms zijn ze echter ook een bron van irritatie door bijvoorbeeld het urenlange huilen of de plasongelukjes. Wanneer een ouder of verzorger deze stressvolle situaties niet aankan, leidt dit mogelijk tot ernstige gevolgen voor de baby. Het shaken baby syndroom (toegebracht traumatisch hersenletsel) is een ernstige vorm van kindermishandeling die het gevolg is van het hevig door elkaar schudden van een baby of kind jonger dan vijf jaar. Hierdoor ontstaan ernstige blijvende lichamelijke, emotionele en intellectuele symptomen en volgt mogelijk zelfs de dood. De vorm van kindermishandeling is volledig te voorkomen dankzij enkele eenvoudige tips.

• Terminologie van aandoening
• Oorzaken: Heftige bewegingen (door elkaar schudden)
• Risicogroepen: Baby’s en kinderen tot vijf jaar
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van shaken baby syndroom
• Complicaties van vorm van kindermishandeling
• Preventie

Terminologie van aandoening

Ondanks de benaming ‘shaken baby syndroom’ (SBS) verschijnt de aandoening eveneens bij kinderen tot vijf jaar. Sommige artsen gebruiken ook ‘shaken infant syndroom’ (SIS) om de vorm van kindermisbruik bij kinderen aan te duiden. Daarnaast vloeit de aandoening niet enkel voort uit het door elkaar schudden van de baby of het kind maar zijn meerdere oorzaken bekend. Omdat ook andere plotse, bruuske bewegingen aan het hoofd de symptomen veroorzaken, is soms ook sprake van het ‘Shaken Impact Syndrome’.

Oorzaken: Heftige bewegingen (door elkaar schudden)

Wanneer een baby of peuter heftig door elkaar wordt geschud (via de schouders, armen of benen), op zijn hoofd wordt geslagen of opzettelijk op de grond wordt geworpen, stuitert het brein heen en weer tegen de schedel. Dit veroorzaakt een hersenkneuzing (contusie), een zwelling van de hersenen (hersenoedeem), een subduraal hematoom (bloeding onder schedel, buiten de hersenen). Vooral bij baby’s is dit zeer ernstig, daar de nekspieren bij baby’s nog niet volledig ontwikkeld zijn. Meestal gebeuren dergelijke acties door een ouder of verzorger die de lange perioden van huilen en de eisen van de zorg voor een jong kind niet meer aankan.

Risicogroepen: Baby’s en kinderen tot vijf jaar

Vooral kleine kinderen zijn getroffen door dit soort misbruik. Het hoofd van baby’s en kleine kinderen is groot in vergelijking met het lichaam, en bovendien zijn de nekspieren nog zwak. Het shaken baby syndroom komt het vaakst voor bij kinderen jonger dan één jaar oud, maar de aandoening is mogelijk bij kinderen tot vijf jaar oud. Het door elkaar schudden gebeurt vaak als reactie op een baby die huilt of een plasongelukje gehad heeft. Meestal veroorzaakt een man dit bij een kind, ofwel de biologische vader of de vriend of partner van de moeder. Dit meldt de Centers for Disease Control and Prevention (CDC) in september 2017 op haar website. Ook verzorgenden zijn volgens de CDC af en toe verantwoordelijk, die niet altijd de ernst hiervan beseffen (zij ‘speelden’ slechts met de baby). Ook gebeurt het schudden soms goedbedoeld om een tijdelijk gestopte ademhaling weer op gang te brengen.

Symptomen

De symptomen van het shaken baby syndroom komen reeds vanaf slechts vijf seconden schudden tot uiting. Het door elkaar schudden van een baby of klein kind veroorzaakt tal van verwondingen, zoals schade aan de nek, de ruggengraat en de ogen. Het is belangrijk om met een baby of kind met tekenen van het shaken baby syndroom onmiddellijk naar de spoedeisende hulp te gaan.

Volgende symptomen komen hierbij tot uiting:

• ademhalingsproblemen zoals een tijdelijk gestopte ademhaling (apnoe)
• bewusteloosheid
• blauw plekken op de armen, de borstkas, de benen, het aangezicht (of plaatsen waar de baby is vastgenomen)
• braken
• een blauwe huid (cyanose)
• een groter dan normaal (voor)hoofd (macrocefalie)
• een verstijfde verschijning
• geen interesse in eten
• niet glimlachen, brabbelen of praten
• oncontroleerbaar huilen en niet te troosten
• ogen
• een netvliesbloeding
• onvermogen om de ogen te focussen of een beweging te volgen met de ogen
• oogbolletsel
• pupillen van verschillende grootte (anisocorie)
• problemen met zuigen of slikken
• shock
• slaapzucht
• slapte: onvermogen om het hoofd op te tillen
• toevallen
• tremoren (bevingen) of trillingen
• verwardheid, prikkelbaarheid, rusteloosheid en agitatie

Diagnose en onderzoeken

De arts bevraagt de begeleider(s) van het kind wat er is gebeurd is. Vaak liegt de verantwoordelijke persoon hierover. Daarom moet de arts visuele tekenen gebruiken en andere onderzoeken inzetten om de juiste diagnose te stellen en de ernst van de schade te identificeren. De arts controleert de ogen van het kind op bloedingen en daarna bekijkt hij de schedel, de armen en de benen. Hij controleert tevens of de baby of het kind blauwe plekken rond de nek of borst heeft. Een zwelling of bloeding in de hersenen spoort de arts op door middel van beeldvormende onderzoeken, zoals een röntgenfoto, een CT-scan en een MRI-scan. Deze testen onthullen eveneens botkneuzingen, botbreuken, schedelfracturen (breuken in schedel door hoofdtrauma), ribfracturen, een ruggenmergletsel of een nekletsel.

Behandeling

Medicijnen, een ziekenhuisverblijf en observatie thuis zijn mogelijke behandelingsopties voor baby’s en kinderen met milde klachten. Wanneer echter ernstige symptomen aanwezig zijn, is een dringende behandeling in het ziekenhuis of zelfs de operatiekamer vereist waarbij de arts probeert om het leven van het kind te redden. De arts voert bijvoorbeeld een operatie uit om de bloeding te stoppen of de zwelling te verminderen in de hersenen. Het kind krijgt indien nodig eveneens zuurstof toegediend.

Prognose van shaken baby syndroom

In veel gevallen heeft een overlevend kind van het shaken baby syndroom langdurige problemen op fysiek en intellectueel vlak. Zo ervaart de patiënt vaak medische problemen waarvoor een levenslange opvolging en/of behandeling vereist is. Ook is vaak speciaal onderwijs vereist.

Overlevenden lijden namelijk mogelijk aan één of meer van volgende klachten:

• een ernstige verstandelijke beperking
• een hersenverlamming (symptomen aan spieren en bewegingen)
• een leerstoornis
• een motorische achterstand
• een ontwikkelingsachterstand
• een taalachterstand
• een visuele beperking (blindheid of slechtziendheid)
• epileptische aanvallen
• gedragsproblemen
• geheugenproblemen
• permanent gehoorverlies
• spasticiteit (verhoogde spierspanning of spierstijfheid)
• spraakproblemen
• verlamming

Complicaties van vorm van kindermishandeling

Wanneer de grote aderen langs de buitenkant van de hersenen scheuren bij het shaken baby syndroom, leidt dit tot nog meer bloedingen, zwelling en een verhoogde druk. Dit leidt snel tot permanente hersenbeschadiging of de dood.

Preventie

Het is als ouder of verzorger van een kind belangrijk dat ze de gevaren kennen van het door elkaar schudden van het baby of kind, zelfs al duurt dit maar enkele seconden. Verder is het van belang dat ze kunnen omgaan met stressvolle situaties, bijvoorbeeld wanneer de baby langdurig huilt. Ademhalingsoefeningen uitvoeren, de baby op een veilige plek (zoals een wieg) leggen en zelf even vijftien minuten naar een andere kamer gaan, kunnen helpen om weer kalmer te worden. Is het onmogelijk om de controle terug te krijgen, dan belt de ouder of verzorger een vriend, familielid of collega op, die kan helpen met het terugkrijgen van de controle alsook met het verzorgen van het kind. Het is niet eenvoudig om een huilende baby stil te krijgen, maar enkele eenvoudige tips zijn het proberen waard:

• borstvoeding geven
• buidelen
• de baby met de buik op de schoot leggen en zachtjes op de rug van de baby wrijven
• een fles of fopspeen aanbieden
• gaan wandelen met de baby
• het geluid van stromend water opzetten
• zingen