Enchondroom: Goedaardige kraakbeentumor, vaak in de hand

Een enchondroom is een goedaardige kraakbeentumor die de binnenkant van de botten treft. Enchondromen zijn de meest voorkomende vorm van de een tumor in de hand. De tumor tast vaak de kleine botten van de handen en voeten aan. Mogelijk treft de tumor ook andere botten zoals het dijbeen, de bovenarm of één van de twee botten van het scheenbeen. De precieze oorzaak van een enchondroom is niet bekend. De behandeling is niet altijd nodig, maar eventueel bestaat deze uit chirurgie of een bottransplantatie. Dit gebeurt wanneer de botten verzwakt zijn en makkelijker breuken ontstaan. Een enchondroom is meestal goedaardig maar in zeldzame gevallen groeit deze uit tot kanker. De arts volgt de patiënt bijgevolg regelmatig op.

• Epidemiologie enchondroom
• Oorzaken goedaardige kraakbeentumor
• Symptomen: Vaak in de hand, meestal geen pijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via chirurgie of afwachtend
• Prognose is meestal goed, soms kanker
• Complicaties van een enchondroom
• Preventie en monitoring

Epidemiologie enchondroom

Enchondromen komen vrij frequent voor, maar exacte cijfers zijn niet gevonden in de geraadpleegde bronnen. Een enchondroom treft het vaakst patiënten tussen de tien en dertig jaar. Mannen en vrouwen zijn in gelijke aantallen aangetast. Enchondromen zijn de meest voorkomende vorm van een tumor in de hand. Ze stellen circa 5% voor van alle bottumoren en gemiddeld 17% van alle goedaardige bottumoren.

Oorzaken goedaardige kraakbeentumor

Het is niet goed geweten waarom een enchondroom precies ontstaat. Mogelijke risicofactoren zijn:

• Een aanhoudende groei van het originele, embryonale kraakbeen
• Een overmatige groei van het kraakbeen dat de uiteinden van de botten bedekt

Symptomen: Vaak in de hand, meestal geen pijn

De tumor komt vaak solitair voor, maar soms ontstaan meerdere tumoren. De aanwezigheid van meerdere tumoren gaat soms gepaard bij een aantal onderliggende aandoeningen waaronder:

• De ziekte van Ollier: In meerdere plaatsen in het lichaam ontstaan enchondromen.
• Het Maffucci-syndroom: Hierbij ontwikkelt de patiënt een combinatie van meerdere tumoren en angiomen (goedaardige tumoren bestaande uit bloedvaten).

Meestal is de patiënt asymptomatisch. Hij heeft dan met andere woorden geen symptomen. Eventueel aanwezige symptomen zijn zeer variabel in verschijning en ernst. Volgende symptomen zijn mogelijk:

• een langzame botgroei in het getroffen gebied
• handpijn bij een zeer grote tumor of als het betreffende bot verzwakt is en een handfractuur veroorzaakt
• vergroting van de betrokken vinger

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De diagnose gebeurt soms tijdens een routineonderzoek of wanneer de arts onderzoeken verricht bij een breuk in de hand. Naast een volledige medische anamnese (vraaggesprek bij de patiënt) en een lichamelijk onderzoek, voert de arts volgende beeldvormende onderzoeken uit:

• Een CT-scan: Dit beeldvormend onderzoek maakt gebruik van een combinatie van radiografie en computertechnologie om afbeeldingen in schijfjes te maken van het lichaam. Een CT-scan toont gedetailleerde beelden van o.a. de botten, de spieren, het vet en de organen. CT-scans zijn meer gedetailleerd dan de gebruikelijke röntgenfoto (radiografisch onderzoek).
• Een MRI-scan: Deze test maakt gebruik van een combinatie van grote magneten, radiofrequenties, en een computer om gedetailleerde beelden van organen en structuren binnen het lichaam te maken. Hiermee sluit de arts andere afwijkingen van het ruggenmerg en de zenuwen uit.
• Een radionuclide botscan: Dit nucleaire beeldvormend onderzoek spoort veranderingen in de gewrichten op door bijvoorbeeld botziekten en tumoren, en bepaalt de oorzaak van botpijn of een ontsteking. Het is dankzij dit onderzoek mogelijk om een infectie of breuken uit te sluiten.
• Een röntgenfoto: Een onderzoek met behulp van onzichtbare elektromagnetische energiestralen om beelden van interne weefsels, botten en organen te maken.

Uit de beeldvormende onderzoeken blijkt onder meer dat de tumor beperkt groeit en de meeste letsels kleiner zijn dan 5 cm in maximale omvang.

Differentiële diagnose

Het verloop van volgende aandoeningen lijkt sterk op een enchondroom en daarom verwart de arts deze aandoeningen wel eens met de goedaardige kraakbeentumor.

• andere goedaardige lytische botletsels
• een botinfarct
• een chondrosarcoom (zelfs voor een ervaren orthopedisch chirurg is dit zeer moeilijk te onderscheiden van een enchondroom)
• een intra-osseus ganglion (medische term: een zenuwknoop in het bot)
• granulomateuze aandoeningen zoals sarcoïdose en tuberculose van het skelet
• lytische botmetastasen (uitzaaiingen van kanker in de botten)

Behandeling via chirurgie of afwachtend

De behandeling een enchondroom is individueel gericht. Zo bekijkt de arts de verwachtingen voor het verloop van de ziekte en de omvang van de aandoening. Daarnaast bekijkt hij samen met de patiënt wat zijn mening of voorkeur is. De arts houdt rekening met de tolerantie voor specifieke medicijnen, onderzoeken of behandelingen. Tot slot houdt hij rekening met de leeftijd, de algemene gezondheid en de medische voorgeschiedenis van de patiënt. Een operatie is bij sommige patiënten nodig wanneer het bot erg verzwakt is en snel breuken optreden. De chirurg voert eventueel een bottransplantatie uit waarbij gezond bot wordt getransplanteerd uit een ander lichaamsdeel in het getroffen gebied. Een andere behandeling is afwachtend gericht waarbij de arts de patiënt nauwlettend opvolgt, maar geen medische behandeling vereist is omdat het bot niet verzwakt is of de tumor niet groeit. Deze afwachtende houding gebeurt zelfs bij de meeste patiënten.

Prognose is meestal goed, soms kanker

Af en toe groeit goedaardige enchondromen uit tot kanker (chondrosarcoom: kwaadaardig gezwel uitgaande van kraakbeenweefsel). Dit gebeurt slechts zelden bij een solitair enchondroom. Wanneer de tumor terugkeert, is veelal sprake van kanker. De patiënt heeft dan pijn in de hand, zonder de aanwezigheid van een breuk. Om kanker tijdig op te sporen, is een regelmatig controleonderzoek van essentieel belang.

Complicaties van een enchondroom

• Fracturen: Een veelvoorkomende complicatie is de verzwakking van het bot door de aanwezigheid van de tumor, wat kan leiden tot breuken of fracturen, vooral als de tumor een aanzienlijk deel van het bot uitrekt of verzwakt.
• Chondrosarcoom: Hoewel zeldzaam, kan een enchondroom in sommige gevallen uitgroeien tot een kwaadaardig gezwel, bekend als chondrosarcoom. Dit is een ernstige complicatie die aanvullende behandeling en controle vereist.
• Botdeformatie: Langdurige aanwezigheid van de tumor kan leiden tot botdeformatie, wat de functie van het aangedane ledemaat kan beïnvloeden en mogelijk tot langdurige pijn of beperking leidt.
• Pijn: In sommige gevallen kan een enchondroom pijn veroorzaken, vooral als het bot verzwakt is of als de tumor groeit. Dit kan leiden tot functionele beperkingen en een verminderde levenskwaliteit.
• Infecties: Na een operatie voor de verwijdering van de tumor bestaat een risico op postoperatieve infecties, die behandeld moeten worden met antibiotica en andere medische interventies.

Preventie en monitoring

Hoewel er geen specifieke preventieve maatregelen zijn voor enchondromen, is het belangrijk om regelmatige controles te ondergaan om de tumor en eventuele complicaties op te sporen. Vroege detectie door middel van beeldvormende technieken kan helpen bij het tijdig herkennen van veranderingen die mogelijk een indicatie zijn voor kwaadaardige transformatie.

Lees verder

• Bottransplantatie: Soorten en procedure chirurgische ingreep
• Bottumor: Soorten, symptomen, behandeling en prognose
• Ziekte van Ollier: Skeletaandoening met bottumoren