Mammografie: Röntgenfoto borsten voor opsporen borstkanker

Een mammografie is een röntgenfoto van de borsten (mamma) en wordt gebruikt om zowel bij vrouwen als mannen borsttumoren en borstkanker vroegtijdig op te sporen. Dit onderzoek kan enigszins ongemakkelijk zijn omdat het apparaat de borst platdrukt om een gedetailleerd beeld te verkrijgen. Als de mammografie afwijkende resultaten vertoont, kunnen verdere onderzoeken nodig zijn, zoals het wegnemen van een klein stukje borstweefsel om borstkanker uit te sluiten. Over het algemeen wordt een mammografie beschouwd als een veilig onderzoek.

• Indicaties voor een mammografie: Borstkanker opsporen
• Voorbereiding op de mammografie
• Tijdens het onderzoek
• Resultaten van de mammografie
• Beperkingen en uitdagingen
• Complicaties van een mammografie
• Alternatieve screeningsmethoden
• Mammografie en risico van vals-positieve en vals-negatieve resultaten
• Mammografie bij mannen: Borstkanker bij mannen
• Mammografie en de invloed van borstimplantaten
• Mammografie en borstklachten: Wanneer is het nodig?
• Mammografie en de rol van genetische factoren
• Praktische tips voor het omgaan met een mammografie
• Bereid jezelf mentaal voor
• Draag gemakkelijke kleding
• Vermijd gebruik van deodorant of talkpoeder
• Volg de aanwijzingen van de technicus op
• Wees voorbereid op tijdelijke ongemakken
• Plan je mammografie op het juiste moment van de maand
• Verwacht de resultaten niet meteen
• Bespreek de resultaten met je arts
• Plan regelmatig mammografieën als onderdeel van je gezondheidspatroon
• Blijf kalm bij follow-uptests
• Overweeg emotionele steun na de test

Indicaties voor een mammografie: Borstkanker opsporen

Een mammografie is essentieel voor het screenen van zowel vrouwen als mannen op borstkanker (borstkanker bij vrouwen en borstkanker bij mannen). Vroege opsporing van borstkanker verhoogt de kans op succesvolle behandeling aanzienlijk. De röntgenfoto toont zowel klier- als vetweefsel van de borst, waardoor zelfs kleine tumoren zichtbaar kunnen zijn. Een mammografie wordt ook gebruikt voor het diagnosticeren van andere borstproblemen zoals voelbare massa’s, afscheiding uit de tepel, en pijnlijke borsten.

Een mammografie is aanbevolen voor:

• Alle patiënten met aanhoudende of verergerende borstpijn (gevoelige borsten)
• Alle patiënten met het Peutz-Jeghers syndroom, omdat zij naast meerdere darmpoliepen en donkere huidvlekken een verhoogd risico op borstkanker en andere vormen van kanker hebben
• Alle patiënten met symptomen van borstkanker
• Vrouwen van vijftig tot negenenzestig jaar, met een aanbevolen mammografie om de twee jaar (jaarlijks bij verhoogd risico)
• Patiënten met ernstige okselgezwellen
• Vrouwen met een verhoogd risico door familiegeschiedenis van borstkanker (jaarlijks of om de twee jaar een screening, en dit vanaf een jongere leeftijd dan de leeftijd waarop een familielid werd gediagnosticeerd)
• Vrouwen met abnormale resultaten bij een eerdere mammografie om afwijkingen op te volgen

Voorbereiding op de mammografie

Informatie voor de arts
De arts moet op de hoogte zijn van eventuele zwangerschap of borstvoeding, evenals of de patiënt eerder een borstbiopsie heeft ondergaan of een borstprothese heeft.

Praktische tips
Het wordt aangeraden om het onderzoek niet te plannen in de week voor of tijdens de menstruatie, omdat de borsten dan gevoeliger kunnen zijn. De patiënt mag geen deodorant, parfum, talkpoeders, lotions of zalven onder de armen of op de borsten gebruiken op de dag van de mammografie, omdat deze stoffen voor valse verkalkingen op de röntgenfoto kunnen zorgen. Draag kleding die gemakkelijk uit te trekken is en verwijder alle sieraden uit de nek en borst voordat het onderzoek begint.

Tijdens het onderzoek

De patiënt verwijdert haar bovenkleding volledig. Afhankelijk van de gebruikte apparatuur kan de patiënt zitten of staan. De technoloog plaatst de borst op een vlakke, doorzichtige ondergrond waarop de röntgenplaat ligt. Een compressor drukt de borst stevig plat om een gedetailleerd beeld te verkrijgen. Dit kan koud aanvoelen en het platdrukken kan soms pijnlijk zijn, vooral rond de menstruatieperiode, maar het is noodzakelijk voor het verkrijgen van een goede foto. De technoloog maakt röntgenfoto’s vanuit verschillende hoeken. Soms moet de patiënt even de adem inhouden tijdens het maken van een foto. Het onderzoek duurt meestal enkele minuten.

Resultaten van de mammografie

De tijdlijn voor het ontvangen van de resultaten varieert. In sommige gevallen bekijkt de radioloog de beelden onmiddellijk en stuurt hij dezelfde dag nog de resultaten door naar de behandelende arts. In andere gevallen kunnen de resultaten enkele weken op zich laten wachten, afhankelijk van het ziekenhuis of de faciliteit waar het onderzoek is uitgevoerd.

Normale resultaten
Bij normale resultaten toont het borstweefsel geen tekenen van massa’s of abnormale verkalkingen.

Abnormale resultaten
De meeste afwijkingen op een mammografie zijn goedaardig, maar een radioloog onderzoekt afwijkingen zoals:

• Minder doorzichtige gebieden in de borst, wat mogelijk wijst op borstkanker
• Een goed omschreven, vaste, heldere vlek (dit is vaak een goedaardige aandoening, zoals een cyste)
• Massa's of klonten
• Verkalkingen, veroorzaakt door kleine afzettingen van calcium in het borstweefsel (de meeste verkalkingen zijn geen teken van kanker)

Mogelijk krijgt de patiënt de vraag om op een later tijdstip terug te komen voor aanvullende mammografische beelden omdat een bepaald gebied mogelijk niet duidelijk was. Verdere onderzoeken kunnen omvatten:

• Bijkomende mammografieën met vergrotende of compressiebeelden
• Een echografie van de borst
• Een MRI-scan van de borst (zeldzaam)

De arts vergelijkt vorige mammogrammen met de huidige beelden om te controleren op veranderingen in de abnormale bevindingen. Bij aanhoudende afwijkingen kan een biopsie worden uitgevoerd om het borstweefsel te testen op mogelijke kwaadaardigheid (kanker).

Beperkingen en uitdagingen

Een mammografie kent enkele nadelen. Soms worden afwijkingen gevonden die geen teken van kanker zijn, wat kan leiden tot angst en onnodige opvolging onderzoeken. Ook kunnen mammografieën tekenen van kanker missen, vooral bij jonge vrouwen met dicht borstweefsel, wat leidt tot valse-negatieve resultaten.

Complicaties van een mammografie

Het stralingsniveau bij een mammografie is zeer laag, waardoor de risico's minimaal zijn. Zwangere vrouwen dragen een loden schort om hun buikgebied te beschermen. Routine screenings met een mammografie worden normaal gesproken niet uitgevoerd bij zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven, tenzij zij tot een risicogroep behoren.

Alternatieve screeningsmethoden

Naast mammografieën zijn er andere methoden voor het screenen van borstkanker:

• Echografie – nuttig bij het onderscheiden van cysten en tumoren
• MRI-scan – gebruikt bij hoogrisicopatiënten of bij onduidelijke bevindingen op mammografie
• Digitale tomosynthese – een geavanceerde vorm van 3D-mammografie die meer details kan opleveren dan traditionele 2D-mammografie

Deze alternatieve methoden kunnen in specifieke gevallen aanvullend of ter vervanging van mammografie worden ingezet, afhankelijk van de klinische situatie en de voorkeuren van de patiënt.

Mammografie en risico van vals-positieve en vals-negatieve resultaten

Mammografie is een waardevol hulpmiddel bij het opsporen van borstkanker, maar het is niet altijd 100% nauwkeurig. Soms kunnen de resultaten vals-positief of vals-negatief zijn, wat kan leiden tot onterecht vertrouwen of angst bij patiënten.

Vals-positieve resultaten
Een vals-positief resultaat betekent dat de mammografie een afwijking laat zien die eruitziet als borstkanker, maar die zich later niet als kanker blijkt te ontwikkelen. Dit kan leiden tot onnodige vervolgonderzoeken, zoals biopsieën, wat voor de patiënt emotioneel en fysiek belastend kan zijn. Vals-positieve resultaten komen vaker voor bij vrouwen met dichte borsten.

Vals-negatieve resultaten
In sommige gevallen toont een mammografie geen tekenen van kanker, terwijl er wel sprake is van borstkanker. Dit wordt een vals-negatief resultaat genoemd. Dit kan vooral een probleem zijn bij vrouwen met een dicht borstweefsel of bij tumoren die moeilijk zichtbaar zijn in röntgenfoto’s. Het is belangrijk dat patiënten met symptomen of een verhoogd risico op borstkanker regelmatig op vervolgonderzoek worden gecontroleerd.

Mammografie bij mannen: Borstkanker bij mannen

Hoewel borstkanker veel vaker voorkomt bij vrouwen, kunnen ook mannen borstkanker ontwikkelen. Mammografie wordt soms gebruikt om borstkanker bij mannen te diagnosticeren, hoewel het minder vaak voorkomt.

Borstkanker bij mannen
Mannelijke borstkanker komt voor bij ongeveer 1 op de 1000 mannen. Omdat mannen een kleinere hoeveelheid borstweefsel hebben dan vrouwen, is het moeilijker om tumoren te detecteren. Mammografie kan echter nuttig zijn bij mannen met een verhoogd risico, zoals mannen met een familiale voorgeschiedenis van borstkanker of genetische factoren zoals een BRCA-mutatie.

Diagnostische benaderingen voor mannen
Naast mammografie worden ook andere beeldvormende technieken, zoals echografie of MRI, soms ingezet bij mannen, afhankelijk van de aard van de symptomen en de voorkeuren van de arts. Mammografie blijft echter een belangrijke aanvulling in het diagnostisch proces, zelfs bij mannen.

Mammografie en de invloed van borstimplantaten

Vrouwen met borstimplantaten kunnen moeite hebben met het verkrijgen van duidelijke mammografiebeelden, aangezien de implantaten de weergave van borstweefsel kunnen belemmeren. Speciale technieken kunnen echter worden gebruikt om betrouwbare beelden te verkrijgen.

Uitdagingen bij vrouwen met implantaten
Borstimplantaten kunnen de zichtbaarheid van borstweefsel op de röntgenfoto verminderen, waardoor het moeilijker kan zijn om tumoren te identificeren. Bij vrouwen met borstimplantaten is het essentieel om een mammografie te ondergaan die specifiek is aangepast om de implantaten te verplaatsen en meer weefsel zichtbaar te maken. Dit kan soms extra druk of compressie vereisen.

Aanpassingen in de techniek
Radiologen maken soms gebruik van aanvullende technieken, zoals een speciale compressie van de borst of het nemen van extra beelden van verschillende hoeken, om ervoor te zorgen dat er geen verborgen tumoren zijn. In sommige gevallen kan ook echografie worden gebruikt als aanvullende beeldvormingstechniek om de mammografie te ondersteunen.

Mammografie en borstklachten: Wanneer is het nodig?

Hoewel mammografie vaak wordt gebruikt voor routine-screening, kan het ook nuttig zijn voor het onderzoeken van specifieke borstklachten, zoals een verdikking of een knobbel.

Patiënten met klachten
Wanneer een patiënt veranderingen in de borst opmerkt, zoals een pijnlijke knobbel, een veranderde huidtextuur, of afscheiding uit de tepel, kan een mammografie worden gebruikt om te onderzoeken of deze veranderingen te maken hebben met borstkanker. In combinatie met andere diagnostische onderzoeken, zoals biopsieën of echografie, kan de mammografie helpen bij het stellen van een diagnose.

Patiënten zonder klachten
Mammografie wordt vaak aanbevolen voor vrouwen die geen klachten hebben, maar die zich in een risicogroep bevinden, bijvoorbeeld door hun leeftijd of genetische aanleg. De vraag of het onderzoek noodzakelijk is, wordt echter altijd in overleg met de arts bepaald. Het kan soms geen duidelijke antwoorden opleveren, maar blijft waardevol voor het vroegtijdig opsporen van verborgen tumoren.

Mammografie en de rol van genetische factoren

Genetische factoren spelen een belangrijke rol in het risico op borstkanker. Vrouwen die genetische risicofactoren hebben, zoals een BRCA1- of BRCA2-mutatie, hebben mogelijk baat bij frequente mammografie-onderzoeken.

Vrouwen met een verhoogd genetisch risico
Voor vrouwen met genetische mutaties zoals BRCA1 of BRCA2 kan het risico op borstkanker aanzienlijk verhoogd zijn. In deze gevallen wordt mammografie mogelijk vaker aanbevolen, samen met andere screeningsmethoden zoals MRI. Het kan zelfs worden aanbevolen om eerder met screenings te beginnen, vaak in de vroege 30-iger jaren.

Genetisch advies en screening
Vrouwen die erfelijke factoren hebben die hun kans op borstkanker verhogen, kunnen ook genetisch advies krijgen over de beste screeningsstrategie. Dit kan inhouden dat mammografie in combinatie met andere diagnostische onderzoeken wordt uitgevoerd, afhankelijk van het risiconiveau en de medische geschiedenis van de patiënt.

Praktische tips voor het omgaan met een mammografie

Een mammografie is een belangrijke medische test voor het opsporen van borstkanker, maar het kan voor veel vrouwen spannend of ongemakkelijk zijn. Hier zijn enkele praktische tips om je voor te bereiden en comfortabeler te voelen tijdens de procedure.

Bereid jezelf mentaal voor

Het is normaal om je wat zenuwachtig of ongemakkelijk te voelen voor een mammografie, vooral als het de eerste keer is. Weet dat de procedure snel en relatief eenvoudig is. Praat met je arts over eventuele zorgen die je hebt, zodat je goed voorbereid en gerustgesteld de test ondergaat.

Draag gemakkelijke kleding

Bij de mammografie moet je bovenkleding uittrekken, dus het is handig om kleding te dragen die makkelijk uit te trekken is, zoals een top met een loszittend bovenstuk of een jurk. Vermijd kleding met knopen of ritsen die moeilijk kunnen worden verwijderd.

Vermijd gebruik van deodorant of talkpoeder

Voor de test is het belangrijk om geen deodorant, talkpoeder of bodylotion op je borsten of oksels aan te brengen. Deze producten kunnen vlekken veroorzaken op de mammogrambeelden, waardoor het moeilijker wordt om duidelijke resultaten te krijgen.

Volg de aanwijzingen van de technicus op

De technicus die de mammografie uitvoert, zal je begeleiden bij het poseren voor de röntgenfoto's. Het is belangrijk om kalm te blijven en de aanwijzingen goed op te volgen. Soms moet je even stil staan of adem inhouden voor een heldere afbeelding.

Wees voorbereid op tijdelijke ongemakken

Tijdens de mammografie wordt je borst tussen twee platen samengeperst om duidelijke beelden te maken. Dit kan tijdelijk ongemak of druk veroorzaken, maar het duurt slechts enkele seconden. Als het pijn doet, laat het de technicus weten, zodat ze de druk kunnen aanpassen.

Plan je mammografie op het juiste moment van de maand

Veel vrouwen ervaren gevoeligheid in de borsten rond hun menstruatie. Het is raadzaam om een mammografie in te plannen wanneer je borsten minder gevoelig zijn, bijvoorbeeld een week na je menstruatie. Dit kan het ongemak tijdens de procedure verminderen.

Verwacht de resultaten niet meteen

De resultaten van een mammografie zijn meestal niet direct beschikbaar. Het kan enige tijd duren voordat je arts de beelden heeft beoordeeld. Dit kan soms zorgen of onzekerheid veroorzaken, maar wees gerust dat de meeste mammogrammen geen abnormale bevindingen laten zien.

Bespreek de resultaten met je arts

Zodra je de resultaten hebt ontvangen, bespreek ze dan grondig met je arts. Als er een abnormale bevinding is, kan je arts verdere tests of onderzoeken aanbevelen, zoals een echografie of een beeldvormend onderzoek om meer duidelijkheid te krijgen.

Plan regelmatig mammografieën als onderdeel van je gezondheidspatroon

Als je arts een mammografie aanbeveelt op basis van je leeftijd of risicofactoren, probeer dan een regelmatige routine van mammografieën in je zorgplan op te nemen. Dit kan helpen bij het vroegtijdig opsporen van mogelijke problemen, wat de kans op succesvolle behandeling vergroot.

Blijf kalm bij follow-uptests

Als er tijdens je mammografie een abnormale bevinding wordt opgemerkt, kan je arts aanvullende tests aanbevelen. Het is belangrijk om kalm te blijven en de tests te ondergaan, aangezien de meeste afwijkingen geen kanker zijn. Vertrouw op je zorgteam om je door de volgende stappen te leiden.

Overweeg emotionele steun na de test

Mammografieën kunnen emotioneel belastend zijn, vooral als je een verhoogd risico hebt op borstkanker. Het kan nuttig zijn om emotionele steun te zoeken bij familie, vrienden, of zelfs een professioneel ondersteuner, zoals een therapeut, voor extra comfort en begeleiding.

Lees verder

• Borstkanker (mammacarcinoom) bij vrouwen: Tumor in borst
• Borstkanker bij mannen: Veranderingen borst en tepel
• Borstverkalkingen: Kleine calciumafzettingen in borstweefsel
• Ziekte van Paget van de borst (tepel): Vorm van borstkanker
• Inflammatoire borstkanker: Tumor in de borst met roodheid