Mammografie: Röntgenfoto borsten voor opsporen borstkanker

Een mammografie is een röntgenfoto van de borsten (mamma) en wordt gebruikt om zowel bij vrouwen als mannen borsttumoren en borstkanker vroegtijdig op te sporen. Dit onderzoek kan enigszins ongemakkelijk zijn omdat het apparaat de borst platdrukt om een gedetailleerd beeld te verkrijgen. Als de mammografie afwijkende resultaten vertoont, kunnen verdere onderzoeken nodig zijn, zoals het wegnemen van een klein stukje borstweefsel om borstkanker uit te sluiten. Over het algemeen wordt een mammografie beschouwd als een veilig onderzoek.

• Indicaties voor een mammografie: Borstkanker opsporen
• Voorbereiding op de mammografie
• Tijdens het onderzoek
• Resultaten van de mammografie
• Beperkingen en uitdagingen
• Complicaties van een mammografie
• Alternatieve screeningsmethoden

Indicaties voor een mammografie: Borstkanker opsporen

Een mammografie is essentieel voor het screenen van zowel vrouwen als mannen op borstkanker (borstkanker bij vrouwen en borstkanker bij mannen). Vroege opsporing van borstkanker verhoogt de kans op succesvolle behandeling aanzienlijk. De röntgenfoto toont zowel klier- als vetweefsel van de borst, waardoor zelfs kleine tumoren zichtbaar kunnen zijn. Een mammografie wordt ook gebruikt voor het diagnosticeren van andere borstproblemen zoals voelbare massa’s, afscheiding uit de tepel, en pijnlijke borsten.

Een mammografie is aanbevolen voor:

• Alle patiënten met aanhoudende of verergerende borstpijn (gevoelige borsten)
• Alle patiënten met het Peutz-Jeghers syndroom, omdat zij naast meerdere darmpoliepen en donkere huidvlekken een verhoogd risico op borstkanker en andere vormen van kanker hebben
• Alle patiënten met symptomen van borstkanker
• Vrouwen van vijftig tot negenenzestig jaar, met een aanbevolen mammografie om de twee jaar (jaarlijks bij verhoogd risico)
• Patiënten met ernstige okselgezwellen
• Vrouwen met een verhoogd risico door familiegeschiedenis van borstkanker (jaarlijks of om de twee jaar een screening, en dit vanaf een jongere leeftijd dan de leeftijd waarop een familielid werd gediagnosticeerd)
• Vrouwen met abnormale resultaten bij een eerdere mammografie om afwijkingen op te volgen

Voorbereiding op de mammografie

Informatie voor de arts

De arts moet op de hoogte zijn van eventuele zwangerschap of borstvoeding, evenals of de patiënt eerder een borstbiopsie heeft ondergaan of een borstprothese heeft.

Praktische tips

Het wordt aangeraden om het onderzoek niet te plannen in de week voor of tijdens de menstruatie, omdat de borsten dan gevoeliger kunnen zijn. De patiënt mag geen deodorant, parfum, talkpoeders, lotions of zalven onder de armen of op de borsten gebruiken op de dag van de mammografie, omdat deze stoffen voor valse verkalkingen op de röntgenfoto kunnen zorgen. Draag kleding die gemakkelijk uit te trekken is en verwijder alle sieraden uit de nek en borst voordat het onderzoek begint.

Tijdens het onderzoek

De patiënt verwijdert haar bovenkleding volledig. Afhankelijk van de gebruikte apparatuur kan de patiënt zitten of staan. De technoloog plaatst de borst op een vlakke, doorzichtige ondergrond waarop de röntgenplaat ligt. Een compressor drukt de borst stevig plat om een gedetailleerd beeld te verkrijgen. Dit kan koud aanvoelen en het platdrukken kan soms pijnlijk zijn, vooral rond de menstruatieperiode, maar het is noodzakelijk voor het verkrijgen van een goede foto. De technoloog maakt röntgenfoto’s vanuit verschillende hoeken. Soms moet de patiënt even de adem inhouden tijdens het maken van een foto. Het onderzoek duurt meestal enkele minuten.

Resultaten van de mammografie

De tijdlijn voor het ontvangen van de resultaten varieert. In sommige gevallen bekijkt de radioloog de beelden onmiddellijk en stuurt hij dezelfde dag nog de resultaten door naar de behandelende arts. In andere gevallen kunnen de resultaten enkele weken op zich laten wachten, afhankelijk van het ziekenhuis of de faciliteit waar het onderzoek is uitgevoerd.

Normale resultaten

Bij normale resultaten toont het borstweefsel geen tekenen van massa’s of abnormale verkalkingen.

Abnormale resultaten

De meeste afwijkingen op een mammografie zijn goedaardig, maar een radioloog onderzoekt afwijkingen zoals:

• Minder doorzichtige gebieden in de borst, wat mogelijk wijst op borstkanker
• Een goed omschreven, vaste, heldere vlek (dit is vaak een goedaardige aandoening, zoals een cyste)
• Massa's of klonten
• Verkalkingen, veroorzaakt door kleine afzettingen van calcium in het borstweefsel (de meeste verkalkingen zijn geen teken van kanker)

Mogelijk krijgt de patiënt de vraag om op een later tijdstip terug te komen voor aanvullende mammografische beelden omdat een bepaald gebied mogelijk niet duidelijk was. Verdere onderzoeken kunnen omvatten:

• Bijkomende mammografieën met vergrotende of compressiebeelden
• Een echografie van de borst
• Een MRI-scan van de borst (zeldzaam)

De arts vergelijkt vorige mammogrammen met de huidige beelden om te controleren op veranderingen in de abnormale bevindingen. Bij aanhoudende afwijkingen kan een biopsie worden uitgevoerd om het borstweefsel te testen op mogelijke kwaadaardigheid (kanker).

Beperkingen en uitdagingen

Een mammografie kent enkele nadelen. Soms worden afwijkingen gevonden die geen teken van kanker zijn, wat kan leiden tot angst en onnodige opvolging onderzoeken. Ook kunnen mammografieën tekenen van kanker missen, vooral bij jonge vrouwen met dicht borstweefsel, wat leidt tot valse-negatieve resultaten.

Complicaties van een mammografie

Het stralingsniveau bij een mammografie is zeer laag, waardoor de risico's minimaal zijn. Zwangere vrouwen dragen een loden schort om hun buikgebied te beschermen. Routine screenings met een mammografie worden normaal gesproken niet uitgevoerd bij zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven, tenzij zij tot een risicogroep behoren.

Alternatieve screeningsmethoden

Naast mammografieën zijn er andere methoden voor het screenen van borstkanker:

• Echografie – nuttig bij het onderscheiden van cysten en tumoren
• MRI-scan – gebruikt bij hoogrisicopatiënten of bij onduidelijke bevindingen op mammografie
• Digitale tomosynthese – een geavanceerde vorm van 3D-mammografie die meer details kan opleveren dan traditionele 2D-mammografie

Deze alternatieve methoden kunnen in specifieke gevallen aanvullend of ter vervanging van mammografie worden ingezet, afhankelijk van de klinische situatie en de voorkeuren van de patiënt.

Lees verder

• Borstkanker (mammacarcinoom) bij vrouwen: Tumor in borst
• Borstkanker bij mannen: Veranderingen borst en tepel
• Borstverkalkingen: Kleine calciumafzettingen in borstweefsel
• Ziekte van Paget van de borst (tepel): Vorm van borstkanker
• Inflammatoire borstkanker: Tumor in de borst met roodheid