Darmpoliepen: Goedaardige gezwellen, soms voorloper kanker

Een darmpoliep een groei op het slijmvlies van het colon (de dikke darm) of het rectum (endeldarm). Deze van nature goedaardige gezwellen brengen weinig of geen symptomen met zich mee. De darmpoliepen, die bestaan in diverse soorten, zijn mogelijk het gevolg van vele aangeboren en verworven aandoeningen. Darmpoliepen zijn soms een voorloper van kanker. De arts verwijdert daarom steeds alle poliepen via een colonoscopie. De vooruitzichten voor een behandelde patiënt zijn zeer goed. Laat de patiënt deze poliepen echter niet behandelen, dan treden na verloop van tijd complicaties op waaronder de ontwikkeling van kanker. Via een gezonde levensstijl, een preventieve colonoscopie en het nemen van bepaalde medicijnen voorkomt de patiënt de vorming van poliepen.

• Oorzaken poliepen
• Risicofactoren van kanker bij poliepen in darm
• Soorten goedaardige gezwellen
• Darmpoliepen bij aangeboren en verworven aandoeningen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Verwijderen van poliep(en) via colonoscopie
• Prognose is uitstekend na behandeling
• Complicaties: Soms voorloper van kanker aan dikke darm
• Preventie poliepvorming

Oorzaken poliepen

Poliepen van het colon en rectum zijn meestal goedaardige gezwellen. Ze komen vaker voor naarmate iemand veroudert.

Meestal zijn poliepen aanwezig op volgende plaatsen, maar ze komen ook in de darmen voor:

• de baarmoeder (baarmoederpoliepen)
• de blaas (blaaspoliepen)
• de galblaas (galblaaspoliepen)
• de keel / het strottenhoofd (keelpoliepen)
• de maag (maagpoliepen)
• de neus (neuspoliepen)
• het oor (oorpoliepen)

Risicofactoren van kanker bij poliepen in darm

Risicofactoren op de vorming van kanker door darmpoliepen zijn onder meer:

• diabetes mellitus type 2 (suikerziekte)
• een familiegeschiedenis van darmkanker of poliepen
• een toenemende leeftijd (vanaf vijftigjarige leeftijd verhoogt het risico)
• een villeus adenoom (type poliep)
• een zwarte huidskleur
• grootte poliep: Poliepen die groter zijn dan één centimeter hebben een hoger risico op kankervorming dan poliepen kleiner dan één centimeter. Hoe groter de poliep, hoe groter de kans op kanker
• inflammatoire darmaandoeningen (ontstekingsaandoeningen van de darm) zoals colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree, buikpijn en pijnlijke stoelgangsdrang) en de ziekte van Crohn (aandoening met buikpijn, diarree en gewichtsverlies).
• mannelijk geslacht
• overgewicht en een gebrek aan lichaamsbeweging
• roken
• voeding met veel rood vlees

Soorten goedaardige gezwellen

Er zijn vele soorten darmpoliepen zoals adenomateuze poliepen (meest voorkomend), gezaagde poliepen, gekartelde poliepen en inflammatoire poliepen.

Adenomateuze poliepen

Adenomateuze poliepen zijn een veel voorkomende type en komen bij twee op de drie patiënten met poliepvorming voor. Deze klierachtige gezwellen ontwikkelen zich op het slijmvlies van de dikke darm. Ze zijn ook gekend als adenomen (meestal goedaardige klierweefselgezwellen). Een adenoom bestaat in twee types:

• een tubulair poliep steekt uit uit het midden van de dikke darm
• een villeus adenoom is plat, verspreidt zich, en is vaak een voorstadium van kanker (precancereus)

Een kwaadaardig adenoom is gekend als een adenocarcinoom. Adenocarcinomen zijn kankers die ontstaan in klierweefselcellen. Darmkanker is de meest voorkomende vorm van colorectale kanker.

Gezaagde poliepen

Afhankelijk van hun grootte en locatie in het colon worden deze poliepen kwaadaardig. Kleine gezaagde poliepen in het colon, ook bekend als hyperplastische poliepen, zijn zelden kwaadaardig. Grotere gezaagde poliepen - die doorgaans vlak (zittend) zijn, zijn moeilijk op te sporen en bevinden zich in het bovenste dikke darm. Deze zijn wel een voorloper van kanker.

Gekartelde poliepen

Een gekarteld poliep komt minder vaak voor, maar wel ontwikkelt dit type poliep zich mogelijk tot kanker.

Inflammatoire poliepen

Deze poliepen volgen soms na een aanval van colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn. Hoewel de poliepen zelf geen belangrijke bedreiging vormen, zijn deze in combinatie met colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn wel een hogere risicofactor voor de totstandkoming van darmkanker.

Darmpoliepen bij aangeboren en verworven aandoeningen

Aangeboren aandoeningen

Een klein aantal patiënten met poliepen heeft een erfelijke aandoening waarvan poliepvorming een kenmerk is. Dit komt voor bij volgende aangeboren aandoeningen en syndromen:

• familiale adenomateuze polyposis (FAP) (aandoening gekenmerkt door meer dan honderd adenomateuze poliepen)
• het Gardner-syndroom (erfelijke vorm van het voorkomen van darmpoliepen met gelijktijdig optreden van huidafwijkingen zoals nagelatrofie, haaruitval, multipele talpa's (onder de huid gelegen gezwelletjes met brijachtige inhoud, veroorzaakt door verstopping van een talgklier) en soms tevens osteomen (goedaardig gezwel van het botweefsel))
• juveniele polyposis (ziekte die vele goedaardige gezwellen veroorzaakt in de darm, meestal al voor twintigjarige leeftijd)
• het Lynch-syndroom (ziekte die de kans op vele soorten kanker verhoogt, ook op dikkedarmkanker)
• het Peutz-Jeghers syndroom (aanwezigheid van meerdere poliepen in de darm en donkere huidvlekken)

Verworven aandoeningen

Ook enkele verworven ziekten brengen een verhoogd risico op één of meer darmpoliepen met zich mee:

• acromegalie (overproductie groeihormoon bij hypofysetumor met afwijkingen aan botten en gezicht)
• gigantisme(overmatige groei door hypofysetumor in hersenen met symptomen aan gezicht en overmatige groei)

Symptomen

Darmpoliepen zijn millimeters tot enkele centimeters in diameter groot, en komen alleen voor (één poliep) of in meerdere aantallen. Ze zijn gesteeld, zittend of plat. Meestal gaan één of meer poliepen niet gepaard met symptomen. Andere mogelijke symptomen omvatten bloed in de ontlasting, een gewijzigd ontlastingspatroon, een andere ontlastingskleur, pijn, misselijkheid of braken en vermoeidheid als gevolg van door bloedverlies door ijzertekort (ferriprieve anemie).

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een digitaal rectaal onderzoek uit, en hiermee spoort hij grote poliepen in de darm op. De arts identificeert echter de meeste poliepen via één van volgende onderzoeken:

• een bariumklysma (röntgenfoto van de dikke darm en het rectum)
• een colonoscopie (een inwendig kijkonderzoek van de dikke darm)
• een ontlastingsonderzoek naar verborgen (occult) bloed
• een sigmoïdoscopie (een inwendig kijkonderzoek van het laatste gedeelte van de dikke darm)
• een virtuele colonoscopie

Behandeling: Verwijderen van poliep(en) via colonoscopie

De arm moet één of meer darmpoliepen verwijderen, omdat sommige soorten een voorloper zijn van kanker. Dit gebeurt in de meeste gevallen via een colonoscopie waarbij de arts hitte gebruikt om de poliep(en) te verwijderen. Patiënten met adenomateuze poliepen krijgen later mogelijk nieuwe poliepen. Zij krijgen bijgevolg regelmatig een nieuwe colonoscopie. In zeldzame gevallen heeft de patiënt erg veel poliepen die zeer waarschijnlijk leiden tot kanker, of bevinden zich in de darm te grote poliepen om te verwijderen tijdens een colonoscopie. In dat geval beveelt de arts een colectomie aan. Dit is een operatie waarbij de arts een deel van het colon (dikke darm) verwijdert waarin zich de poliepen bevinden.

Prognose is uitstekend na behandeling

De prognose is uitstekend als de patiënt een behandeling krijgt voor de poliepen. Blijft de patiënt echter onbehandeld, dan vormen deze poliepen zich mogelijk om tot kanker.

Complicaties: Soms voorloper van kanker aan dikke darm

Complicaties van darmpoliepen omvatten bloedingen, een obstructie (verstopping), diarree en de ontwikkeling van kanker. Complicaties van een polypectomie (chirurgische verwijdering van poliepen) zijn zeldzaam, maar omvatten onder meer bloedingen en af en toe een darmperforatie (gat in darm).

Preventie poliepvorming

Gezonde levensstijl

Om het risico op het ontwikkelen van poliepen te verminderen is een gezonde levensstijl nodig met een normaal lichaamsgewicht, een gezonde en gevarieerde voeding met meer fruit, groenten en vezels, geen overmatig alcoholgebruik, niet roken en regelmatige lichaamsbeweging.

Colonoscopie

Daarnaast is een preventieve colonoscopie aanbevolen want hierbij voorkomt de arts darmkanker door tijdig poliepen op te sporen en te verwijderen, vooraleer ze de kans krijgen om uit te groeien tot kanker. De meeste mensen krijgen dit onderzoek best vanaf vijftigjarige leeftijd. Bij mensen die een familiegeschiedenis van darmkanker of darmpoliepen hebben, is een screening op jongere leeftijd of een vakere preventieve colonoscopie aangewezen.

Medicijnen

Aspirine of vergelijkbare geneesmiddelen verminderen het risico op nieuwe poliepen. Wel veroorzaken deze medicijnen potentieel ernstige bijwerkingen indien de patiënt deze langer inneemt, zoals een maagbloeding, een bloeding in de dikke darm en hart- en vaatziekten.

Lees verder

• Familiale polyposis coli: Erfelijke ziekten met darmpoliepen
• Poliepen: Oorzaken, soorten en symptomen van poliepvorming
• Colonoscopie: Tips om het onderzoek te vergemakkelijken
• Virtuele colonoscopie (CT-colonografie): Test van dikke darm
• Virtuele colonoscopie: Beeld van dikke darm met CT-scan