Darmpoliepen: Goedaardige gezwellen, soms voorloper kanker

Een darmpoliep is een groei op het slijmvlies van het colon (de dikke darm) of het rectum (endeldarm). Deze van nature goedaardige gezwellen brengen weinig of geen symptomen met zich mee. De darmpoliepen, die bestaan in diverse soorten, zijn mogelijk het gevolg van vele aangeboren en verworven aandoeningen. Darmpoliepen zijn soms een voorloper van kanker. De arts verwijdert daarom steeds alle poliepen via een colonoscopie. De vooruitzichten voor een behandelde patiënt zijn zeer goed. Laat de patiënt deze poliepen echter niet behandelen, dan treden na verloop van tijd complicaties op, waaronder de ontwikkeling van kanker. Via een gezonde levensstijl, een preventieve colonoscopie en het nemen van bepaalde medicijnen voorkomt de patiënt de vorming van poliepen.

• Anatomie van de darm
• Epidemiologie van darmpoliepen
• Oorzaken poliepen
• Risicofactoren van kanker bij poliepen in de darm
• Soorten goedaardige gezwellen
• Darmpoliepen bij aangeboren en verworven aandoeningen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Verwijderen van poliep(en) via colonoscopie
• Vervolgonderzoek en opvolging
• Prognose is uitstekend na behandeling
• Levensstijl en voedingsadviezen ter preventie van poliepen
• Complicaties: Soms voorloper van kanker aan dikke darm
• Preventie poliepvorming

Anatomie van de darm

De darm is een essentieel onderdeel van het spijsverteringsstelsel en is verantwoordelijk voor de opname van voedingsstoffen en het elimineren van afvalstoffen. De darm bestaat uit twee hoofddelen: de dunne darm en de dikke darm. Elke sectie heeft specifieke functies en anatomische kenmerken.

Dunne darm

De dunne darm is de eerste sectie van de darm en is ongeveer 6 tot 7 meter lang. Hij is verder onderverdeeld in drie delen: de twaalfvingerige darm (duodenum), de nuchtere darm (jejunum) en de kronkeldarm (ileum).

• Twaalfvingerige darm (duodenum): Dit is het eerste deel van de dunne darm, dat direct aansluit op de maag. Hier vindt de meeste vertering plaats, geholpen door enzymen uit de alvleesklier en gal uit de lever.
• Nuchtere darm (jejunum): Het middenste deel van de dunne darm, waar de opname van voedingsstoffen zoals glucose, aminozuren en vetten voornamelijk plaatsvindt.
• Kronkeldarm (ileum): Het laatste deel van de dunne darm, dat voornamelijk verantwoordelijk is voor de opname van vitamine B12 en galzouten.

Dikke darm

De dikke darm is ongeveer 1,5 meter lang en bestaat uit verschillende secties: het blindedarm (cecum), de colon (opstijgende, dwarse, afdalende en S-vormige darm) en het rectum.

• Blindedarm (cecum): Dit is de eerste sectie van de dikke darm, waar de darminhoud vanuit de dunne darm binnenkomt. Het bevat de appendix, een klein, buisvormig aanhangsel dat mogelijk een rol speelt in het immuunsysteem.
• Colon: De colon is onderverdeeld in vier delen:
• Opstijgende colon: Verbindt de cecum met de dwarse colon.
• Dwarse colon: Loopt horizontaal over de buik.
• Afdalende colon: Verbindt de dwarse colon met de S-vormige colon.
• S-vormige colon (sigmoïd): Dit is het laatste deel van de dikke darm voordat het naar het rectum gaat.
• Rectum: Het rectum is het laatste gedeelte van de dikke darm, dat de darminhoud opslaat totdat deze wordt uitgescheiden via de anus.

Darmpoliepen

Darmpoliepen zijn abnormale gezwellen die zich op de binnenwand van de dikke darm of het rectum vormen. Ze kunnen variëren in grootte en aantal en worden vaak ontdekt tijdens een colonoscopie. Het is belangrijk om regelmatig screenings te ondergaan, vooral voor mensen met een verhoogd risico, omdat sommige darmpoliepen zich kunnen ontwikkelen tot darmkanker. Voor meer gedetailleerde informatie over darmpoliepen kan de lezer relevante medische literatuur en artikelen raadplegen.

Epidemiologie van darmpoliepen

Darmpoliepen zijn veelvoorkomende aandoeningen die kunnen voorkomen in de dikke darm en het rectum. De prevalentie van darmpoliepen varieert wereldwijd en is een belangrijk onderwerp van onderzoek binnen de gastro-enterologie.

Algemene prevalentie

Studies tonen aan dat een aanzienlijk percentage van de bevolking op een bepaald moment in hun leven darmpoliepen kan ontwikkelen. Geschat wordt dat ongeveer 25% van de volwassenen boven de 50 jaar poliepen in de dikke darm heeft. Deze aantallen kunnen verschillen per regio en bevolkingsgroep, waarbij sommige studies hogere percentages rapporteren in specifieke populaties.

Leeftijdsgerelateerde trends

De incidentie van darmpoliepen neemt toe met de leeftijd. Bij mensen jonger dan 50 jaar is de kans op het ontwikkelen van darmpoliepen relatief laag, terwijl deze kans aanzienlijk toeneemt naarmate men ouder wordt. Dit maakt leeftijd een belangrijke factor in de epidemiologie van darmpoliepen, wat leidt tot een grotere focus op screeningsprogramma's voor oudere volwassenen.

Geslachtsverschillen

Onderzoek suggereert dat er geslachtsverschillen zijn in de prevalentie van darmpoliepen. Mannen hebben doorgaans een hogere incidentie van darmpoliepen dan vrouwen, hoewel dit kan variëren afhankelijk van de specifieke soort poliep en de onderliggende populatie. Dit verschil kan invloed hebben op screening- en behandelingsstrategieën.

Geografische variaties

Er zijn aanzienlijke geografische variaties in de prevalentie van darmpoliepen. In ontwikkelde landen komt een hogere incidentie van darmpoliepen voor dan in ontwikkelingslanden, wat kan samenhangen met dieet, levensstijl en toegang tot medische zorg.

Toekomstige trends

Met de toenemende vergrijzing van de bevolking en verbeterde screeningstechnieken is het waarschijnlijk dat de incidentie van darmpoliepen in de komende jaren zal blijven toenemen. Het is van cruciaal belang dat de gezondheidszorgsystemen zich blijven aanpassen aan deze trends om een effectieve screening en behandeling te waarborgen.

Door deze epidemiologische gegevens te begrijpen, kunnen zorgverleners betere richtlijnen en beleid ontwikkelen om darmpoliepen effectief te beheren en de risico's van darmkanker te verminderen.

Oorzaken poliepen

Poliepen van het colon en rectum zijn meestal goedaardige gezwellen. Ze komen vaker voor naarmate iemand veroudert.

Meestal zijn poliepen aanwezig op de volgende plaatsen, maar ze komen ook in de darmen voor:

• de baarmoeder (baarmoederpoliepen)
• de blaas (blaaspoliepen)
• de galblaas (galblaaspoliepen)
• de keel / het strottenhoofd (keelpoliepen)
• de maag (maagpoliepen)
• de neus (neuspoliepen)
• het oor (oorpoliepen)

Risicofactoren van kanker bij poliepen in de darm

Risicofactoren voor de vorming van kanker door darmpoliepen zijn onder meer:

• diabetes mellitus type 2 (suikerziekte)
• een familiegeschiedenis van darmkanker of poliepen
• een toenemende leeftijd (vanaf vijftigjarige leeftijd verhoogt het risico)
• een villeus adenoom (type poliep)
• een zwarte huidskleur
• grootte poliep: Poliepen die groter zijn dan één centimeter hebben een hoger risico op kankervorming dan poliepen kleiner dan één centimeter. Hoe groter de poliep, hoe groter de kans op kanker
• inflammatoire darmaandoeningen (ontstekingsaandoeningen van de darm) zoals colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree, buikpijn en pijnlijke stoelgangsdrang) en de ziekte van Crohn (aandoening met buikpijn, diarree en gewichtsverlies)
• mannelijk geslacht
• overgewicht en een gebrek aan lichaamsbeweging
• roken
• voeding met veel rood vlees

Soorten goedaardige gezwellen

Er zijn vele soorten darmpoliepen zoals adenomateuze poliepen (meest voorkomend), gezaagde poliepen, gekartelde poliepen en inflammatoire poliepen.

Adenomateuze poliepen

Adenomateuze poliepen zijn een veelvoorkomend type en komen bij twee op de drie patiënten met poliepvorming voor. Deze klierachtige gezwellen ontwikkelen zich op het slijmvlies van de dikke darm. Ze zijn ook bekend als adenomen (meestal goedaardige klierweefselgezwellen). Een adenoom bestaat in twee types:

• een tubulair poliep steekt uit uit het midden van de dikke darm
• een villeus adenoom is plat, verspreidt zich, en is vaak een voorstadium van kanker (precancereus)

Een kwaadaardig adenoom is bekend als een adenocarcinoom. Adenocarcinomen zijn kankers die ontstaan in klierweefselcellen. Darmkanker is de meest voorkomende vorm van colorectale kanker.

Gezaagde poliepen

Afhankelijk van hun grootte en locatie in het colon worden deze poliepen kwaadaardig. Kleine gezaagde poliepen in het colon, ook bekend als hyperplastische poliepen, zijn zelden kwaadaardig. Grotere gezaagde poliepen - die doorgaans vlak (zittend) zijn, zijn moeilijk op te sporen en bevinden zich in het bovenste deel van de dikke darm. Deze zijn wel een voorloper van kanker.

Gekartelde poliepen

Een gekartelde poliep komt minder vaak voor, maar ontwikkelt zich mogelijk tot kanker.

Inflammatoire poliepen

Deze poliepen volgen soms na een aanval van colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn. Hoewel de poliepen zelf geen belangrijke bedreiging vormen, zijn ze in combinatie met colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn wel een hogere risicofactor voor de ontwikkeling van darmkanker.

Darmpoliepen bij aangeboren en verworven aandoeningen

Aangeboren aandoeningen

Een klein aantal patiënten met poliepen heeft een erfelijke aandoening waarvan poliepvorming een kenmerk is. Dit komt voor bij de volgende aangeboren aandoeningen en syndromen:

• familiale adenomateuze polyposis (FAP) (aandoening gekenmerkt door meer dan honderd adenomateuze poliepen)
• het Gardner-syndroom (erfelijke vorm van het voorkomen van darmpoliepen met gelijktijdig optreden van huidafwijkingen zoals nagelatrofie, haaruitval, multipele talpa's (onder de huid gelegen gezwelletjes met brijachtige inhoud, veroorzaakt door verstopping van een talgklier) en soms tevens osteomen (goedaardig gezwel van het botweefsel))
• juveniele polyposis (ziekte die vele goedaardige gezwellen veroorzaakt in de darm, meestal al voor twintigjarige leeftijd)
• het Lynch-syndroom (ziekte die de kans op vele soorten kanker verhoogt, ook op dikkedarmkanker)
• het Peutz-Jeghers syndroom (aanwezigheid van meerdere poliepen in de darm en donkere huidvlekken)

Verworven aandoeningen

Ook enkele verworven ziekten brengen een verhoogd risico op één of meer darmpoliepen met zich mee:

• acromegalie (overproductie van groeihormoon bij een hypofysetumor met afwijkingen aan botten en gezicht)
• gigantisme (overmatige groei door hypofysetumor in de hersenen met symptomen aan gezicht en overmatige groei)

Symptomen

Darmpoliepen variëren in grootte van enkele millimeters tot enkele centimeters in diameter en komen alleen voor (één poliep) of in meerdere aantallen. Ze kunnen gesteeld, zittend of plat zijn. Meestal veroorzaken één of meer poliepen geen symptomen. Andere mogelijke symptomen omvatten bloed in de ontlasting, een gewijzigd ontlastingspatroon, een andere ontlastingskleur, pijn, misselijkheid of braken en vermoeidheid als gevolg van bloedverlies door ijzertekort (ferriprieve anemie).

Als je symptomen zoals bloed in je ontlasting, onverwachte buikpijn, veranderingen in je ontlastingspatroon, of langdurige vermoeidheid ervaart, is het belangrijk om medisch advies in te winnen. Deze symptomen kunnen wijzen op de aanwezigheid van poliepen of andere darmproblemen die verdere evaluatie vereisen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van darmpoliepen omvat verschillende onderzoeken en procedures om de aanwezigheid, aard en omvang van de poliepen te beoordelen. De belangrijkste diagnostische methoden zijn:

Digitaal rectaal onderzoek

Dit onderzoek wordt uitgevoerd door de arts om grote poliepen te identificeren die in het rectum of het lagere deel van de dikke darm liggen. Het kan nuttig zijn als eerste screening maar is niet altijd voldoende om kleinere poliepen op te sporen.

Colonoscopie

• Omschrijving: Een colonoscopie is een inwendig kijkonderzoek waarbij een flexibele buis met een camera (de colonoscoop) via de anus in de dikke darm wordt ingebracht.
• Doel: Het stelt de arts in staat om de volledige lengte van de dikke darm te bekijken, poliepen op te sporen en indien nodig direct te verwijderen.
• Procedure: Tijdens de procedure kunnen poliepen worden verwijderd of biopten (weefselmonsters) worden genomen voor verder onderzoek.

Sigmoïdoscopie

• Omschrijving: Dit is een kortere versie van de colonoscopie die specifiek gericht is op het laatste deel van de dikke darm (het sigmoid).
• Doel: Het onderzoek kan helpen bij het detecteren van poliepen en afwijkingen in het lagere deel van de dikke darm.

Bariumklysma

• Omschrijving: Een bariumklysma, ook bekend als een dubbele-contrast klysma, is een radiologisch onderzoek waarbij bariumcontrastvloeistof via de anus in de dikke darm wordt ingebracht.
• Doel: Dit helpt bij het zichtbaar maken van poliepen en andere afwijkingen op röntgenfoto's van de dikke darm.

Virtuele colonoscopie

• Omschrijving: Dit is een geavanceerde vorm van beeldvorming die gebruik maakt van CT-scans om gedetailleerde beelden van de dikke darm te creëren.
• Doel: De virtuele colonoscopie kan poliepen detecteren en wordt vaak gebruikt als alternatief voor een traditionele colonoscopie, vooral bij patiënten die geen endoscopische procedures kunnen ondergaan.

Ontlastingsonderzoek naar verborgen bloed

• Omschrijving: Dit onderzoek analyseert een monster van ontlasting op de aanwezigheid van occult (onzichtbaar) bloed.
• Doel: Het kan helpen bij het opsporen van poliepen of tumoren die bloedingen veroorzaken, hoewel het niet specifiek voor poliepen is.

Behandeling: Verwijderen van poliep(en) via colonoscopie

De behandeling van darmpoliepen hangt af van het type, aantal en locatie van de poliepen. De meest gebruikelijke behandeling is:

Verwijderen van poliepen

• Via colonoscopie: Tijdens een colonoscopie kunnen poliepen worden verwijderd met behulp van speciale instrumenten die via de colonoscoop worden ingebracht. Dit wordt vaak gedaan met behulp van elektrische stroom (electrocoagulatie) om de poliepen te vernietigen en te verwijderen.
• Technieken: Er zijn verschillende technieken om poliepen te verwijderen, waaronder:
• Snare excisie: Een lusvormig instrument wordt gebruikt om de poliep af te snijden en te verwijderen.
• Endoscopische mucosale resectie (EMR): Voor grotere poliepen kan een techniek worden gebruikt waarbij een deel van de darmwand met de poliep wordt verwijderd.

Colectomie

• Omschrijving: In sommige gevallen, vooral bij patiënten met veel poliepen of poliepen die niet veilig kunnen worden verwijderd tijdens een colonoscopie, kan een colectomie nodig zijn.
• Doel: Dit is een operatie waarbij een deel van de dikke darm wordt verwijderd om de poliepen en eventueel aangetaste gebieden te verwijderen.

Vervolgonderzoek en opvolging

Na de verwijdering van poliepen tijdens een colonoscopie kan het nodig zijn om regelmatig vervolgonderzoeken te ondergaan om ervoor te zorgen dat geen nieuwe poliepen ontstaan of dat bestaande poliepen niet terugkeren. De frequentie van deze onderzoeken hangt af van het soort en aantal verwijderde poliepen, evenals van andere risicofactoren die een patiënt kan hebben. Typisch aanbevelingen voor vervolgonderzoek kunnen zijn:

• Regelmatige colonoscopie: Afhankelijk van de bevindingen kan de arts aanbevelen om binnen 3 tot 10 jaar een nieuwe colonoscopie te ondergaan. Mensen met een geschiedenis van meerdere adenomateuze poliepen of poliepen die kenmerken vertonen van een verhoogd risico op kanker, kunnen vaker gecontroleerd moeten worden.
• Medische begeleiding: Patiënten met een familiaire geschiedenis van darmkanker of erfelijke syndromen kunnen speciale richtlijnen volgen voor vroegtijdige en frequente screening.

Prognose is uitstekend na behandeling

De prognose voor patiënten met darmpoliepen na behandeling is doorgaans zeer goed, vooral als de poliepen tijdig worden ontdekt en verwijderd. Belangrijke punten zijn:

Goede prognose na verwijdering

Na succesvolle verwijdering: Als poliepen volledig worden verwijderd, is de kans op ontwikkeling van darmkanker aanzienlijk verminderd. Regelmatige opvolgingscolonoscopieën helpen om nieuwe poliepen vroegtijdig op te sporen en te behandelen.

Bij onbehandelde poliepen

Risico op kanker: Onbehandelde poliepen kunnen zich ontwikkelen tot darmkanker, vooral als ze groot zijn of bepaalde risicokenmerken vertonen. Dit benadrukt het belang van tijdige diagnose en behandeling.

Levensstijl en voedingsadviezen ter preventie van poliepen

Om de kans op het ontwikkelen van darmpoliepen te verkleinen, spelen levensstijl en voeding een cruciale rol. Enkele aanbevolen maatregelen zijn:

Gezonde voeding

• Vezelrijke voeding: Eet veel groenten, fruit, en volle granen. Voedingsvezels helpen de darmgezondheid te verbeteren en kunnen bijdragen aan het verminderen van het risico op poliepen.
• Beperk rood en bewerkt vlees: Overmatige consumptie van rood vlees en bewerkt vlees (zoals ham, bacon en worst) is in verband gebracht met een verhoogd risico op poliepen en darmkanker.
• Verhoog de inname van calcium en vitamine D: Sommige studies suggereren dat een voedingspatroon rijk aan calcium en vitamine D kan helpen bij het verminderen van het risico op darmkanker en poliepen.

Lichaamsbeweging

Beweeg regelmatig, omdat een actieve levensstijl is gekoppeld aan een lager risico op het ontwikkelen van darmpoliepen en kanker. Richt je op ten minste 150 minuten matige of 75 minuten intensieve activiteit per week.

Gewichtsbeheersing

Overgewicht en obesitas zijn risicofactoren voor de ontwikkeling van darmpoliepen en darmkanker. Zorg voor een gezond gewicht door een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging.

Alcohol- en tabaksgebruik

• Beperk alcoholinname: Overmatig alcoholgebruik verhoogt het risico op veel gezondheidsproblemen, waaronder darmpoliepen en kanker.
• Stop met roken: Roken is een risicofactor voor veel soorten kanker, waaronder darmkanker. Het vermijden van tabaksproducten kan bijdragen aan een lager risico op darmpoliepen.

Complicaties: Soms voorloper van kanker aan dikke darm

Complicaties van darmpoliepen en de behandeling ervan kunnen variëren, en het is belangrijk om deze in gedachten te houden:

Complicaties van darmpoliepen

• Bloedingen: Poliepen kunnen soms bloeden, wat kan leiden tot bloedverlies dat merkbaar is in de ontlasting of als bloedarmoede.
• Obstructie: Grote poliepen kunnen de darm blokkeren en een obstructie veroorzaken, wat kan leiden tot ernstige buikpijn en andere symptomen.
• Darmkanker: Poliepen kunnen, vooral als ze niet worden behandeld, uitgroeien tot darmkanker.

Complicaties van polypectomie

• Bloedingen: Na een polypectomie kunnen bloedingen optreden, zowel tijdens de procedure als in de periode daarna.
• Darmperforatie: Hoewel zeldzaam, kan een perforatie (gaatje in de darm) optreden tijdens de procedure, wat een acute chirurgische ingreep vereist.

Preventie poliepvorming

Preventie is essentieel om het risico op het ontwikkelen van darmpoliepen en darmkanker te verminderen. Hier zijn de belangrijkste preventieve maatregelen:

Gezonde levensstijl

• Voeding: Volg een voedingspatroon rijk aan fruit, groenten, en vezels. Beperk de inname van rood vlees en bewerkt vlees, en zorg voor een evenwichtige inname van calcium en vitamine D.
• Lichaamsbeweging: Zorg voor regelmatige fysieke activiteit en onderhoud een gezond gewicht om het risico op darmpoliepen en darmkanker te verlagen.
• Alcohol- en tabaksgebruik: Beperk alcoholinname en stop met roken om je risico op poliepen en kanker te verminderen.

Preventieve colonoscopie

• Aanbevolen leeftijd: Het wordt aangeraden om vanaf de leeftijd van vijftig jaar een colonoscopie te ondergaan. Bij een familiegeschiedenis van darmkanker of poliepen kan een eerder onderzoek nodig zijn.
• Regelmatige screening: Voor mensen met een geschiedenis van poliepen of familiaire risicofactoren kan frequentere screening noodzakelijk zijn om nieuwe poliepen vroegtijdig op te sporen en te behandelen.

Medicijnen

• Aspirine en vergelijkbare geneesmiddelen: Deze kunnen helpen bij het verminderen van het risico op poliepen en kanker, maar moeten met voorzichtigheid worden gebruikt vanwege mogelijke bijwerkingen zoals maagbloedingen en hart- en vaatziekten. Bespreek met je arts of dergelijke medicatie geschikt is voor jou.

Deze uitgebreide beschrijving helpt om een duidelijk overzicht te krijgen van de diagnostische procedures, behandelingsopties, prognose, mogelijke complicaties en preventieve maatregelen bij darmpoliepen. Regelmatige medische controle en een gezonde levensstijl blijven essentieel voor het behoud van een goede darmgezondheid.

Lees verder

• Familiale polyposis coli: Erfelijke ziekten met darmpoliepen
• Poliepen: Oorzaken, soorten en symptomen van poliepvorming
• Colonoscopie: Tips om het onderzoek te vergemakkelijken
• Virtuele colonoscopie (CT-colonografie): Test van dikke darm
• Virtuele colonoscopie: Beeld van dikke darm met CT-scan