Osteoom: Goedaardig gezwel van botweefsel

Een osteoom is een goedaardig gezwel dat ontstaat in botweefsel. Osteomen bevinden zich voornamelijk op de botten van de schedel en het gezicht. Klachten komen haast niet voor bij deze langzaam groeiende tumor die om onbekende redenen tot stand komt. Soms ontstaat er echter druk op de hersenzenuwen, wat resulteert in problemen met het gehoor- of gezichtsvermogen, (hoofd)pijn en andere symptomen. Een medische behandeling is alleen nodig wanneer bepaalde lichaamsfuncties worden aangetast of wanneer dit cosmetisch storend is. Dit gebeurt via een techniek waarbij de arts gebruikmaakt van radiofrequente golven, of anders via een chirurgische ingreep waarbij de arts het benige gezwel verwijdert. Patiënten met een osteoom hebben variabele vooruitzichten.

• Synoniemen osteoom
• Epidemiologie goedaardig gezwel van botweefsel
• Oorzaken beenweefselgezwel
• Risicofactoren osteoma
• Indeling osteomen
• Symptomen door druk op hersenzenuwen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Meestal door chirurgie
• Prognose goedaardige tumor
• Leven met een osteoom
• Complicaties
• Preventie en opvolging

Synoniemen osteoom

Een osteoom is nog bekend onder deze bewoordingen:

• beenweefselgezwel
• goedaardig gezwel van botweefsel
• osteoblastoma
• osteoblastoom
• osteoma

Epidemiologie goedaardig gezwel van botweefsel

Volwassenen en kinderen kunnen een osteoom ontwikkelen. De gemiddelde leeftijd waarop patiënten te maken krijgen met een goedaardig benig gezwel is 37 jaar. Iets meer mannen dan vrouwen hebben een osteoom. De hoogste incidentie van osteomen is te vinden bij zestigers.

Oorzaken beenweefselgezwel

Het is onbekend hoe osteomen precies ontstaan. Soms zijn osteomen onderdeel van een ander syndroom. De aanwezigheid van meerdere osteomen wijst mogelijk in de richting van het Gardner-syndroom. Het Gardner-syndroom is een erfelijke ziekte waarbij poliepen in de darm en gezwellen op de huid en het bot verschijnen.

Risicofactoren osteoma

Zwemmers en duikers die regelmatig in koud water duiken, krijgen vaker te maken met een osteoom in de gehoorgangen. Dit wijst dan mogelijk op een soort ontstekingsreactie.

Indeling osteomen

Wanneer een osteoom ontstaat in het bot, is er sprake van een "homoplastisch osteoom". Komen osteomen echter voor in zachte weefsels, dan zijn deze gekend als "heteroplastische osteomen".

Symptomen door druk op hersenzenuwen

Algemeen

De goedaardige botgezwellen ontstaan meestal in het hoofd en de nek, zoals in de neusbijholten (meest voorkomend), de kaak of het schedeldak. Maar ook het sleutelbeen, het bekken, de armen en benen kunnen getroffen zijn. De gezwellen groeien langzaam en veroorzaken meestal geen symptomen. De grootte van de benige gezwellen varieert van 0,5 tot 8 cm.

Klachten
Wanneer het gebied van het hoofd en de nek getroffen is, ontstaat meestal druk op de hersenzenuwen. Hierdoor kunnen de volgende klachten ontstaan:

• de vorming van een slijmcyste (speekselkliercyste: cyste in mond of op lippen)
• een hersenabces (verzameling van pus in de hersenen)
• gezichtsvervorming
• hoofdpijn
• meningitis (een hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek)
• pijn
• problemen met het gehoorvermogen (een osteoom veroorzaakt bijvoorbeeld geleidend gehoorverlies)
• problemen met het gezichtsvermogen: Een orbitaal osteoom (goedaardig beenweefselgezwel in de oogkas) veroorzaakt bijvoorbeeld sneller amaurausis fugax. Hierbij ontstaat tijdelijke blindheid door een beroerte in het oog)
• sinusitis
• uitpuilende ogen (proptosis)

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een lichamelijk onderzoek uit en stelt vragen over de eventueel aanwezige symptomen. De meeste osteomen veroorzaken echter geen symptomen. De diagnose van een osteoom gebeurt meestal per toeval door middel van een röntgenfoto. Het radiologisch uiterlijk is afhankelijk van de locatie. Centrale osteomen zijn goed afgebakende harde letsels met gladde randen, terwijl perifere osteomen radiopaak zijn (ze laten geen röntgenstraling door) met uitgestrekte randen die vlak of gesteeld zijn. Twijfelt de arts over de diagnose, dan voert hij een botscan uit om de diagnose te bevestigen.

Behandeling: Meestal door chirurgie

De arts bepaalt na diverse onderzoeken welke behandeling hij eventueel inzet. Osteomen zijn namelijk in tegenstelling tot osteosarcomen (botkanker, vooral bij tieners) goedaardig en vereisen normaal gezien geen medische behandeling.

Diverse therapieën

Mogelijk schrijft hij enkel pijnstillers voor. Een andere behandelingsmethode is percutane radiofrequente ablatie: deze procedure maakt gebruik van radiofrequente golven die terechtkomen op het osteoom. Hierdoor verpulvert de tumor. De ablatietechniek voorkomt tevens dat de tumor terug groeit.

Chirurgie

In sommige gevallen is een chirurgische verwijdering van een osteoom wel nodig. Dit gebeurt dan wanneer complicaties ontstaan aan aangrenzende structuren, zoals bijvoorbeeld de vorming van een slijmcyste (mucocoele). Ook ontstaan soms cosmetische en functionele problemen als gevolg van een osteoom waardoor de arts een operatie uitvoert. Bij een operatie van een osteoom in een schedeldak gebruikt de chirurg mogelijk de endoscopische endonasale procedure. Deze innovatieve, minimaal invasieve techniek maakt gebruik van de neus en neusholtes als natuurlijke opening. Hierdoor brengt hij chirurgische instrumenten naar binnen om moeilijk te bereiken tumoren te bereiken. Hij verwijdert de tumor bijgevolg via de neus- en neusholtes. Deze techniek zorgt ervoor dat de patiënt sneller geneest omdat geen chirurgische insnijdingen (incisies) vereist zijn. Een ontsmetting is bovendien onnodig.

Onderzoek en nieuwe behandelingsmogelijkheden

Recente onderzoeken richten zich op minder invasieve behandelingen voor osteomen en op het verbeteren van de bestaande chirurgische technieken. Innovaties zoals robotchirurgie en nieuwe ablatietechnieken kunnen in de toekomst meer patiënten helpen met minder complicaties en een sneller herstel.

Prognose goedaardige tumor

De vooruitzichten van osteomen zijn variabel. Soms heeft de chirurg niet het volledige benige gezwel kunnen verwijderen en blijft er restschade achter. Ook is het mogelijk dat nabije essentiële anatomische structuren getroffen zijn. Bij ongeveer 20% van de patiënten met symptomen, komt de tumor terug.

Leven met een osteoom

Leven met een osteoom vereist soms aanpassingen in de levensstijl, vooral als de gezwellen invloed hebben op dagelijkse activiteiten. Het gebruik van ondersteunende therapieën zoals fysiotherapie of ergotherapie kan helpen bij het beheersen van eventuele symptomen en het verbeteren van de levenskwaliteit.

Complicaties

Af en toe worden belangrijke lichamelijke functies getroffen door een osteoom zoals de ademhaling, het gehoor en het gezichtsvermogen.

Preventie en opvolging

Hoewel het voorkomen van osteomen moeilijk is, kunnen regelmatige medische controles helpen om de ontwikkeling van symptomen vroegtijdig te detecteren. Voor patiënten met bekende risicofactoren, zoals een familiegeschiedenis van het Gardner-syndroom, is periodieke screening essentieel.