Orf: Virale huidinfectie door contact met schapen of geiten

Orf is een virale huidinfectie waarbij mensen klachten ervaren na het in contact komen met geïnfecteerde dieren of voorwerpen (vooral van geiten en schapen). De meeste patiënten ervaren gedurende circa zes weken tekenen aan de handen, vingers of onderarmen. De aandoening start met een rood en pijnlijk knobbeltje en ontwikkelt zich uiteindelijk tot een blaar met zweervorming waarna de symptomen geleidelijk verdwijnen. Een medische behandeling is enkel nodig bij een secundaire infectie of bij erg grote letsels. De prognose van orf is tot slot uitstekend daar het letsel meestal volledig verdwijnt zonder littekens binnen de acht weken. Deze huidziekte werd voor het eerst beschreven bij mensen in 1934 door Newson en Cross.

• Synoniemen
• Oorzaken: Door contact met schapen en geiten
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van aandoening
• Prognose van virale huidinfectie
• Complicaties van orf
• Preventie van orf

Synoniemen

Synoniemen voor orf zijn:

• ecthyma contagiosum
• infectieuze pustuleuze dermatitis
• schapenpokken
• schurftige mond

Oorzaken: Door contact met schapen en geiten

Dieren

Orf, een wereldwijd voorkomende zoönose, is het gevolg van een infectie met het orf-virus, een lid van het geslacht Parapoxvirus van de familie Poxviridae. Normaalgesproken tast het virus schapen, geiten, rendieren of kamelen aan. Doorgaans hebben geïnfecteerde dieren wrattenzweren en korsten op de bek en, minder vaak, op de poten en uiers. Sommige geïnfecteerde dieren hebben echter helemaal geen zichtbare zweren.

Mensen

Soms zijn ook mensen aangetast door de virale infectie. De aandoening komt het vaakst voor bij dierenverzorgers, slagers en landarbeiders. De verspreiding van de infectie vindt plaats door het aanraken van de getroffen dieren of door contact met besmette weiden, staldeuren, dierverblijven, kledingstukken, enzovoort. Het virus komt de huid binnen via een huidwondje. Daarnaast veroorzaakt een beet van een besmet dier soms ook de virale huidinfectie. De infectie verspreidt zich niet van persoon tot persoon.

Symptomen

Het huidletsel komt bij orf meestal voor op de vingers, de handen of de onderarmen. Dit zijn de lichaamsdelen waarmee de patiënt het geïnfecteerde dier heeft aangeraakt, bijvoorbeeld voor het geven van flesvoeding of voor het scheren of slachten van een dier. Af en toe zijn de orfletsels ook zichtbaar aan het gezicht of andere lichaamsdelen die mogelijk in contact zijn geweest met het geïnfecteerde dier. Normaal gesproken zijn de symptomen ongeveer zes weken aanwezig, waarbij elke week een ander stadium van de ziekte optreedt. Meestal is sprake van één huidletsel, maar meerdere orfletsels komen ook voor.

Ongeveer drie à zeven dagen na contact met het virus (stadium 1), ontwikkelt de patiënt een mogelijk pijnlijke rode tot roodblauwe bult die een grootte van twee tot vijf centimeter bereikt (stadium 2). Het centrale gedeelte van de bult blijft rood, maar rond dit gebied ontwikkelen zich witte en rode ringen. Vervolgens ontwikkelt zich een blaasje (vesikel) of blaar die gevuld is met bloed, pus of vloeistof (stadium 3) die gemakkelijk gaat bloeden (stadium 4). Een droge korst ontwikkelt zich meestal bovenop deze blaar (stadium 5) en dan krijgt het letsel een wratachtige tot zweerachtige verschijning (stadium 6). De patiënt ervaart tijdens deze virale infectie ook koorts, een algemeen ziek gevoel, erythema multiforme, pijn, jeuk, lymfangitis (ontsteking van lymfevaten) en gezwollen lymfeklieren nabij het aangetaste lichaamsdeel.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De arts stelt normaal gesproken de diagnose van orf op basis van de aanwezige klinische symptomen en een vraaggesprek. De arts bevraagt de patiënt namelijk over zijn beroep of werkomgeving, of het contact met dieren, daar dan mogelijk reeds een risicoprofiel van de aandoening aanwezig is. Een huidbiopsie bevestigt de diagnose, maar is niet aangewezen daar dit onderzoek de infectie mogelijk verergert en de diagnose ook niet direct bekend is. Indien de arts twijfelt over de diagnose, neemt hij een beetje wondvocht uit een huidletsel wat hij dan microscopisch laat testen op de aanwezigheid van het parapox-virus.

Differentiële diagnose

Bij de volgende aandoeningen komen huidletsels tot stand die doen denken aan deze van orf:

• acute febriele neutrofiele dermatose (zoet syndroom)
• cutane anthrax (infectie met symptomen aan huid)
• ecthyma (streptococcen infectie)
• ecthyma gangrenosum (pseudomonas infectie)
• erysipeloid (bacteriële huidinfectie aan hand en vingers)
• granuloma pyogenicum
• herpes simplex panaritium
• koepokken
• milkers nodule
• neutrophilic dermatosis of the hand
• pyoderma gangrenosum (huidaandoening met pijnlijke huidzweren)
• tularemie (bacteriële infectie door besmette wilde dieren)

Behandeling van aandoening

Voor orf bestaat geen specifieke behandeling, daar de meeste patiënten spontaan genezen. De patiënt gebruikt steriele gazen op de huidletsels (luchtig afdekken!) zodat een secundaire infectie minder snel tot stand komt. Indien nodig neemt de patiënt pijnstillers voor het verlichten van de pijn. Bij vieze zweren of erg grote letsels is medisch advies noodzakelijk omdat dan mogelijk een speciale wondverzorging of zelfs een oppervlakkige verwijdering van het huidletsel nodig is. Meestal komen deze complicaties enkel voor bij patiënten met een zwak immuunsysteem. Indien een secundaire bacteriële infectie optreedt, schrijft de arts antibiotica voor.

Prognose van virale huidinfectie

Het huidletsel geneest spontaan na vier tot acht weken en laat in de meeste gevallen geen littekens achter.

Complicaties van orf

Hoewel orf meestal een milde en zelflimiterende aandoening is, kunnen er complicaties optreden, vooral bij mensen met een verzwakt immuunsysteem of bij ernstige gevallen van de infectie.

Secundaire bacteriële infecties

Een veel voorkomende complicatie is de ontwikkeling van secundaire bacteriële infecties. Deze kunnen optreden wanneer de huidletsels besmet raken met bacteriën, wat kan leiden tot een ernstigere infectie. Symptomen van een secundaire bacteriële infectie kunnen omvatten:

• Verhoogde pijn en roodheid
• Verdikking en zwelling rond het letsel
• Mogelijke koorts en algemene malaise

Littekenvorming

Hoewel de meeste gevallen van orf zonder littekens genezen, kunnen sommige patiënten littekens ontwikkelen, vooral als de huidletsels ernstig zijn of als ze onjuist worden behandeld. Littekens kunnen variëren van kleine, subtiele markeringen tot meer prominente littekens.

Gedeeltelijke of volledige genezing vertraagd

In zeldzame gevallen kan de genezing van de huidletsels langer duren dan normaal, vooral bij patiënten met een verminderde immuunrespons. Dit kan leiden tot langdurige symptomen en een langere periode van ongemak.

Ooginfecties

Bij contact met de ogen kunnen de orf-letsels zich ook naar de ogen verspreiden, wat kan leiden tot conjunctivitis of keratitis. Deze complicatie is zeldzaam maar kan ernstige gevolgen hebben voor het gezichtsvermogen als het niet tijdig wordt behandeld.

Systemische complicaties

In uitzonderlijke gevallen kan de infectie zich systemisch verspreiden en andere delen van het lichaam aantasten. Dit kan leiden tot algemene symptomen zoals koorts, pijn in spieren en gewrichten, en in ernstige gevallen tot sepsis. Systemische complicaties zijn uiterst zeldzaam en komen voornamelijk voor bij mensen met een ernstig verzwakt immuunsysteem.

Preventie van orf

Patiënten die meer risico lopen op het krijgen van de ziekte, dragen best niet-doorlatende rubber- of latexhandschoenen wanneer ze in contact komen met schapen, geiten, kamelen en rendieren. Verder is een goede handhygiëne vereist nadat een persoon een dier heeft aangeraakt. Nadat mensen in contact zijn geweest met dieren, is het eveneens belangrijk om de kledij uit te wassen. Verder zoeken mensen met een open wond aan de huid of een huidziekte best geen direct contact op met potentieel geïnfecteerde dieren of voorwerpen. Tot slot bestaat de mogelijkheid om dieren te vaccineren tegen orf.

Lees verder

• Virale huidinfectie: Huidinfecties veroorzaakt door virus