Genezing lukt vaak met placebo-medicijnen, zonder bijwerking

Artsen staan vaker positief tegenover een placebo. Vaak werkt de aanprijzing door een dokter in combinatie met positieve verwachtingen beter dan echte medicatie. Dus waarom altijd chemische medicijnen met vervelende bijwerkingen slikken als het via het placebo-effect even doeltreffend lukt. Placebo is niet langer een taboe onder artsen, want het werkt vaak wel degelijk afdoende. Zou gebedsgenezing op hetzelfde principe berusten?

Placebo-effect bij pijnbestrijding

In 2014 toonden wetenschappers in Amerika het placebo-effect aan bij de bestrijding van migraine. De werking van pijnstillers blijkt namelijk voor de helft te bestaan door de aanmaak van stoffen in de hersenen. Ingeval van rugpijn heeft een placebo zelfs evenveel effect als een paracetamol. Het placebo-effect houdt in, dat ons brein meewerkt aan ons herstel.

Wonderbaarlijke genezing

Dit verklaart wellicht waarom gebedsgenezing, als het gaat om pijnbestrijding of bij depressies, soms ook goede resultaten laat zien. Geloven dat de hand van God effect heeft, geeft het brein misschien een zelfde zet. De Vrije Universiteit Amsterdam is in 2017 een onderzoek gestart, of er wetenschappelijke onderbouwing voor gebedsgenezing is te vinden. Mede ingegeven door het feit dat een patiënt op medisch onverklaarbare wijze genas van ernstige pijnen, veroorzaakt door posttraumatische dystrofie.

Placebo niet altijd nepmedicijn

Het is een bekend fenomeen dat patiënten, soms alleen al door de gedachte dat ze werkzame medicijnen slikken, van hun kwaal afkomen, of verlichting van hun klachten ervaren. Lichaam en geest zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, zoals algemeen bekend is. Uiteraard zijn er allerlei aandoeningen waarbij gewoon het reguliere geneesmiddelen ingenomen dient te worden. Maar daar waar mogelijk kan een alternatieve behandeling in de vorm van een placebo, in combinatie met aandacht van de arts, wel degelijke het gewenste effect hebben. Genezing zonder giftige bijwerkingen dus.

Vooral in Groot-Brittannië schrijft vrijwel elke arts wel eens een behandeling voor die niet per sé noodzakelijk is, meldde het PlosOne in maart 2013. Volgens Wetenschappers is dat geen verkeerde zaak omdat patiënten wel degelijk baat bij dergelijke placebo-behandelingen hebben. Artsen schrijven een diagnostische test voor of verrichten lichamelijk onderzoek, bijvoorbeeld om patiënten te kalmeren, aldus onderzoekers van de universiteit van Southampton en Oxford. En dus niet vanwege de noodzaak.

Tijd en aandacht nuttig medicijn

Ook in ons land is regelmatig onderzoek naar het placebo-effect, het positieve resultaat dat niet aan een medicijn of andere officiële aanpak is te danken. De communicatie tussen patiënt en arts speelt daarbij een belangrijke rol. Tijd en aandacht in de spreekkamer is belangrijk, aldus Jozien Bensing, hoogleraar gezondheidspsychologie die al vele jaren onderzoek doet naar de communicatie tussen arts en patiënt. Zij analyseerde met collega's ooit zo'n 16000 video-opnamen van gesprekken in de spreekkamer. Het resultaat van goede communicatie kan zelfs groter zijn dan van bijvoorbeeld antidepressiva medicatie.

Wetenschappelijk onderzoek

In het bovengenoemd onderzoek werd bekeken wat er in het lichaam gebeurt als personen worden blootgesteld aan verschillende communicatie typen. Daartoe werden vier groepen patiënten onderzocht die de zelfde klachten vertoonden. Allen kregen dezelfde behandeling, maar door twee verschillende artsen, namelijk een afstandelijke en een empathische. De voorgeschreven medicijnen werden door beide type doctoren ofwel enthousiast, ofwel neutraal aanbevolen.

Patiënten lieten weten meer baat te hebben bij een behandeling door de empathische dokter die de medicatie aanprees. Het komt er op neer dat de combinatie van aandacht van de arts en een positieve verwachting van een medicijn essentieel is in het proces. Er zijn drie mechanismen die ten grondslag liggen aan het placebo-effect:

• Het creëren van positieve verwachtingen bij de patiënt. Als het medicijn wordt aangeprezen, maakt het lichaam zich als het ware gereed voor een positieve uitwerking.
• Conditionering, dus dat bekend gedrag wordt beloond. Wanneer de gebruiker door een eerdere behandeling gewend is aan het gunstige resultaat zal de vervolgbehandeling een gunstiger effect hebben.
• Aandacht van de arts voor de patiënt speelt een belangrijke rol. Bij een positieve benadering maken de hersenen serotonine en dopamine aan. Dat zijn neurotransmitters die een algemeen welbevinden veroorzaken.

Pijn en depressie

Op deze twee terreinen is het meeste placebo-onderzoek verricht. MS, Parkinson en ziekten aan het immuunsysteem worden eveneens onderzocht. Met name de symptomen van een kwaal kunnen verminderen door het placebo-effect. Het ziekteproces zelf helaas niet.

Ethische consequenties

Artsen staan overigens dikwijls voor een moreel dilemma, want hoe moet een arts een middel aanbevelen indien hij/zij niet zeker is van de werking. Niettemin wordt geredeneerd dat als de kans op herstel groot is er weinig bezwaar is tegen het aanprijzen van een bepaalde behandeling.