Tijm, de stimulerende

Tijm is voor mij veel meer dan het soepkruid uit de tuin. De Echte tijm of Thymus vulgaris is de huis- en keukenplant, die in België in de natuur niet voorkomt maar makkelijk gekweekt kan worden op voorwaarde dat hij in een goed gedraineerde, kalkrijke grond kan groeien op een zonnig plekje. Zo is ook zijn biotoop in het Zuiden van Drôme tot Provençe waar hij van nature voorkomt met zijn vrienden Lavendel, Rozemarijn en Bonekruid.

Tijm

Warm, droog en geurig toverwoorden voor tijm en rozemarijn.
Droomlandschappen zo licht als lucht etherisch als hun olie.
Van Drôme tot Provence wandel ik in verwondering.
Wie wandelt met me mee?

De Echte tijm is botanisch gezien één soort, maar kan er in de tuin en de natuur toch nogal verschillend uitzien, de bloempjes kunnen lichtblauw, roze tot wit zijn, de bladeren van het donkerste groen tot wittig grijs en de stengels kort en krachtig verhout tot hangend lang en slap. Daarom spreken we over de duitse wintertijm en de franse zomertijm, waarbij de wintertijm kort houtig is, compacter blijft en beter winterhard is, terwijl de zomertijm wilder groeit, makkelijk gezaaid kan worden maar ook sneller invriest.

De grote variatie in de soort Thymus vulgaris merken we ook in de samenstelling van de etherische olie, zo zijn er rassen (chemotypes) met meer geraniol, linalol, carvacrol of thymol. Deze variaties ontstaan in de natuur onder invloed van klimaat en grondsoort en ruiken ook allemaal verschillend. Thymol en carvacrol herkennen we als de echte tijmgeur, terwijl de andere soorten minder scherp, geparfumeerd en citroenachtig geuren.

Onze inheemse tijmsoorten, zoals Thymus pulegioides en Thymus praecox, respectievelijk de Grote tijm en de Kruiptijm zijn laagblijvende, kruipende planten die in de Ardennen op kalkrijke tiennes (rotsplateaus) en aan de warme kant in holle wegen veelvuldig voorkomen. Zij zijn goed te gebruiken in een natuurlijke rotstuin samen met Wilde marjolein, Borstelkrans en Bergsteentijm. In onze kruidige siertuin staat de Echte tijm logischerwijs vooraan in de border, gegroepeerd vormen zij de geurige en groenblijvende voorkant.

In een strakkere klassieke knopentuin kan de tijm ook als heg of als vorm gebruikt worden, net zoals het Palmboompje of de Heiligenbloem. Het opvullen van de figuren kan het best met laagblijvende planten gebeuren, zoals Rozenkransje of sommige Artemisiasoorten. Ik ben zelf eerder een wilde tuinman, maar als contrast kan zo een strak tijmtuintje bezoekers in de war brengen, reacties uitlokken en daardoor van een tuin, meer dan alleen iets moois maken.

De vele geuren van tijm

Naast de klassieke thymoltijm bestaan er een groot aantal soorten en varieteiten met andere geuren, zo is er de Thymus caespititius Brotero met dennengeur, de Thymus herba-barona Loisel. met karwij-aroma, de Thymus citriodorus onze citroentijm en een fruitige Thymus vulgaris cv. fragantissimus. Zelf heb ik ooit een tijm in de tuin gehad, die naar eucalyptus rook, voor geurtuinen allemaal erg boeiend maar ook een beetje decadent. Plezierig is wel om languit in zo een geurig tijmbedje te liggen of te rollen zoals een kat in het kattekruid. Wel, oppassen dat de buren het niet zien.

Tijmsiroop en andere geneeskrachtige toepassingen

Tijm is het eerste kruid voor de hoestsiroop, gezoet smaakt het niet alleen lekker pittig, maar is door zijn slijmoplossende, ontsmettende en krampwerende werking als het ware gemaakt om vol slijm zittende keeltjes van kinderen weer lucht te geven. Samen met anijszaad en zoethoutwortel is het een perfecte hoestthee bij verkoudheid, bronchiale aandoeningen en griep, vooral voor snotneuzen met weinig weerstand.

Tijm is zeker ook een stimulerende plant, die bij vermoeidheid, na ziekte en zelfs bij het sporten gebruikt kan worden. Vooral in de serieuze Franse fytotherapie bij Dr. Valnet en Dr.Belaiche wordt tijm veel geadviseerd, Messegué zou zelfs Thévenet aan een overwinning in de Tour geholpen hebben met een kruidenmiddel waarin tijm, bonekruid en rozemarijn de voornaamste ingrediënten waren. Zelf herinner ik mij een jonge wielrenner, die veel last had van slijm tijdens de wedstrijd. Hij begon tijmsiroop te drinken, blijkbaar met succes want na enkele maanden kocht hij bij mij hele dozen siroop. Wat ik natuurlijk wel vreemd vond. Toen ik er naar vroeg, beweerde hij, niet alleen geen last meer te hebben van slijm maar ook beter te presteren. Mooie verhalen, die je zeker niet zo maar moet geloven. Toch het proberen waard, maar liefst geen 12 flessen tijmsiroop achter mekaar uitdrinken.

Soep- en andere tijm

Hoe gewoon ook, in vele soepen blijft een takje tijm een onvervangbaar ingrediënt. Vooral bonensoep wint veel aan geurigheid en verteerbaarheid door zijn gebruik. Zelf beschouw ik soep ook als een soort hartige kruidenthee, dé methode om veel kruiden op een smakelijke manier binnen te krijgen. Een medicinale soep? Waarom niet? In de Middeleeuwen maakte men trouwens met tijm en bier een stevige soep tegen verlegenheid. Tijm en rozemarijn getrokken in olijfolie of azijn zijn geurige toevoegingen aan een zuiderse salade.

Het verbranden van tijm heeft al een zeer lange traditie, de naam thymus zou van het Griekse ‘thumos’ komen, hout met aangename geur als het brandt, en van het werkwoord ‘thuô’ de goden een offer schenken’. Het hedendaags barbecue is misschien nog een fletse afspiegeling van die rituelen. Kruiden branden kan nog zeer goed op of in de houtkachel, in open haard of zelfs op de centrale verwarming als vervanging van de vele spuitbussen. Niet alleen voor de geur maar ook als ontsmetter van onze leefruimte. Het branden van kruiden heeft trouwens een veel diepere betekenis, zowel symbolisch, magisch als religieus. Denk maar aan de wierook in de kerk. Of de heksenrituelen rond een kampvuur, waar bilzekruid en doornappel verbrand werden om in extase te geraken.

Tijm heeft ook enige insectenwerende werking en werd vroeger op de grond gestrooid om ongedierte buiten de deur te houden. Het werd net als kamfer of lavendel in de kast gelegd om motten te verdrijven. Veel van deze gebruiken waren bijna verdwenen. Het is goed om ze opnieuw te ontdekken en op een nuchtere manier uit te zoeken wat hun waarde voor onze tijd kan zijn.