Echte salie, eeuwige geneeskracht

Vreemd kan het gaan met onze inheemse planten en het idee dat alleen wilde planten van bij ons gezond of geneeskrachtig zouden zijn. Is wild werkelijk beter!? In de praktijk zien we, dat bij de Saliefamilie de verschillende inheemse soorten van de mooie Veldsalie tot de zeldzame kleinbloemige salie helemaal niet medicinaal gebruikt worden. Alleen de zuiderse Salvia officinalis heeft een eeuwenoude reputatie als medicijn, gelukkig wil hij het in onze tuinen ook goed doen. Dit grijsgroen laagblijvend struikje is ook bij ons perfect winterhard, vooral op goed gedraineerde kalkrijke grond in de volle zon. Hij groeit breed uit en laat zijn hangende takken opnieuw wortelen, waardoor de plant door het zogenaamde afleggen gemakkelijk te vermeerderen is. Je kan dat effect nog versterken door grond tussen de plant te brengen, zo bedek je de kale onderkant van de takken en kunnen oudere planten zich verjongen.

Variatie

Ook van dit kruid bestaan verschillende variëteiten met smaller of breder blad, paars, gevlekt of gelig, die ook allemaal in de keuken of als medicijn gebruikt kunnen worden. De gevlekte en gele soorten bevriezen wel makkelijker. De breedbladige soorten geven natuurlijk een grotere opbrengst, groeien ook wat compacter maar bloeien minder.

Naast de Echte salie is voor ons de Scharlei of Muskaatsalie interessant, een tweejarige plant decoratief met zijn wollige blad en rose-paarse bloempjes omringd door een groot schutblad. Boeiend ook door zijn vreemde muskaatachtige geur, die misbruikt werd om slechte wijn op smaak te brengen.

Hebben we het eeuwig leven met salie in de tuin?

Dat hebben de geleerden uit de school van Salerno ooit wel beweerd. Of we dit letterlijk moeten nemen, is wat anders. In elk geval geeft het wel aan, dat de salie medisch gezien hoog gewaardeerd werd. Medicinaal is het salieblad het best bekend voor zijn samentrekkende en ontsmettende werking in mond en keel, deze werking hebben we vooral te danken aan de combinatie van looistoffen en etherische olie die in de plant aanwezig zijn. Dus goed te gebruiken bij bloedend tandvlees, heesheid, keelontsteking en aften. De beste gebruiksmethode is uitvoerig gorgelen met een sterk aftreksel of met een salietinctuur. Eenvoudig is het tandvlees masseren met een vers blaadje of er gewoon op knabbelen. Niks nieuw onder de zon, de 16eeuwse kruidkundige Matthiolus adviseerde al om de tanden en het tandvlees in te wrijven met verse saliebladeren om ze stevig en zuiver te houden en salie-extracten worden weer volop aangewend in moderne tandpasta's.

Weinig bekend is dat salie een transpiratieremmende en licht hormonale werking bezit, waardoor hij perfect te gebruiken is tijdens de overgang. Het oestrogeeneffect kan er misschien voor zorgen dat vrouwen ook na de menopauze gespaard blijven van vaat- en gewrichtsproblemen. Nog nader te onderzoeken!

Mensen met zweetvoeten of vochtige handen kunnen ook profiteren van de transpiratieregulerende werking van onze salie, de plant zou het warmtecentrum in de hersenen beïnvloeden. Je kan dan zowel inwendig thee als uitwendig voetbaden gebruiken. Te proberen: gedroogd en verpoederd salieblad in de kousen strooien tegen zweetvoeten, gemakkelijker is natuurlijk om met salietinctuur of lotion je voeten in te wrijven, maar dat vind ik minder heroïsch.

In de keuken

Salie is een van de weinige kruiden, die ik als thee graag drink. Ook salie getrokken in melk is een bereidingswijze die je in de oude literatuur regelmatig terugvindt en dat niet alleen om te drinken maar zelfs als huidlotion. In de keuken word het blad vooral bij vette vleesgerechten gebruikt. De combinatie van vet en vlees is echter aan mij niet besteed. Wat ik wel waardeer zijn saliebeignets, niks anders dan mooie grote salieblaadjes die in beignetbeslag gefrituurd worden en zowel zoet als zout te genieten zijn.

Een recept: Meng bier, bloem, eierdooiers, suiker en een beetje zout, laat dit deeg 2 uur rusten, klop dan eiwitten met griessuiker en spatel het door het deeg. Dompel de salieblaadjes in het beslag en laat ze romantisch goudgeel frituren.

In onze kruidige siertuin

Zonder salie, zowel esthetisch als genezend kan ik mij geen kruidige tuin voorstellen. Bij mij is hij in elk geval beeldbepalend, ik verleg zelfs mijn paden om mee te groeien met mijn salieplanten. De oorspronkelijk vierkante vakjes zijn nu grillig golvende groepen geworden. Salie vormt samen met lavendel, tijm en eventueel Heiligenbloem en Buxus een groen-grijsblijvend alternatief voor de coniferentuin.