Guldenroede voor gouden urine

Guldenroede is voor mij altijd een plant geweest die in zijn uiterlijke eenvoud zijn simpele, maar degelijke werking weerspiegelt. Geen modekruid met spectaculair wonderlijke werking, maar een vaste veilige kracht in een onzekere wereld van ziekte.

Guldenroede voor gouden urine

Solidago virgaurea is een vaste plant die vooral te vinden is langs droge bosranden. De plant is niet zeldzaam en andere niet-inheemse Solidagosoorten zoals S. canadensis en S. gigantea komen nu ook meer verwilderd voor. Deze 3 soorten mogen medisch gebruikt worden. Andere soorten, variëteiten en cultivars die in de tuincentra verkocht worden, zijn therapeutisch niet te gebruiken omdat er wetenschappelijk weinig over bekend is. Natuurlijk zijn al deze planten geschikt als sierplant, maar ook de Echte guldenroede is gemakkelijk te zaaien of te scheuren om in de gele border of de bostuin verwerkt te worden. Hij groeit goed op arme zandgrond en zelfs bij berkenbomen.

What’s in a name ofte wel etymologie

Solidago zou afkomstig zijn van solidare of solidum agare: gezond of vast maken, omdat Guldenroede als een wondhelende plant bekend stond. De soortnaam virgaurea komt van virga (roede of tak) en aurea (goud), vanwege de rechte stengel met goudgele bloemen. In mijn fantasie slaat het ook op een goede, goude, gulden roede omwille van de urineafdrijvende werking. De Nederlandse naam is daarmee ook duidelijk. Heidens wondkruid is een oude naam die o.a. bij Petrus Nylandt is terug te vinden. Men beweerde dat in de Middeleeuwen de Arabische Saracenen het kruid gebruikten als wondhelend middel en deze volkeren werden natuurlijk als heidens beschouwd, vandaar ook de latijnse naam Solidago sarracenica. Daarmee zijn de 2 voornaamste farmacologische werkingen, een adstringerende en een diuretische, dan ook bekend.

De geschiedenis

De geschiedenis vermeldt vooral de samentrekkende werking. Bij Dodonaeus klinkt het dan als “Voor vuyle Sweeringe des Tandt-vleesch, ende van de Keel: Neem van het afziedtsel een half pint, honingh van Roosen anderhalf once, vermengt dit samen, ende laat hier mede gorgelen.”Of “Voor versche ende oude Wonden en de Fistelen: Drupt het sap ofte stopt het poedere in het quetsuren ofte loopende gaten; tot dien einde wordt dit kruydt ook in de Wonde-drancken gebruykt.”
Een ontstekingswerende werking vinden we ook terug bij Lonicerus (1564) en H. Bock (1565). De eerste vermelding van Guldenroede als niermiddel komt van Arnold van Villanova (1240-1311). Van dan af vinden we de diuretische werking in alle grote kruidenboeken terug. Tabernaemontanus (1530-1590) verwijst o.a. naar Matthiolus en schrijft dat “Virga aurea ferratis foliis ... nicht allein den Griess und Sand sondern auch den Stein selbst vermahle ... es reinige auch die Niere und die Härngange van allem groben Schleim”. Culpeper (1653) beschouwt de Golden Rod astrologisch als een Venusplant, maar adviseert hem ook bij blaas- en nierklachten en als wondmiddel. In de Wurttemberische Farmocopee van 1741 wordt Herba Consolidae Saraceniae als Lithontripticum of als steenverdrijvend kruid vermeld, maar ook als Vulnerarium.

Een laatste overzichtje:

• Rademacker (1848) gebruikt de Guldenroede bij nefritis,
• Duché (1886) bij blaasontsteking,
• Meyer (1935) bij chronische nefritis en uremie,
• Bohn (1935) bij lithiasis,
• Kahnt (1940) bij waterzucht en bedplassen,
• Leclerc (1914) bij enteritis en als diureticum.

Inhoudsstoffen, werkstoffen

Een gevarieërde groep van werkzame stoffen geeft ons een boeiend, maar soms wel verwarrend beeld van deze plant.Zo zit er een kleine hoeveelheid etherische olie in de Guldenroede. Genoeg om de weinig opvallende maar toch eigen geur van de plant te kunnen reuken. Belangrijker zijn de saponinen, de flavonoïden en een fenolglycoside die samen de diuretische werking van Solidago bepalen. De verhouding van deze stoffen is nogal verschillende bij de 3 gebruikte soorten. Zo is het gehalte aan saponinen en flavonoïden hoger in de Canadese en de Late guldenroede, terwijl het fenolglycoside alleen voor komt in de Echte guldenroede. Rationeel cijfermatig gezien lijken de uitheemse soorten sterker werkzaam te zijn, emotioneel en traditioneel gezien, geven wij toch nog de voorkeur aan de échte.

In de praktijk worden de 3 vermelde soorten veel gemengd aangeboden en dat onder de naam “Solidago virgaurea” wat toch wel erg verwarrend is. Wat de werking van de inhoudsstoffen betreft, kunnen we zeggen dat het fenolglycoside een bewezen anti-flogistische, analgetische, diuretische en steenwerende werking heeft. De flavonoiden uit S. gigantea vertoonden eveneens een urine afdrijvende werking. De saponinen van S. virgaurea hadden een oedeemremmend effect bij dierproeven.

Al deze onderzoeken bevestigen de oude ervaringen, maar daarnaast werden er ook nieuwe farmacologische effecten beschreven van saponinen en polysacchariden uit Solidago. Opvallend en ook verwarrend is de sperma-remmende werking van een saponinenmengsel. Verder werden er in verschillende onderzoeken ook anti-tumor activiteiten aangetoond. We moeten hierbij toch duidelijk zeggen dat deze laatste effecten bekomen werden met geïsoleerde en geconcentreerde preparaten en zeker niet toegeschreven mogen worden aan een guldenroedethee of -tinctuur. Wachten op verder onderzoek is dus de boodschap.

Praktische toepassing

De Duitse Kommission E, die nuchter de officiële werking van kruiden beoordeelt, en soms veroordeelt, beschouwt S. virgaurea, S. canadensis en S. gigantea als te gebruiken “zur Durchspüling bei entzündlichen Erkrankungen der ableitenden Harnwege, Harnsteinen und Nierengriess”. Dr. Valnet adviseert Guldenroede vooral bij infecties van de urinewegen, zowel bij cystitis, als bij acute en chronische nefritis. Ook bij albuminurie en een teveel aan urinezuren is guldenroedethee het proberen waard. Voor mij is Guldenroede dé basisplant voor nieren en urinewegen. Door de combinatie met 1 of 2 specifiek werkzame planten krijgen we een kruidenmengsel met een meer gerichte werking (Tabel 1).

Tabel 1: Kruidenmengsels met een meer gerichte werking

• Solidago + Arctostaphylos uva ursi: acute blaasontsteking
• Solidago + Equisetum : chronische blaasontsteking
• Solidago + Rubia tinctorum : lithiasis, blaas- en nierstenen
• Solidago + Betula + Filipendula ulmaria : reumatische aandoeningen
• Solidago + Urtica + Equisetum : artrose, gewrichtsslijtage
• Solidago + Epilobium (Basterdwederik) : prostaathypertrofie