Ophiuchus (Slangendrager): Een dertiende sterrenbeeld?

Diverse media melden in 2016 dat de huidige horoscopen niet kloppen en er eigenlijk een dertiende sterrenbeeld toegevoegd zou moeten worden: de Ophiuchus (Slangendrager). Deze berichten doen echter al vele jaren de ronde en er is dan ook veel discussie over de dit dertiende sterrenbeeld. Waarop zijn deze berichten gebaseerd en wat zou de toevoeging van een dertiende sterrenbeeld aan de huidige indeling veranderen?

Wat zijn sterrenbeelden?

Sterrenbeelden zijn groepen sterren die samen een bepaalde vorm lijken te creëren. Door deze groepen sterren te verbinden met lijnen, kunnen ze lijken op bijvoorbeeld bepaalde mythologische figuren, mensen en dieren. Ook in verschillende perioden in de geschiedenis werden sterrenbeelden al gebruikt. Zo maakte de Griekse astronoom Ptolemeus in de klassieke oudheid al een lijst met 48 sterrenbeelden die toen te zien waren. Het gebied rondom de Middellandse Zee geeft echter geen zicht op de sterren die vanaf het zuidelijk halfrond te zien zijn en er bleken dus meer dan 48 sterrenbeelden te zijn. De International Astronomical Union (IAU) heeft in 1922 88 officiële sterrenbeelden vastgesteld, zoals de Andromeda, Centaur en Hercules.

Wat is de dierenriem?

In een periode van een jaar draait de aarde om de zon. Deze baan om de aarde wordt ook wel een ellips genoemd. Door deze draaiing om de zon heen, krijgt de zon vanaf de aarde gezien steeds een andere positie tussen de sterren. De zon beweegt dan als het ware langs de sterren en dit wordt ook wel de zonsweg of ecliptica genoemd. De sterrenbeelden die tijdens deze zonsweg doorkruist worden, worden ook wel de dierenriem genoemd. Vaak wordt hierbij uitgegaan van twaalf sterrenbeelden die worden doorkruist: ram, stier, tweelingen, kreeft, leeuw, maagd, weegschaal, schorpioen, boogschutter, steenbok, waterman en vissen.

Nieuwe indeling dierenriem en een dertiende sterrenbeeld?

Meer dan 2000 jaar geleden zijn voor bovenstaande sterrenbeelden al de bijbehorende data vastgelegd dat ze kruizen met de zon. Echter, in al deze jaren heeft er een proces genaamd precessie plaatsgevonden met de aarde. Deze beweging van de aardas (die overigens 26.000 jaar duurt) heeft er voor gezorgd dat de sterrenbeelden vanaf de aarde gezien inmiddels anders gepositioneerd zijn. Zodoende zouden de data die tegenwoordig voor horoscopen worden gebruikt niet meer kloppend zijn.

In de zonsweg staat er bovendien nog een dertiende sterrenbeeld tussen de schorpioen en de boogschutter in: de zogeheten Ophiuchus of Slangendrager. Van 29 november tot 17 december wordt dit sterrenbeeld door de zon gekruist in de ecliptica. De laatste jaren komt er dan ook steeds vaker vraag naar een nieuwe indeling van de dierenriem, uitgaande van de exacte kruisingstijd met de zon. Indien zou worden uitgegaan van dit systeem, zou dit leiden tot de volgende sterrenbeelden en bijbehorende data:

Verschil siderische en tropische dierenriem

Zoals genoemd in de inleiding gaan er al vele jaren berichten rond in het nieuws en op social media over dit dertiende sterrenbeeld en is er veel onenigheid over. Het is echter belangrijk om hierbij een onderscheid te maken in de siderische en tropische dierenriem. De siderische dierenriem gaat uit van de precieze breedte van de sterrenbeelden en hun kruising met de zon. Hierdoor zou de indeling van de sterrenbeelden inderdaad veranderen door het bovengenoemde proces van precessie en zou daarbij uit moeten gaan van de veranderde data zoals weergeven in de tabel hierboven. Deze indeling wordt vaak aangehouden in Oosterse landen zoals India.

De Westerse astrologie en bijbehorende horoscopen gaan echter uit van de zogeheten tropische dierenriem. Deze tropische dierenriem is gebaseerd op de seizoenen en is gebaseerd op 12 gelijke stukken van 30 graden. Aangezien de sterrenbeelden erg onregelmatig zijn en nooit precies 30 graden vullen, ging deze tropische dierenriem eigenlijk nooit van de exacte kruisingsdata uit, maar werden benamingen als Ram en Stier meer toegewezen ter lokalisatie van ieder segment. De Ophiuchus (Slangendrager) is dan ook irrelevant voor deze vaste indeling in 12 segmenten.

Achtergrond Ophiuchus / Slangendrager

Ondanks dat de Ophiuchus niet in de tropische dierenriem is opgenomen, werd er vroeger al wel veel over dit sterrenbeeld geschreven. Zo was het sterrenbeeld bijvoorbeeld wel onderdeel van de 48 sterrenbeelden die oorspronkelijk door Ptolemeus werden opgeschreven. Het sterrenbeeld Ophiuchus is te herkennen als een slangendrager, met een persoon in het midden en de hoofd en staart van de slang aan weerszijden hiervan. Ophiuchus wordt vaak afgebeeld als Asclepius, de Griekse god van de geneeskunde die de krachten had om doden weer tot leven te brengen.