Het verplichte teken of symbool op EU cosmetische producten

De Europese wetgever heeft bepaalde, specifieke symbolen (tekens of iconen) gekozen om de consument in één oogopslag objectief te informeren over cosmetische producten. Het zijn verplichte symbolen. Een voorwaarde voor het succes van deze maatregel is, dat de consument begrijpt wat ieder symbool of teken betekent. Welke tekens zijn verplicht gesteld in de EU en wat is de betekenis van ieder verplichte teken of symbool op EU cosmetische producten precies?

Cosmetische producten en de wet

We gebruiken elke dag cosmetische producten. Zeep, shampoo, tandpasta, make-up, nagellak, douchegel of billendoekjes zijn allemaal voorbeelden van zulke uiteenlopende producten. Cosmetische producten die in de Europese Unie (EU) verkocht worden, zijn onderhevig aan veel regels. Die regels bieden de consument veel bescherming en dat is niet zonder reden. Het is van groot belang dat jong en oud weten, dat de producten die zij op de huid smeren of in de mond nemen veilig zijn, passen bij hun levensstijl (zoals vegan) of geen allergische reactie kunnen oproepen. Daarom zijn sommige ingrediënten die gevaarlijk zijn voor de gezondheid verboden en zijn bepaalde meldingen verplichte kost op het etiket, de houder of in de bijsluiter.

EU-beschikking voor cosmetische producten

De belangrijkste regels voor de etikettering voor de lidstaten en de niet lidstaten Noorwegen, IJsland en Liechtenstein staan in een EU-regeling genaamd 'Cosmetic Products Regulation' (= Regulation N° 1223/2009). Die regelgeving is dermate van belang dat de vermelde niet lidstaten ook onder de regeling willen vallen. Het Europees Parlement heeft in een veertigtal artikelen duidelijke regels gesteld voor cosmetische producten voor alle lidstaten op het gebied van inhoud en labeling. Ook producten van buiten de EU die in een lidstaat verkocht worden, zijn aan die regels onderworpen. De regeling heeft een flink aantal uitgebreide bijlagen. Daarin staan bijvoorbeeld alle verboden stoffen opgesomd die niet in de producten mogen worden verwerkt of aanwijzingen wanneer dierproeven toegestaan zijn.

Een verplicht symbool op cosmetische producten

Wie achterop een cosmetisch product, of op de verpakking of aangehechte label kijkt, ziet altijd een rij met tekens (symbolen) staan. Een onderdeel van de EU regeling voor cosmetische producten is gewijd aan die symbolen en wel in hoofdstuk VI (consumenteninformatie). In hoofdstuk VI staat artikel 19 getiteld 'etikettering'. Dit artikel verwijst op haar beurt weer naar bijlage VI, waarin de afbeeldingen en betekenis van de verplichte symbolen staan. De afbeeldingen zijn eenvoudige tekeningen. Het is natuurlijk belangrijk dat iedereen (universeel) begrijpt wat een symbool voorstelt. Alleen dan treft dit hoofdstuk doel. Welke symbolen vindt de Europese Unie zo belangrijk dat ze juist afgebeeld staan in bijlage VI?

De volgende symbolen (tekens) staan in bijlage VI:

• Een symbool getiteld: verwijzing naar bijgesloten of aangehechte informatie;
• Een symbool getiteld: houdbaar na opening;
• Een symbool getiteld: minimale houdbaarheidsdatum

Verwijzing naar bijgesloten of aangehechte informatie

Soms kan iemand opkijken van de hoeveelheid bijgesloten informatie dat bij een piepklein product wordt meegegeven. Dit komt omdat alle wettelijk verplichte meldingen gewoon niet (kunnen) passen op een klein flesje of tubetje (de recipiënt geheten in wetgevingstermen). Een bijsluiter of aangehechte label kan dan uitkomst bieden, wanneer een recipiënt te klein is om leesbare tekst op aan te brengen. Het symbool ‘verwijzing naar bijgesloten of aangehechte informatie’ is een opengeslagen blad met een hand met een uitgestrekte wijsvinger die naar een streep tekst in het blad wijst. Er zijn diverse varianten in omloop, maar het betreft altijd een opengeslagen blad en een hand met vinger wijzend naar een streep tekst in dat blad. Het is niet verplicht om de symbolen in zwart wit af te beelden zoals in de regeling weergegeven. Het is toegestaan om een symbool qua kleur af te stemmen op de verpakking van het product.

Minimale houdbaarheidsdatum

Cosmetische producten hebben niet het oneindig leven, ook niet wanneer ze nooit opengemaakt zijn of altijd op de juiste temperatuur zijn bewaard. Een helder symbool dat tijdelijkheid al eeuwen uitdrukt is de zandloper. Een deels gevulde zandloper als symbool voor de ‘minimale houdbaarheidsdatum’, laat zien dat het product een beperkte houdbaarheid heeft. Hoe minder gevuld de zandloper is, hoe geringer de houdbaarheid. In de omgeving van het symbool is altijd een houdbaarheidsdatum terug te vinden. Dit kan in de recipiënt zoals een plastic tube zijn gestanst tijdens het productieproces of erop staan afgedrukt.

Producten worden onderworpen aan een stabiliteitstest om de minimale houdbaarheid vast te stellen. Dit symbool is verplicht wanneer een product een minimale houdbaarheid van 30 maanden of minder heeft. DOMD is de afkorting die in het Engels wordt gebruikt voor dit symbool. Het betekent voluit ‘date of minimum durability. Een alternatief voor de zandloper is de vermelding BBE (‘best before expiration’) of Exp (= ‘expiration’ = vervaldatum).

Houdbaar na opening

Veel cosmetische producten gaan een beperkte tijd mee na opening van pot, tube of fles. Producten raken besmet door vingertoppen of borstels bijvoorbeeld of veranderen nadelig door temperatuurwisselingen of blootstelling aan de lucht. Eigenlijk is het al te laat, wanneer een foundation een vreemde geur afgeeft, wimperlijm waterig is of een lipstick korrelig qua samenstelling aanvoelt. Wanneer een product meer dan 30 maanden houdbaar is na opening, wordt door de fabrikant op het openpotsymbool teruggevallen qua informatieverstrekking, omdat het verplichte zandlopersymbool dan meer niet van toepassing is. De houdbaarheid na opening wordt aangegeven door een ronde pot met daarin of daarnaast de maanden van houdbaarheid in cijfers uitgedrukt. Een deksel zweeft boven de geopende pot. Dit geeft duidelijk aan de consument mee, dat het de houdbaarheid na opening van het product betreft. Het kan geen kwaad om regelmatig de badkamerkast of make-uplade te controleren of producten hun houdbaarheid hebben overschreden of niet.

In het Engels wordt dit symbool afgekort tot PAO. De afkorting staat voor 'period after opening'. Het is een eenvoudig, maar doeltreffend symbool en daarom ook wereldwijd in gebruik. In één oogopslag is duidelijk wat het symbool wil zeggen over het product. De houdbaarheid na opening wordt bepaald door diverse tests zoals de stabiliteitstest en de test op weerbaarheid tegen microben (‘challenge test’)

Sommige producten vallen door hun karakter niet onder deze verplichte symbolen. Cosmetische producten voor eenmalig gebruik zijn daar een voorbeeld van of aerosol sprays (vanwege de afsluiting van de spraykop) of bepaalde parfums (alcoholgehalte).

Andere symbolen

Uiteraard staan op cosmeticaproducten ook andere iconen of symbolen afgebeeld. Producten vallen namelijk niet alleen onder de verplichtingen van deze EU-regeling. Een aantal bekende symbolen zijn bijvoorbeeld het dierproefvrij-symbool (springend konijn) en de vlam voor ontvlambare producten.