Dorst en dorstgevoel

Dorst is een gevoel dat optreedt in de mond. Bij het dorstgevoel drogen de slijmvliezen van de mond-en keelholte als eerste uit, waardoor er een neiging tot drinken ontstaat. Dorst is belangrijk: zonder dit gevoel zou het lichaam sterk uitdrogen. Bij een te groot vochtverlies kan het lichaam zo slecht gaan functioneren dat uiteindelijk de bloedstroom ermee ophoudt en de dood intreedt. Kleine vochtverliezen kunnen klachten als hoofdpijn en spierkrampen veroorzaken.

Wat is dorst?

Dorst is de behoefte om vocht te drinken, meestal water maar andere dranken kan ook. Dorst is wat anders dan trek in een bepaalde soort drank. Zo wordt alcohol, koffie, thee en frisdrank vaak genomen omdat het lekker is,hoewel koude frisdranken wel vaak gedronken worden om de dorst te lessen. Water geeft veelal het beste resultaat bij dorst. Toch is het drinken van koffie of thee niet verkeerd om de dorst te lessen. Nadeel van deze twee is dat de cafeïne ervoor zorgt dat het vocht weer sneller het lichaam uit verdwijnt. Zie ook: 'waarom moet je van thee plassen?'

Waarom heb ik dorst?

Dorst ontstaat mede doordat de slijmvliezen in de mond-en keelholte en de tong uitdrogen. Bij grote uitdroging voelt de tong aan als een lap leer in de mond. Toch is het niet die droogte die direct voor dorst zorgt. Er wordt een signaal naar de hersenen afgegeven dat er uitdroging van het lichaam ontstaat. Pas wanneer dit signaal is aangekomen in de hersenen en verwerkt, wordt er een prikkel vanuit de hypothalamus vrijgegeven die de neiging tot drinken geeft. Dorst is een belangrijk signaal dat niet genegeerd mag worden: het voorkomt uitdroging van het lichaam.

Dorstgevoel

Het dorstgevoel is het typische gevoel dat we krijgen waardoor we gaan drinken. Bij dorst voelt als eerste de mond droog aan. De tong kan dik aanvoelen en we zijn geneigd de speekselklieren te activeren door de tong te bewegen of kauwbewegingen te maken. Er zal bij een droge mond echter weinig speeksel aangemaakt worden wanneer elders in het lichaam een tekort aan vocht is. Het lichaam bewaard het vocht liever voor belangrijkere zaken. De mond droogt dus als eerste uit bij een vochttekort, dit voelen we dan ook als eerste bij dorst.

Een ander dorstgevoel is het krijgen van hoofdpijn. Dit ontstaat wanneer het lichaam 1 tot 2 procent van het lichaamsgewicht aan vocht verliest. Voor iemand van 60 kilo betekent dit een verlies van 0.6 tot 1.2 liter vocht. Aan deze hoeveelheid komen we al snel: in Nederland verliezen we bij een normale temperatuur dagelijks 2 tot 2.5 liter aan vocht. Lusteloosheid kan ook optreden bij een verlies van 2 procent of meer aan vocht. Het lichaam geeft steeds sterkere signalen af dat het vochttekort aangevuld moet worden. Er kan duizeligheid, misselijkheid een een donkere urine optreden. De meeste mensen moeten nu wel toegeven aan deze signalen, het dorstgevoel is niet meer te negeren. Toch zijn er mensen waarbij de signalen nog steeds niet duidelijk doorkomen of niet in de gelegenheid zijn om wat te drinken doordat er geen water voorhanden is.

Bij een groter vochtverlies, 3 tot 4 procent van het lichaamsgewicht, treden er nog meer klachten op. Voor een persoon van 60 kilo betekent dit een vochtverlies van 1.8 tot 2.1 liter vocht. Wanneer het vocht niet wordt aangevuld, kunnen er makkelijk nierstenen ontstaan. Dit zien we veel terug bij mensen die continue te weinig drinken. Er ontstaat verstopping: indroging van de ontlasting. De darmen proberen zoveel mogelijk vocht aan de ontlasting te onttrekken om het vochtverlies aan te vullen. Aan de benen en armen kunnen spierkrampen ontstaan of spierpijn.

Bij een vochtverlies van 5 procent of meer, overeenkomend met 3 liter bij een persoon van 60 kilo, treden er hartkloppingen op of een versnelde hartslag. Een combinatie van beiden wordt het vaakst gezien. Het hart kan onregelmatig gaan slaan, vooral bij de minste inspanning. De polsslag kan zwakker aan gaan voelen. Verder kan men snel geïrriteerd zijn. De handen en voeten kunnen koud aanvoelen. Overigens hoeven bovenstaande symptomen niet bij iedereen evenveel voor te komen.

Bij een vochtverlies tussen de 10 en 20 procent van het lichaamsgewicht dikt het bloed te veel in en zal de bloedcirculatie stoppen. Dit leidt tot de dood. Men raakt buiten bewustzijn bij een vochtverlies tussen de 5 en 10 procent: Vocht toedienen via een infuus kan het leven dan nog redden. Normaal gesproken verliezen we 2 tot 2.5 liter per dag aan vocht. In een warme omgeving en zware inspanning kan iemand wel tot 10 liter vocht verliezen.

Overmatig drinken

Het is belangrijk om een vochttekort aan te vullen. Het is verleidelijk om bij grote dorst veel in één keer te drinken. Toch moet dit vermeden worden: er kan een watervergiftiging optreden. Dit ontstaat door een te grote hoeveelheid water in combinatie met te weinig natrium en kalium-inname. Bij uitdroging kan het beste langzaam een liter water gedronken worden waarin een theelepeltje zout is opgelost. Ook het drinken van bouillon, waarin zout zit, is een goed alternatief.

Nadorst ontstaat door het drinken van grote hoeveelheden alcohol. Alcohol is een gif dat de nieren zo snel mogelijk willen afbreken. De nieren gaan extra hard aan het werk waardoor er teveel vocht wordt afgedreven. Dit is ook de reden waarom men van alcohol zo vaak moet plassen. Tijdens de slaap wordt het vochtverlies niet aangevuld en er ontstaat er in de ochtend een ontzettend groot dorstgevoel: de nadorst. Hoofdpijn is een bijkomend verschijnsel als gevolg van de dorst/ uitdroging. Dorst kan ook ontstaan door het gebruik van plastabletten, waarbij er meer vocht dan gewoonlijk wordt uitgescheiden.

Lees verder

• Waarom moet je van thee plassen?