De hersenen en het toetsen van gedachten

Elektronen cirkelen in de hersenen rondom hun kern en creëren zo het atoom en de erdoor ingenomen ruimte. Op soortgelijke manier draaien de gedachten van het verstand rondom de kern en nemen hun plaats in. Deze voortdurende beweging schept een eigen, afzonderlijke werkelijkheid. Het voorste deel van de hersenen, de prefrontale cortex, remt ons agressief gedrag en is cruciaal voor ons morele oordeel. De amygdala reguleert daarbij onder meer agressie en seksueel gedrag en kan door de hippocampus beïnvloed worden bij het opwekken of versterken van een emotie. De hippocampus is onder meer belast met de opslag van nieuwe informatie in het langetermijngeheugen.

• Algemeen
• Gedachtenpatronen
• Het limbisch systeem
• Hypothalamus
• Amygdala

Algemeen

De hersenen bestaan uit verzadigd vet, cholesterol, zout en water. De bouwstenen van onze hersenen zijn zenuwcellen of neuronen. Er zitten 10x zoveel gliacellen als dat er neuronen zijn in ons brein. De zenuwcellen zijn verbonden met 100.000 kilometer zenuwvezels. De hersenen zijn 1.5 kilo zwaar en bevatten 100 miljard neuronen. Overal in het lichaam bevinden zich zenuwcellen en hun uitlopers. Deze cellen vervoeren prikkels van en naar de hersenen en het ruggenmerg. Een zenuwcel werkt met een elektrisch stroompje. Het cerebellum, dat zijn de kleine hersenen, liggen in de achterste schedelgroeven. Ze bevat 80% van de zenuwcellen en zorgt er hiermede voor dat bewegingen en spraak vloeiend en goed gecoördineerd verlopen. Bij stress activeren zenuwcellen in de hypothalamus een stofje CRH en zenden het naar de hypofyse. Vervolgens stimuleert CRH op zijn beurt de bijnier tot het afgeven van het stresshormoon cortisol. De grote hersenen en de hersenstam staan middels talrijke neuronen en zenuwbanen met elkaar in contact. Samen vormen ze een communicatiesysteem. De hypofyse beïnvloedt direct en indirect alle levensprocessen. Het bloed zorgt voor de toevoer van energie naar de hersenen.

Het reguleren van gedachten en gevoelens

De amygdala geeft de herinnering een emotionele lading mee, alvorens ze naar de hippocampus te zenden. Tevens reguleert de amygdala onder andere agressie en seksueel gedrag. Daarbij remt oxytocine niet alleen de agressie binnen de groep maar zorgt ook voor stimulering van agressie ten opzichte van buitenstaanders. Tenslotte legt het een koppeling tussen denken en voelen. Des te meer mensen blootgesteld zijn aan testosteron vertonen ze meer mannelijk gedrag. Het is maar de vraag of men over een vrije wil beschikt. Het zou zo maar eens kunnen zijn, dat het brein in een mum van tijd beslissingen neemt nog voor we het zelf door hebben. Bij besef wat we willen doen heeft het brein in kwestie er al een verhaal om heen gesponnen, waardoor een en ander volkomen logisch en doordacht lijkt.

Gedachtenpatronen

Veel negatieve gedachten, veroorzaakt bij voorbeeld door het gevoel gevangen te zitten in een slechte situatie, waarbij men geen keus heeft, zijn vervormd. Accepteer het bestaansrecht van deze gedachten, vorm er beslist geen oordeel over en laat ze weer wegvloeien. Men dient slechts het feilbaar zijn op een bepaald punt te erkennen. Bij ACT leert men de depressieve cliënt om diens zelf-gerelateerde negatieve gedachten te bezien op wat ze teweegbrengen, in plaats van op wat ze inhouden. Deze gedachten zijn beslist geen waarheidsverklaringen over het zelf. Daarbij is essentieel wat gelooft men, de geest of de ervaring.

Het is dan ook zeer belangrijk dat gedachten behandeld worden als theorieën om ze vervolgens te toetsen op hun merites. In plaats van ze als voldongen feiten te zien. Achteraf kan men indien gewenst zich alsnog afvragen waarom deze gedachten zich voordoen, waarbij overwogen kan worden of de wijze hoe men tegen iets aankijkt aan verandering onderhevig is. Zet daarbij de voordelen en nadelen van een veranderde zienswijze tegen elkander af. Het verschil tussen gevoelens (zinnen met ...ik voel me) en gedachten (ik heb het gevoel dat) zijn voor veel mensen moeilijk van elkaar te onderscheiden).

De manier van denken is van belang

Om een voorbeeld te noemen, indien men zichzelf streng beoordeelt, dan doet men dat ook jegens anderen. Is dat dan wel zo nodig, waarbij oordelen over anderen toch al niet zo gewenst is. Het doen alsof men meer zelfvertrouwen heeft kan sommige problemen beter attaqueren. De manier van denken is immers bepalend hoe men zich voelt. Het werkgeheugen van het denkvermogen is beperkt en is beïnvloedbaar door verwachtingen, verlangens en doelstellingen.

Als in een beschadigd brein, zoals bij de ziekte van Alzheimer, niet de gehele informatie binnenkomt, gaat het brein onbewust zelf informatie aanmaken om de leemtes op te vullen. Deze informatie komt dan via een andere route in de cortex. De ziekte van Alzheimer begint altijd in de entorhinale cortex, tast vervolgens het limbische systeem aan en daarna de hersenschors.

Het limbisch systeem

Dit systeem omvat een verzameling van verspreide hersenstructuren die nauw met elkaar verbonden zijn en te maken hebben met het hormoonstelsel en het autonome zenuwstelsel. Het is één der oudste delen van de hersenen, doch bevat ook nieuwere componenten zoals de amygdala. Het maakt deel uit van de grote hersenen. Genoemde amygdala, hippocampus, septum pellucidum en delen van de thalamus zijn slechts enkele van de vele delen van het limbisch systeem.

Hypothalamus

In het achterste gedeelte van de grote hersenen ligt de diencephalon (tussenhersenen), dit bevat de hypothalamus en de thalamus. De hypothalamus is een controle orgaan van diverse elementaire bestaansfuncties. Het reguleert en stimuleert emoties, maakt ADH aan wat zorgt voor de waterhuishouding in het lichaam en integreert alle autonome processen. De thalamus is een schakelstation en geeft zintuiglijke signalen door, verwerkt herinneringen en bepaalt de emotionele toestand. Coördineert bovendien de informatie van de temporaalkwabben en is uiterst belangrijk voor het geheugen. De thalamus en bijbehorende kerngebieden zijn gesitueerd boven de hersenstam en kunnen worden onderscheiden in zeventien gebiedjes (nuclei) die elk weer met tien gebieden in de neocortex zijn verbonden. Het verkeer gaat daarbij in twee richtingen. Bij een beschadiging aan de zijkant van de hypothalamus ontstaat een verminderde opname van voedsel door een verlaging van enzymatische processen.

Amygdala

Dit is een nieuwere subcorticale structuur en is onder andere betrokken bij een het koppelen van stress aan emoties. Het is gesitueerd in de oudere delen van de hersenen in casu het limbisch systeem. Het kan onder meer zorgen voor een stijging van:

• adem- en hartfrequentie, schrikgevoeligheid en waakzaamheid
• spierspanning en spierbewegingen

Zodra gevoelens meer doorleefd worden, komt er ruimte beschikbaar voor herstel. De ziekte ME/CVS zou een overstimulatie zijn van het sympathisch zenuwstelsel, waardoor zijn tegenhanger het parasympathische stelsel wat zorgt voor het herstel van het lichaam na de actie, het af laat weten. Het scheidt daartoe acetylcholine af. Bij een hersentumor kunnen mensen veel baat hebben bij de Mindapp, die hen herinnert aan ziekenhuisafspraken en het innemen van medicijnen. Daarmede kan ook voorkomen worden dat chemopillen te lang worden geslikt.

Hippocampus

Dit is een uitstulping op de binnenwand van de ventrikels van de hersenen en is verantwoordelijk voor het verwerken en coördineren van het geheugen. Het ontvangt informatie van vele corticale gebieden en slaat nieuwe informatie op in het lange termijn geheugen. Ook kan ze zorgen dat de amygdala actief wordt op basis van een herinnering.

Septum pellucidum

Het septum is gesitueerd tussen de twee hersenhelften in en zit aan de boven- en voorzijde vast aan de hersenbalk. Het bestaat uit een dunne driehoekige verticale membraan die de zijventrikels in de hersenen scheidt. Zijn functie is het verbinden van de cognatieve processen van de hippocampus en de cortex met de emotionele processen van de amygdala en de hypothalamus.
Dit is betrokken bij de verbinding tussen de verschillende gebieden.

Lees verder

• De werking van de hypothalamus en hypofyse