Effecten van alcohol op het menselijk lichaam

Alcohol zorgt ervoor dat je je ontspant en rustig voelt, maar ook je geheugen gaat minder goed werken. Alcohol heeft invloed op je motoriek, ademhaling, reactiesnelheid, temperatuurregulatie en eetlust. Alcohol veroorzaakt deze effecten op je lichaam door het beïnvloeden van verschillende neurotransmittersystemen: dopamine, serotonine, opiaat, GABA en glutamaat. Dit artikel gaat uitgebreid in op GABA en glutamaat.

Alcohol effecten: remming of stimulatie

Een neurotransmitter is een molecuul dat wordt gebruikt voor de signaaloverdracht tussen zenuwcellen. GABA is een neurotransmitter die andere zenuwcellen remt in hun activiteit. Door alcohol wordt GABA extra actief. De remmende werking op andere zenuwcellen neemt toe, waardoor je je ontspannen en rustig voelt. Zenuwcellen die gevoelig zijn voor GABA zijn verspreid over alle delen van de hersenen. Glutamaat activeert juist andere zenuwcellen. Door alcohol wordt glutamaat minder actief. Het stimulerende effect van glutamaat op andere zenuwcellen neemt af.

Het centrum in de hersenen voor leren en geheugen zit in de hippocampus. Vooral de informatieoverdracht door glutamaat tussen zenuwcellen in dit gebied wordt geremd door alcohol. Wanneer de hersenen normaal werken worden er boodschappen doorgegeven tussen de zenuwcellen. Deze boodschappen kunnen remmend of stimulerend zijn voor de afgifte van neurotransmitters door het neuron. De boodschappen die een zenuwcel tegelijkertijd ontvangt van andere zenuwcellen worden opgeteld in het cellichaam van het neuron. Dit heeft als gevolg een netto resultaat dat stimulerend is of remmend.

Boodschapperstofjes: neurotransmitters

GABA ligt opgeslagen in blaasjes aan het uiteinde van een axon (uitloper van een zenuwcel). Als een elektrisch signaal hier aankomt, versmelten de blaasjes met de wand van de zenuwcel. GABA wordt zo in de ruimte (synapsspleet) tussen de twee neuronen los gelaten. GABA drijft via de synaps naar de aangrenzende zenuwcel. Op de dendrieten van deze zenuwcel zitten receptoren waar GABA zich aan bindt. Na binding van GABA aan deze receptoren wordt aan de zenuwcel het signaal doorgegeven dat de afgifte van andere neurotransmitters moet worden geremd. Hierdoor worden er minder boodschappen afgegeven in de hersenen.

GABA en alcohol

Alcohol verandert de normale situatie als volgt: Alcohol bindt ook aan de receptor van GABA, maar op een andere plaats dan GABA. Wanneer GABA en alcohol tegelijkertijd gebonden zijn aan de receptor, blijft GABA langer gebonden aan de receptor en wordt er langere tijd een remmende boodschap afgegeven aan het ontvangende neuron (zenuwcel). Ook zorgt alcohol ervoor dat GABA vaker bindt aan de receptor, dus er worden ook meer boodschappen afgegeven waardoor de remmende werking van GABA extra wordt geactiveerd.

GABA en effect op de hersenen

Alcohol geeft een ontspannen gevoel en werkt rustgevend. Dit komt doordat GABA remmend werkt op andere zenuwcellen, waardoor bepaalde delen van de hersenen langzamer gaan werken. Er zijn ook veel GABA receptoren in het cerebellum (de achterhersenen), het deel van je hersenen dat je fijne motoriek regelt. Door alcohol wordt je fijne motoriek slechter, omdat het cerebellum langzamer gaat werken.

Neurotransmitter glutamaat

Glutamaat is de belangrijkste stimulerende neurotransmitter in de hersenen en zet andere zenuwcellen aan tot actie. Receptoren voor glutamaat zijn verspreid over alle delen van de hersenen en zijn daardoor betrokken bij veel belangrijke processen in de hersenen. Wanneer glutamaat wordt afgegeven in de synapsspleet drijft het naar de aangrenzende zenuwcel. Op de dendrieten van deze zenuwcel liggen receptoren waar glutamaat aan bindt. Na binding van glutamaat aan deze receptoren wordt een stimulerende boodschap aan de ontvangende zenuwcel doorgegeven waardoor deze geactiveerd wordt.

Glutamaat en alcohol

Alcohol verandert de normale situatie als volgt: Alcohol bindt ook aan de receptor van glutamaat, maar op een andere plaats dan glutamaat. Wanneer alcohol bindt aan de receptor voor glutamaat verandert de vorm van de receptor en kan glutamaat niet meer binden aan de receptor. Hierdoor wordt er geen signaal meer afgegeven aan de ontvangende zenuwcel en wordt deze niet aangezet tot actie.

Het geheugen: beoordelingsvermogen

De hippocampus is belangrijk voor je korte termijn geheugen en je beoordelingsvermogen. Wanneer alcohol bindt aan de receptoren voor glutamaat in de hippocampus, verstoort dat je geheugenfunctie, zodat het moeilijk is recente gebeurtenissen te herinneren. Je krijgt black-outs. Ook wordt zelfkritiek minder.

Wanneer glutamaat receptoren geblokkeerd zijn kunnen er een aantal processen in de ontvangende zenuwcel geremd worden, zoals de afgifte van allerlei neurotransmitters. Ook het activeren van enzymen en hormonen door de zenuwcel wordt geremd. Deze zijn belangrijk voor bijna alle processen in het lichaam. Daarnaast wordt ook het aan en uit zetten van genen geremd. Genen aan en uit zetten in zenuwcellen is onmisbaar, want alleen op die manier kan de cel receptoren maken, neurotransmitters maken, en zichzelf in leven houden. Wanneer dit allemaal niet gebeurt, heeft dat negatieve gevolgen voor het goed functioneren van je hersenen.

Hypothalamus hongercentrum

Tolerantie voor alcohol is het verschijnsel dat er steeds meer alcohol nodig is om hetzelfde effect te bewerkstelligen. Glutamaat receptoren worden geblokkeerd door alcohol. De zenuwcel merkt dat en maakt receptoren gevoeliger en maakt er extra bij. Er moet dan meer gedronken worden om de stimulerende werking van glutamaat alsnog te blokkeren.

Er zijn ook nog andere gevolgen. In eerste instantie wordt de eetlust groter na het drinken van alcohol. Alcohol stimuleert indirect de hypothalamus, het gebied in de hersenen waar het hongercentrum zich bevindt. Ook wordt de reactiesnelheid minder door alcohol. Waarschijnlijk ontstaat dit door het algemeen langzamer werken van de hersenen, maar ook reageren de pupillen langzamer op prikkels uit de hersenen en is de motoriek verstoord.