nieuws uitgelicht

Antibioticaresistente bacteriën op vis en garnalen

De garnalen en de vis uit Zuidoost-Azië en China bevat de multiresistente ESBL-bacterie. De vis en de garnalen zijn te vinden in de Nederlandse supermarkten, in het visschap. De gevaarlijke bacterie zit ook op de garnalen die in de Nederlandse groothandel worden verkocht. Wakker Dier gaf in 2014 de opdracht voor het onderzoek waarbij de gevaarlijke bacterie werd ontdekt. Goed verhitten van de producten is erg belangrijk.

Wakker Dier

In opdracht van stichting Wakker Dier onderzocht een medisch microbiologisch laboratorium 43 producten uit het visschap van groothandels en supermarkten. De producten die werden onderzocht zijn garnalen, tilapia en pangasius uit kwekerijen in Zuidoost-Azië. Tot schrik van de onderzoekers werden multiresistente bacteriën gevonden op meer dan de helft van de producten die steekproefsgewijs werden onderzocht.

Kweekvijver

De vissen worden gekweekt in visvijvers en daar wordt antibiotica bij gebruikt om ziekte onder de vissen te voorkomen. De kweekvisserij is een enorme monocultuur die extreme maatregelen vraagt om de kweek te beheersen en de oogst te maximaliseren. De vissen worden in enorme aantallen dicht bij elkaar opgekweekt tot consumentenvis. De vijver wordt door de manier van kweken een gevaarlijke kweekvijver voor resistente bacteriën.

Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) concludeerde al dat kweekvis en kweekgarnalen een niveau van resistentie tegen antibiotica liet zien dat in de gaten gehouden moet worden net zoals dat bij vlees gebeurt. Het kabinet negeerde in 2009 het alarm van de NVWA en vijf jaar later is het Wakker Dier die op hetzelfde onderwerp is gedoken. Vooral de vondst van de ESBL-bacterie is verontrustend en het is belangrijk dat het kabinet eisen stelt aan kweekvis en kweekgarnalen in het visschap.

Supermarkt

Supermarkten, groothandels en viswinkels moeten ook hun verantwoordelijkheid nemen door verantwoorde vis, schaal- en schelpdieren in te kopen. Zij moeten ook eisen stellen aan het gebruik van antibiotica bij de kwekers, zodat de gezondheid van de mens en het dierwelzijn gewaarborgd is. Het ASC-certificaat, het keurmerk voor kweekvis, blijkt niet zoveel te zeggen over dierwelzijn. Ook bleken 3 van de 10 ACS-producten besmet te zijn met bacteriën die resistent zijn voor antibiotica.

Multiresistentie

Mensen kunnen een infectie krijgen vanwege multiresistente bacteriën. Jaarlijks sterven er in Europa 25.000 mensen aan, becijferde de Wereldgezondheidsorganisatie. De multiresistente bacteriën ontstaan daar waar veel antibiotica wordt gebruikt. Dat gebeurt in ziekenhuizen en ook in de vee-industrie. In de kweekvis-branche blijkt het gebruik van antibiotica tot ongekende hoogte te zijn gestegen. Het zijn de enorme aantallen viskwekerijen die zich ontpoppen als kweekvijvers van multiresistente bacteriën. Antibiotica wordt in de vijvers gebruikt om ziekte onder de kweekvis tegen te gaan. Het is tevens een groeibevorderaar. Onbedoeld neveneffect is dat de kweekvijvers ook kweekvijvers voor multiresistente bacteriën worden.

Zuidoost-Azië

Veel kweekvis en kweekgarnalen komen uit Zuidoost-Azië. Ongeveer 90 procent van de aquacultuur over de hele wereld vindt plaats in Zuidoost-Azië. Wat daar gebeurt wordt geëxporteerd en verspreidt zich aldus over de wereld. Daarmee beïnvloedt het de wereldgezondheidstoestand.

Black Tiger garnalen

De Vietnamese Black Tiger garnalen bevatten ESBL-producerende Klebsiella pneumoniae (CTX-M-14). Klebsiella is gevaarlijk voor mensen die in het ziekenhuis liggen: het is een verwekker van ziekenhuisinfecties bij mensen. Multiresistente Klebsiella stammen zijn er berucht omdat ze zich in ziekenhuizen kunnen verspreiden op een manier die desastreuze gevolgen kan hebben. Deze en andere multiresistente bacteriën werden in de visproducten aangetroffen. De problemen doen zich vooral voor bij visproducten uit Zuidoost-Azië. Wakker Dier en NVWA pleiten ervoor om vis uit die streek van de wereld standaard te controleren op resistente bacteriën.

Intensieve veehouderij

Wat er bij de kweekvijvers gebeurt is vergelijkbaar met wat er in de intensieve veehouderij gebeurt. In dit verband is het heel belangrijk om het product heel goed te bakken. Bij goede verhitting gaan de bacteriën dood.

Antibiotica

De bacteriën vormen een groot probleem voor de volksgezondheid omdat ze immuun voor behandeling met antibiotica zijn. Multiresistente bacteriën ontstaan onder meer door het veelvuldig gebruik van antibiotica bij de veehouderij en de viskweek. De consumptie van de vis uit Zuidoost-Azië is in opkomst en juist daar wordt veel antibiotica in de kweekvijvers gebruikt. Wie via de vis en garnalen resistente bacteriën binnenkrijgt is moeilijke te behandelen met antibiotica.

ESBL en MRSA

Je kunt besmet raken met resistente bacteriën zoals ESBL en MRSA door het eten van besmet voedsel. Vooral vlees en vis zijn voedingsbodems. Je kunt de kans op besmetting verkleinen door op je eten en de bereiding van je voedsel te letten. Meestal verdwijnt de besmette bacterie via de ontlasting je lichaam ook weer.

Veilig omgaan met je eten is belangrijk. Je moet je eten goed verhitten. Daar gaan de bacteriën van dood en dan kunnen ze je niet meer besmetten. Ook is het belangrijk dat je je handen wast na het aanraken van rauwe vis. Voorkom kruisbesmetting door bijvoorbeeld met je vishanden de groente te gaan snijden. Met het wassen van je handen spoel je de bacteriën weg. Kruisbesmetting gebeurt ook via messen, de snijplank en ander keukengerei dat je bij de bereiding van de maaltijd gebruikt. Gebruik daarom aparte snijplanken voor vis, vlees en groente en spoel het gereedschap na gebruik meteen goed af.
De ESBL-bacteriën zijn niet gevaarlijk voor gezonde mensen, maar wel voor kwetsbare groepen. In alle gevallen is het koken met zorg en aandacht voor de hygiëne belangrijk.

Resistente bacteriën

Met de aanwezigheid van resistente bacteriën wordt het steeds moeilijk om patiënten te genezen. We moeten zorgvuldig omgaan met antibiotica, zodat die hun genezende effect behouden. Minister Edith Schipers van Volksgezondheid geeft begin november 2014 de NVWA opdracht om de kweekvis in de gaten te houden. Het is het resultaat van het onderzoeksuitkomsten die Wakker Dier presenteerde.