Groene oogkleur is bijzonder zeldzaam

Groene ogen zijn zeer zeldzaam, ze komen bij ongeveer 2% van de bevolking voor. In sommige gebieden komen groene ogen meer voor dan in andere gebieden in de wereld. Oogkleur is een erfelijk uiterlijk kenmerk met veel variaties, zoals blauwe, groene, bruine, amberkleurige en grijze ogen. Veel mensen vinden een groene oogkleur aantrekkelijk en aan mensen met groene ogen worden soms bijzondere eigenschappen toegedicht.

Groene ogen

Groene ogen worden als bijzonder beschouwd, vooral omdat ze relatief weinig voorkomen. Wereldwijd is er een grote variatie aan verspreiding van een groene oogkleur. In IJsland heeft zelfs 80% van de bevolking blauwe of groene ogen! Ook in Nederland hebben relatief veel mensen een groene oogkleur. Andere landen waar relatief veel kinderen met groene ogen geboren worden zijn Iran, Pakistan, Centraal-Azië, Spanje, Duitsland en Brazilië. Door globalisering treedt steeds meer variatie in de bevolking op. Mogelijk ontstaat hierdoor een toename van het aantal mensen met groene ogen. Wetenschappers kunnen hierover echter nog geen zekerheid geven.

Hoe ontstaat groene oogkleur

De oogkleur wordt bepaald door de kleur van de iris. De iris bestaat uit twee lagen. Het achterste deel is een dun laagje, met een dikte van 2 cellagen. Dit gedeelte heet het epitheel, hierin bevinden zich zwarte pigmentdeeltjes. Het voorste deel is het belangrijkste deel voor de oogkleur. Dit deel heet het stroma waarin zich melanine bevindt. Melanine is een bruin pigment, dat behalve de kleur van de ogen ook de kleur van de haren en van de huid bepaalt. Daarnaast speelt de dichtheid van de cellen en de hoeveelheid zwart pigment in het achterste deel van de iris een rol in de uiteindelijke oogkleur.

Groene ogen hebben maar kleine hoeveelheden melanine in de stroma (mensen met blauwe ogen hebben géén melanine in hun iris). Binnenkomend licht wordt met de kleine hoeveelheid bruine melanine gemengd, waardoor het als een groene kleur weerkaatst. Dit effect wordt het Rayleigh effect genoemd en werkt volgens hetzelfde principe als waardoor wij de kleur van de hemel als blauw zien.

Bepaling van de oogkleur

Als een baby geboren wordt hebben de ogen meestal een blauwige kleur omdat ze nog weinig tot geen melanine aanmaken. Vanaf een leeftijd van circa zes maanden krijgt een kind melanine in de iris waardoor het een bepaalde oogkleur krijgt. Hoe groter deze concentratie is, hoe donkerder de kleur van de iris is. De definitieve oogkleur staat pas rond een leeftijd van 3 tot 4 jaar vast.

Veel studies verdeelden de oogkleur in 3 soorten kleuren: blauw (blauw en grijs), groen en bruin. Deze indeling werd wel erg simpel bevonden. In 2011 verdeelden Mackey de oogkleur in negen categorieën zodat er meer onderscheid in oogkleur gemaakt kan worden. Sommige mensen hebben blauwe of groene ogen met een bruine ring rond de pupil. Dit maakt de indeling nog ingewikkelder.
Daarnaast wordt nog een andere schaal toegepast om de oogkleur te bepalen, de zogeheten Martin-Schultz schaal. Hierin vindt een indeling plaats van lichte ogen (grijs, blauw, groen), naar licht-gemengde ogen, gemengde ogen en tot slot donkere (bruine) ogen. Naast bruine ogen komen ook vaak hazelkleurige ogen voor, deze kleur lijkt soms op groen.

Mythen van de erfelijkheid

Tot 2007 werd aangenomen dat er een bepaalde volgorde was in dominantie van de oogkleur. Deze theorie werd veel toegepast tijdens lessen over erfelijkheid in de biologielessen.

De redenatie was als volgt:

• Iedereen heeft 2 genen voor de oogkleur: één van de vader en één van de moeder.
• Bruin is dominant over groen, groen is dominant over blauw.
• 2 bruine genen uiten zich als bruin
• Een bruin gen en een blauw of groen gen uit zich ook als bruin
• Een groen gen en een blauw gen uit zich als blauw

Deze theorie werd echter in 2007 weerlegd door onderzoekers van de Universiteit van Queensland en werd gepubliceerd in het American Journal of Human Genetics. Uit deze studie is gebleken dat 16 genen bijdragen aan de oogkleur en dat het eerder toegepaste model te eenvoudig was. De vondst van het gen OCA2 heeft ertoe bijgedragen dat er meer duidelijkheid is gekomen in de kennis over oogkleur. Dit gen stuurt namelijk de hoeveelheid melanine productie aan. Dit betekent dat er een kans is dat een baby veel verschillende oogkleuren kan hebben, ondanks de oogkleur van de ouders. Naast de gevonden genen treedt er interactie op tussen de genen onderling waardoor vele variaties mogelijk zijn. De kans op het krijgen van een bepaalde oogkleur is wel sterk gebonden aan de oogkleur van de ouders en het gebied waar het kind geboren wordt.

Kleurverandering van ogen

Zoals eerder vermeld hebben groene ogen geen groen pigment maar zijn ze eigenlijk zeer lichtbruin, vermengd met een blauw optisch effect. Afhankelijk van de omstandigheden kan een andere oogkleur waargenomen worden.

Oorzaken van het zien van een andere oogkleur zijn:

• Stemming: de stemming zelf verandert niet de kleur van de ogen. Bij emotie treedt een verwijding van de bloedvaten op, waardoor ogen donkerder lijken dan wanneer iemand weinig emotie ervaart
• Het weer: er is een groot verschil in lichtspectrum die het omgevingslicht doet veranderen. Deze verandering heeft gevolgen voor hoe het licht in de iris weerkaatst
• Kleding die je draagt: kledingkleur kan de oogkleur doen versterken of ogen juist fletser laten lijken.

Make-up

Het gebruik van make-up heeft een zeer sterk effect op de oogkleur. Het kan de kleur versterken door het toepassen van de juiste kleuren. Vrouwen met groene ogen wordt vaak geadviseerd om een contrasterende kleur oogschaduw aan te brengen. Paars, groen, goud en perzikkleur staan bekend als prachtige kleuren om te gebruiken bij groene ogen. Het aanbrengen van eyeliner en oogpotlood vergroot ook het effect van groene ogen.

Iedereen groene ogen?

Door toepassing van lasertechniek kan de oogkleur blijvend veranderd worden. Voor deze behandeling kan men (in 2016) naar Mexico of Costa Rica gaan. Mensen met bruine ogen kunnen de melanine laten "bleken" door de toepassing van laserlicht. Tijdens de behandeling wordt melanine uit het stroma deel van de iris weggelaserd, na enkele weken is de melanine volledig uit de iris verdwenen. Licht wordt hierdoor meteen teruggekaatst waardoor het oog een blauwe kleur krijgt.
Ogen kunnen nog niet groen gemaakt worden door toepassing van laserlicht, omdat melanine op dit moment (2016) alleen volledig verwijderd kan worden. Mogelijk dat de techniek in de toekomst verder verfijnd wordt, zodat ook groene ogen gecreëerd kunnen worden. Critici van deze behandeling denken dat het risico op het krijgen van staar (glaucoom) toeneemt omdat de filterfunctie van melanine wegvalt.

Een andere manier om de oogkleur te veranderen is het laten inbrengen van een groen implantaat in het oog. Deskundigen waarschuwen voor het risico op blijvende schade vanwege een verhoging van de oogdruk en op het krijgen van staar.
Soms wordt door het druppelen met honing geprobeerd om de oogkleur te veranderen. Dit is echter ook riskant omdat honing een natuurproduct is waarin bacteriën voorkomen. De kans op een ooginfectie is groot, terwijl nooit bewezen is dat honing de oogkleur kan veranderen.

Plotselinge verandering van oogkleur

Als de oogkleur plotseling verandert, kan dit een signaal zijn van een aandoening. Bezoek dan een arts! Kleurverandering van de iris kan door meerdere factoren veroorzaakt worden, zoals ziekte, straling en chemicaliën (in medicijnen). Glaucoom geneesmiddelen (tegen groene staar) hebben een blijvende verandering van de kleur van de iris als bijwerking.

Enkele oogziekten die een verandering van de oogkleur veroorzaken zijn:

• Heterochrome iridocylitis van Fuchs
• Het syndroom van Horner
• Pigment glaucoma

Andere gezondheidsrisico's voor mensen met lichtgekleurde ogen zijn de straling van zonlicht. Vooral de UV-straling kan schade aan het oog toebrengen, zoals het optreden van de ziekte staar. Als je lichte ogen hebt is het beter om bij het naar buiten gaan een beschermende zonnebril te dragen.

Beroemde mensen met groene ogen

• Kate Hudson
• Tyra Banks
• Scarlett Johanssen
• Angelina Jolie
• Rihanna
• Bruce Willis
• Sophia Loren

Bijgeloof over groene ogen

Omdat groene ogen zeldzaam en bijzonder zijn worden er speciale eigenschappen toegedicht aan mensen met deze oogkleur.

Mensen met groene ogen zouden:

• magische krachten bezitten
• lange relaties aangaan
• intelligent zijn
• nieuwsgierig zijn
• passievol zijn
• jaloers zijn (groen van jaloezie)
• lever- of spijsverteringsproblemen hebben

Songs over groene ogen

Muzikanten zijn ook gecharmeerd door groene ogen, ze hebben zich tot de volgende songs laten inspireren:

• Green Eyes - Coldplay
• Pretty Green Eyes - Ultrabeat
• Green Eyes - Aquellos Ojos Verdes
• Pretty Green Eyes - Force & Styles