Fipronil in eieren: hoe schadelijk is het?

In juli 2017 werd bekend dat bij de bestrijding van bloedluis op pluimveebedrijven het verboden middel fipronil is gebruikt. De stof komt via kippen in de eieren terecht. Deze kunnen hierdoor een dusdanig hoge concentratie fipronil bevatten dat consumptie ervan gevaar voor de gezondheid van mensen kan opleveren. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit heeft eind juli 2017 een lijst met codes op de website gepubliceerd waarvan consumptie werd afgeraden. Alhoewel consumptie op kleine schaal waarschijnlijk ongevaarlijk is kan het eten van een grote hoeveelheid besmette eieren tot ernstige klachten leiden.

Fipronil

• Wat is fipronil?
• Fipronil in eieren
• Hoe gevaarlijk is fipronil voor de gezondheid?
• Mogelijke klachten door fipronil

Wat is fipronil?

Fipronil is een type insecticide. Het werd eind jaren 80 ontwikkeld door het Franse Rhône-Poulenc en is sinds begin jaren 90 verkrijgbaar in de winkel, ook in Nederland. Het product bestrijdt insecten en teken door de werking van het GABA-complex van bepaalde stoffen te verstoren. Bij ongewervelde dieren veroorzaakt dit een hyperstimulatie die onvermijdelijk tot de dood lijdt. Om deze reden is het middel uiterst effectief tegen verschillende soorten insecten en teken, waaronder luizen, vlooien en mijten. Zo wordt het veel gebruikt in verschillende diergeneeskundige producten ter bestrijding van deze ongemakken bij huisdieren. Daarnaast zit het middel in producten ter bestrijding van mieren.

In 2007 heeft de Europese Commissie fipronil erkend als toegelaten werkzame stof in zaadbehandelingsmiddelen. Het gebruik ervan is echter wel aan strenge voorwaarden gebonden. Zaden die ermee behandeld zijn mogen bijvoorbeeld niet in de handel worden gebracht, enkele uitzonderingen daargelaten. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft fipronil aangemerkt als matig giftig voor de mens. Wie het in grote hoeveelheden binnenkrijgt kan schade oplopen aan zenuwstelsel, schildklier, lever en nieren. Voor kinderen is de stof schadelijker dan voor volwassenen.

Fipronil in eieren

De stof fipronil verkreeg grote bekendheid toen in juli 2017 bleek dat het was aangetroffen in de eieren van meer dan tweehonderd pluimveebedrijven in Nederland en België. Het middel is in de eieren terecht gekomen doordat het door het bedrijf Chickfriend uit Barneveld gebruikt is bij de bestrijding van bloedluis op de betreffende bedrijven. Bloedluis is een type vogelmijt die soms wordt aangetroffen bij pluimveebedrijven. Kippen die ermee in aanraking komen krijgen last van ernstige jeuk waardoor ze zichzelf gaan verwonden. Wanneer de kippen elkaars bloed ruiken kunnen ze bovendien elkaar aan gaan vallen. De infecties die dit tot gevolg kan hebben kunnen uiteindelijk zorgen voor grote kippensterfte. Er is boeren dan ook veel aan gelegen om bloedluis bij hun bedrijf te voorkomen. Uit onderzoek van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is gebleken dat het bedrijf Chickfriend - dat in Nederland en België enkele honderden klanten heeft - bij de bestrijding van bloedluis het middel fipronil heeft gebruikt. Fipronil mag in de pluimveehouderij niet gebruikt worden.

In juli 2017 is de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit een onderzoek begonnen naar de eieren van alle bedrijven die gebruik hebben gemaakt van de diensten van Chickfriend. Wanneer in de eieren een te hoge concentratie fipronil wordt aangetroffen dan mogen deze niet verkocht worden. Voor boeren kan dit leiden tot enorme financiële schade omdat alle eieren dan vernietigd moeten worden. In juli en augustus 2017 zijn miljoenen eieren teruggeroepen. Na zes tot acht weken is de fipronil uit de besmette kippen verdwenen en zijn ze weer geschikt voor de leg. De kippen hoeven dus niet afgemaakt te worden.

Hoe gevaarlijk is fipronil voor de gezondheid?

Alhoewel in juli 2017 door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit groot alarm werd geslagen was de kans op acuut gevaar voor de gezondheid rondom het schandaal in 2017 niet erg groot. De concentraties fipronil die in de onderzochte eieren werd aangetroffen waren in de meeste gevallen erg laag. Slechts in enkele gevallen was de concentratie fipronil zo hoog dat consumptie ten zeerste werd afgeraden. De NVWA heeft op haar website in september 2017 een lijstje gepubliceerd met de codes van eieren die niet gegeten mochten worden. Deze codes zijn op de eieren gestempeld. Daarnaast is er een grotere lijst met codes van eieren die niet gegeten mogen worden door kinderen. Voor hen is het risico op gezondheidsschade groter dan voor volwassenen. Op 30 en 31 juli moest de consument in de supermarkt nog goed opletten welke eieren gekocht werden. Vanaf 1 augustus was dit niet meer nodig omdat supermarkten de 'besmette' eieren toen inmiddels zelf uit de schappen hadden gehaald op aanwijzing van de NVWA.

Geen gevaar bij het eten van kip

De consument hoeft niet te vrezen voor fipronil in kip-producten. Fipronil is alleen gebruikt op pluimveebedrijven met legkippen. Het vlees van de legkippen komt niet in de schappen terecht omdat dit hier überhaupt niet voor geschikt is vanwege de taaiheid.

Mogelijke klachten door fipronil

Zoals gezegd is de kans op het ontstaan van gezondheidsklachten door het eten van met fipronil besmette eieren niet groot. Wie de eieren in grote hoeveelheden consumeert kan echter last krijgen van buikpijn, misselijkheid en overgeven. Ook bestaat de kans op het optreden van een epileptische aanval. Bij consumptie over een lange periode kunnen klachten aan het zenuwstelsel ontstaan en kan schade ontstaan aan schildklier, lever en nieren. Fipronil is niet kankerverwekkend. Wie klachten heeft gekregen na de consumptie van grote hoeveelheden besmette eieren wordt geadviseerd zich tot zijn of haar huisarts te wenden.