Model of Human Occupation, wat is 'Wil'

Wat betekent de 'Wil' van iemand nou? Wat houdt dit precies in, en wat heeft het voor een invloed op ons dagelijks leven? Als dit bekeken wordt aan de hand van het ergotherapeutische behandelmodel 'MOHO' ofwel Model of Human Occupation wordt dit snel duidelijk. 'Wil' heeft vooral betrekking op zaken hoe een handelend individu beperkt kan worden door invloeden van buitenaf, zoals bijvoorbeeld cultuur.

Volition

Cultuur

De cultuur waar mensen in leven bepaald in sterke mate hun wil. Hoe zij hun handelingen en hun omgeving beleven, wordt mede door de cultuur bepaald.

Persoonlijke effectiviteit, waarden en interesses zijn gevoelens die ieder mens heeft. Hoe deze echter beleefd worden en tot uitdrukking komen hangt sterk af van de cultuur waarin de persoon leeft. Deze verschillen in beleving kunnen ook terug gevonden worden binnen sociale groepen in een cultuur. Een directeur van een groot concern zal andere waarden en interesses hebben dan bijv. een fabrieksarbeider.

Wil/Volitie

Een patroon van gedachten en gevoelens van iemand over zichzelf als handelend individu in de wereld. De gedachtes en gevoelens hebben betrekking op het zelfbeeld van capaciteiten en doeltreffendheid (persoonlijke effectiviteit) (wat kan iemand),op datgene wat men belangrijk en betekenisvol vindt (waarden) (wat vind men belangrijk en betekenisvol) en wat men leuk vindt en voldoening geeft (interesses).

Hierbij wordt geanticipeerd (opmerken van en reageren op mogelijkheden van handelen), er wordt gekozen (welke handeling verricht iemand), er wordt ervaren (een proces van directe gedachtes en gevoelens ontstaan uit het handelen) en geïnterpreteerd (herinneringen van en reflectie op de betekenis van handelen voor de persoon en zijn omgeving).
Dit is een zich steeds herhalende cyclus die ervoor zorgt dat onze waarden, interesses en persoonlijke effectiviteit behouden blijven of juist veranderen. Veranderingen in onze omgeving of uitvoeringsvermogen kunnen leiden tot nieuwe waarden, interesses en persoonlijke effectiviteit. Zo is wil altijd een uitdrukking van het zelf en de wereld daaromheen.
Persoonlijke effectiviteit/personal causation: Gevoelens van effectiviteit en competentie over zichzelf. Persoonlijke effectiviteit beïnvloed welke keuzes iemand maakt in zijn leven.

Twee lagen van persoonlijke effectiviteit

Sense of personal capacity/kennis van eigen capaciteiten

Een besef van eigen fysieke, sociale en intellectuele capaciteiten (wat kan het lichaam aan, wat kan er wel en niet binnen een sociale omgeving en wat kan iemand met zijn intellect bereiken).

Self-efficacy/gevoel van doeltreffendheid (effici?ntie)

Gedachten en gevoelens over het gebruik van persoonlijke vermogens om wel of niet beoogde resultaten te behalen in het leven. In sommige situaties hebben mensen meer zekerheid over de uitkomst dan in andere.

Vanaf het moment dat iemand het besef krijgt dat zijn acties zijn omgeving beïnvloeden, ontstaat persoonlijke effectiviteit. Persoonlijke effectiviteit beïnvloed ook iemands motivatie om iets wel of niet te doen. Beperkingen/impairments: de wetenschap dat je zelf minder capabel bent dan anderen of minder capabel dan je zelf ooit was, kan leiden tot aanzienlijke emotionele pijn. Soms worden zelfs situaties vermeden waarin falen een mogelijkheid is. Om daadwerkelijk effectief te zijn, is het niet genoeg om alleen een gevoel van eigen doeltreffendheid (self-efficacy) te hebben. De controle en de toepassing van deze doeltreffendheid zijn belangrijke factoren om het beoogde resultaat te behalen.

Een gevoel van eigen doeltreffendheid hangt sterk af van een gevoel van “zelf-controle” over gedachten, emoties en handelingen. Als deze gedachten, emoties en handelingen gecontroleerd worden en toegepast kunnen worden, zal een gevoel van eigen doeltreffendheid (self-efficacy) ontstaan. Mensen met beperkingen die geen (zelf)controle meer hebben over bepaalde gedachten, emoties en handelingen (functies) zullen dus een sterk gevoel van ineffectiviteit en machteloosheid ontwikkelen. Ze kunnen namelijk niet sturen wat ze wel graag zouden willen. Ook afhankelijkheid van de omgeving kan een negatieve invloed hebben op eigen doeltreffendheid (self-efficacy). Het gevoel de regie te verliezen over je eigen leven kan leiden tot de vraag of je überhaupt nog wel in staat bent je (een) eigen leven te leiden. Deze personen zullen een moeilijke balans moeten vinden tussen hoop voor de toekomst en onrealistische verwachtingen van hun omgeving.

Waarden

Waarden/values

De dingen die zinvol en belangrijk zijn voor mensen.

Vanaf het moment dat iemand geboren wordt zijn er dingen die er belangrijk gevonden wordt. In het begin vaak nog biologische behoeften (overleven, voedsel, veiligheid), later leert hun cultuur en omgeving hen bepaalde overtuigingen (personal convictions) en verplichtingen (personal obligations) aan, die aangeven wat goed en belangrijk is . Al deze aspecten worden uiteindelijk intern gevormd tot die dingen die ze belangrijk en zinvol vinden, hun waarden (values).

Persoonlijke overtuigingen/personal convictions

Deze worden gevormd door enerzijds een beeld van hoe de wereld in elkaar zit en anderzijds de herkenning van die dingen die belangrijk zijn voor een persoon. Deze 2 aspecten kunnen per persoon erg verschillen en zijn weer afgeleid van de omgeving en cultuur waarin iemand leeft (religie, samenleving).

Persoonlijke overtuiging/personal obligation

Waarden roepen krachtige emoties op, zoals gevoelens van veiligheid, belangrijkheid, waardigheid, ergens bij horen en zin. Deze emoties cre?ren een gevoel van verplichting om de betreffende waarden consistent uit te dragen. Persoonlijke overtuigingen krijgen vaak de vorm van (levens)doelen, bijv. op het gebied van effici?ntie of moraliteit, een gevoel van “het goede te doen”.

Waarden, beperkingen en keuzes/values, disability and choices: wanneer iemand beperkt wordt in zijn handelen, kunnen sommige bestaande waarden (gebaseerd op de periode voor de beperking) onmogelijk uitgedragen worden.
Iemand kan het verschrikkelijk vinden bepaalde dingen niet meer te kunnen doen, zoals koken, wandelen, etc. en hier in blijven hangen (negatief), maar kan ook tot het besef komen zijn huidige situatie te waarderen en zo uiteindelijk, proefondervindelijk, nieuwe waarden te ontwikkelen die afgestemd zijn op zijn huidige situatie (positief). Mensen kunnen zo tot een heel nieuwe levensvisie komen waarin alle waarden opnieuw ge?valueerd en afgewogen worden. Een nieuw begin.

Interesses/interests: interesses komen voort uit de ervaring plezier en voldoening te hebben in de dingen die ze doen. Hoe meer ervaring we krijgen in het doen van dingen, hoe meer we naar bepaalde handelingen verlangen. Deze interesses worden gevormd in de cyclus van anticiperen, kiezen, ervaren en interpreteren. Interesses worden ervaren als plezierige handelingen voor onszelf en als plezieriger dan andere handelingen.

Interessepatroon/interest pattern

• Een door ervaring verkregen patroon van handelingen en activiteiten waar iemand zich het liefst mee bezig houdt.

Plezier en bevrediging/enjoyment

Gevoelens van plezier en bevrediging komen voort uit een breed scala van factoren. Hiertoe behoren:

• Lichamelijk plezier in samenhang met lichamelijke uitingen.
• Bevrediging van het intellect.
• Esthetische voldoening door het maken van kunst.
• Voldoening bij het gebruiken van vaardigheden om uitdagingen te overwinnen.

Flow

Flow treedt op wanneer iemands capaciteiten optimaal getest/uitgedaagd worden. De ervaring van flow is een volledige verzadiging van iemands bewustzijn met de positieve ervaring om een activiteit uit te voeren.

Interesses en beperkingen/interests and choices

Dagelijkse genoegens en dagelijks comfort, die het dagelijks leven voorzien van energie en stemming, kunnen door beperkingen veranderd worden en niet meer vanzelfsprekend zijn.

Kinderen met beperkingen hebben mogelijk minder kansen gekregen om te investeren in en te genieten van hun handelen. Uitvoeringsproblemen en angst om gezien te worden als incompetent of minderwaardig, kunnen ertoe leiden dat een kind, de mogelijkheden om zich te ontwikkelen, vermijdt.

Ook kunnen pijn of ongemak tijdens een handeling de ervaring daarvan aanzienlijk verminderen, zodat het geen plezierige ervaring meer is. Tevens kan het aanpassen van het lichaam of de omgeving op een bepaalde activiteit, de handeling minder plezierig maken als voor de beperking. In het uiterste geval kan iemand door zijn beperkingen helemaal niet meer in staat zijn bepaalde handelingen te verrichten.

Het niet meer kunnen deelnemen aan bepaalde activiteiten kan iemands stemming negatief beïnvloeden. Dit kan weer leiden tot verminderde interesse in activiteiten, wat weer leidt tot een verdere negatieve stemming, waardoor het goed mogelijk is terecht te komen in een vicieuze cirkel.