Rozenbottels en vitamines

Hondsroos, onze inheemse rozenstruik, is vooral bekend omwille van zijn rode bottels (pseudo-vruchten), die een grote hoeveelheid vitamine C bevatten en die dan ook in de vorm van siroop of extract als natuurlijk voedingssupplement gebruikt kunnen worden.

Over vitaminen

De geschiedenis van de vitamine is nog jong, die begint pas in het begin van de vorige eeuw, hoewel men toch al eeuwen eerder vermoedde dat ons voedsel dergelijke stoffen bevatte. Het was de Poolse chemicus Frank, die in 1911 de naam vitamine gaf aan bepaalde samengestelde stoffen die, ofschoon slechts in zeer kleine hoeveelheden aanwezig in dierlijke en plantaardige voeding, onmisbaar zijn voor een goed functioneren van dierlijke, dus ook menselijke organismen.
Het lichaam is niet in staat vitamines zelf aan te maken en dus moeten we deze stoffen via het voedsel binnen krijgen. Het aantal vitamines dat tot dusver is geïdentificeerd, kan in twee hoofdgroepen worden ingedeeld. De vitamines die in water oplosbaar zijn, en die welke in vet oplosbaar zijn. Het belang van vitamine voor het menselijke en dierlijke lichaam, blijkt uit het feit dat er gebreken en ziekten ontstaan, zodra het voedselpatroon een tekort vertoont aan vitamines. Daarom wordt vitamine vaak aangeduid met de functies die zij voornamelijk vervult.
Zo staat vitamine A bekend als, zorgend dat de oogslijmvliezen niet uitdrogen en als beschermend tegen infectie. B tegen aandoe­ningen van het zenuwstelsel en tegen de huidaandoe­ning, pellagra (het barsten van de huid). Vitamine C is tegen scheurbuik en E tegen onvruchtbaarheid. Vitamine D ter voorkoming van rachitis.

Vruchten en vooral citrusfruit, salade en groene groenten zijn de voornaamste vitamine-C-bronnen. Spijtig genoeg verliezen de groenten een deel van hun vitamine door het koken. De beste manier om voldoende vitamine C te behouden is het eten van vers fruit en rauwe groenten. Twee wilde vruchten, die weliswaar niet rauw gegeten kunnen worden maar wel zeer veel vitamine C bevatten, zijn de vruchtbeginselen van de hondsroos (Rosa canina) van de familie der Rosaceeën en de bes­sen van de duindoorn (Hippophae rhamnoïdes) van de familie der Elaeagnaceeën. De tere roze bloemen van de hondsroos bloeien tussen mei en juli in veel heggen op het land. De Britse volksnaam 'Dog rose', hondsroos in het Nederlands, zou mogelijk afstammen van het Angelsaksische „Dagger" dat dolk betekent. Misschien slaat die dolk op de scherpe doorns van de plant, ofwel op het harde hout waarvan men vroeger dolkheften maakten. In de middeleeuwen werd de bottel van de honds­roos in vele nagerechten verwerkt, omdat verse vruchten schaars waren.

Wat geschiedenis van Rosa canina

Gerard schrijft over de hondsroos: „Van deze vrucht kan men smakelijke gerechten maken, feestelijke spijzen en taarten". De hondsroos wordt vermeld in een Angelsaksische farmacopee uit de 11de eeuw, maar al vele eeuwen daarvoor kwam de plant voor in de receptenboeken van Hippocrates. De Romeinen hadden een zwak voor de wilde-rozen-blaadjes. Ze versierden hun tafels ermee bij feestelijke diners en parfumeerden ook het badwater met bloemblaadjes van de hondsroos.

Dodonaeus in zijn CruydtBoeck uit 1544 schrijft 'Die vruchten inghenomen stoppen den loop des buycx ende diesghelijcx oock alle bloetganck. Die wilde Roosen seyt Plinius met beeren smout vermenght ghenesen dat uutvallen des hayrs van den hoofde daer op ghestreken'.

En in de Flora Batava 1800-1934 lezen we: De Bloembladen verspreiden versch een aangenamen, verkwikkenden geur, en hebben eene zamentrekkende en versterkende hoedanigheid. Het Zaad werd eertijds tegen graveel en steen der Blaas aangeprezen, doch zonder grond; gelijk ook het sponsachtig uitwas,
De vrucht- of zaaddoos verstrekt zoo gedroogd als ingemaakt, onder den naam van Bottels, tot veelvuldig huiselijk gebruik, schoon die der R. villosa beter geoordeeld worden. Deze zijn wel grooter, maar niet zoo geurig, als van onze Roos. De gedroogde Bloemen dienen tot reukpoeder; de Bladen tot het leerlooijen en om varkens mede te mesten. Het hout is hard, geelachtig en tot klein werk te gebruiken.

In vele delen van Europa worden de rozenbottels, die naast vitamine C ook nog wat vitamine A en P bevat­, verwerkt tot rozenbottelsiroop, een vitaminerijke drank speciaal voor kinderen en zieken. Ook als confituur is de rozenbottel goed te gebruiken. Rozenbottel bevordert de vorming van een gezond beenderstelsel, gebit en celweefsels, maar daarnaast voorkomt het bloedarmoede, doordat het de aanmaak van rode bloedlichaampjes stimuleert. Het preparaat is verder ook zeer heilzaam bij verkoudheid en griep om het immuunsysteem te versterken.