Streepzaad en ander eetbaar wild blad

Mag ik wat schrijven over Stinkend en andere streepzaden. In Bellegarde in de Franse Drômestreek groeit deze Crepis veel op het plateau bij het kerkhof. Zeg maar op de 'parking', vooral dus op verharde plaatsen tussen het grind. Niet dat het opvalt door zijn bloei, nee het zijn eerder de bladrozetten die na betreding een aromatische scherpe geur verspreiden. Daarom de naam stinkend alhoewel de flora het ook heeft over geur van bittere amandelen en stinkend zou ik dat niet durven noemen. Toch blijkt men in vele landen het, wat dat stinkend betreft met mekaar eens te zijn: stinking, fétide, stinkender en zelfs in het Latijn foetida. Alleen de Italianen maken er Radichiella odorosa van.

Wilde groenten

Is zo'n plant nu te eten of medicinaal te gebruiken. Waarschijnlijk wel, uitgaand van mijn theorie dat alle planten vol zitten met stoffen die ergens goed of slecht voor zijn en dat alle planten zo wie zo een smaak bezitten. Alleen voorlopig heb ik geen gegevens over geneeskracht. Deze plant is toch wel te vinden in het Cruyde-Boeck van Dodonaeus, wel horend onder het geslacht der Erigerons of 'Tderde Erigeron dat wy Grijscruyt ghenaempt hebben/ heeft eenen dunnen rechten doncker rooden steel/ met cleyn dun saecht hayrken becleet/ ende daer aen wassende langhe smalle bladerkens. Op dopperste van den stelen wassen cleyne hoofdekens daer uut cleyne bleeck geele bloemkens voortcomen/ die terstont naer dat sy open gegaen sijn veranderen/ ende so haest grijs oft wit worden/ dat eenighe souden moghen meynen dat dese bloemen van ierst grijs waeren/ want binnen den selven dach/ ende somtijts binnen die selve ure dat sy open gegaen sijn/ so worden sy grijs/ ende.

Een uitgebreide beschrijving à la Dodonaeus, alleen zwijgt hij in alle talen over een mogelijk gebruik. In de Franse herboristenkringen worden er wel andere Crepissoorten als groentesla gewaardeerd. Zo word Paardenbloemstreepzaad, Crépis à feuilles de pissenlit nogal gebruikt als licht bittere salade en als voorjaarskuur omwille van zijn depuratieve werking. Dus wat te vergelijken met de paardenbloem zelf. In de etnobotanische literatuur wordt ook een onderscheid gemaakt met het Stinkend streepzaad, die minder eetbaar zou zijn maar niet giftig. Het determineren werd door de plaatselijke bevolking gedaan aan de hand van de geur, waarbij de Stinkende hier nu weer als jodiumgeur wordt omschreven. En dat lijkt er ook meer op, vind ik zelf. Ten andere, hij word in de streek van Forcalquier 'la salade qui sent l'iode' genoemd.

In de etnobotanische interviews, is wel duidelijk dat de gewone mensen en boeren, de Crepissoorten regelmatig gebruikten, en dan vooral die met paardenbloemblad. 'Autrefois, ils en mangeait beaucoup, pour se dépurer le sang. Alors, c'est semé par les brébis. Elles mangeaient la graine de cette plante, et elles ne la digéraient pas'. In de Provence werd de plant 'la morre' genoemd of 'morre de porc', morre (groin) betekent snuit van het varken, omdat de bloemknop op een snuit gelijkt. Maar mogelijk komt het ook van het samenkrullen van de bladeren, als je ze afsnijdt vormen ze een varkenssnuit. 'Elle fait le museau' of in het Provençaals 'Fai la morre'.

Het is duidelijk dat veel van deze bittere bladeren, Streepzaad, Paardenbloem, Cichorei vooral vroeg in het voorjaar gegeten werden. Het was vers voedsel na de winter, het jonge blad was smakelijk en het was het goede moment om een gezonde zuiverende kuur te doen. En recenter heeft men ontdekt dat veel van deze wilde planten een sterke anti-oxidantwerking hebben. Is dat de nieuwe term voor bloedzuiverend?

Enkele planten die veel gegeten werden en het proberen waard zijn

• Crepis species / Streepzaad, vooral Paardebloemstreepzaad. (Crepis vesicaria L. ssp. taraxacifolia (Thuill.) Thell. Engels: Beaked Hawk's-beard, Duits: Löwenzahn-Pippau, Frans: Barkhausie à feuilles de Pissenlit
• Taraxacum species / Paardenbloem.
• Cichorium intybus / wilde cichorei
• Chondrilla juncea / Knikbloem. Duits: Binsen-Knorpellattich, Großer Knorpellattich, Engels: Rush Skeletonweed, Hogbite, Frans: Chondrille, Chondrille effilée, Chondrille à tige de jonc, Salade à bûches
• Reichardia picroides / Wilde Franse schorseneer. Engels: Common brighteyes
• Campanulla rapunculus Rapunzelklokje
• Valerianella locusta / Wilde veldsla

De meeste van deze planten heb ik natuurlijk zelf al eens gegeten, vooral de wilde veldsla en de jonge cichorei- en paardenbloembladeren zijn goed te eten.

Voor verder onderzoek

Wild Gathered Food Plants in the European mediterranean: A Comparative Analysis. Door M. Leonti, S. Nebel, D. Rivera en M. Heinrich (www.econbot.org).
De onderzoekers onderzochten 127 wilde eetbare planten met bioassays op anti-oxidanteigenschappen, enzymremmende werking en andere relevante eigenschappen voor de verouderingsprocessen in de hersenen of in het cardiovasculaire systeem. Papaver rhoeas L. en vooral Reichardia picroides L. kenmerkten zich door sterke anti-oxidanteigenschappen. Naast de reeds bekende invloed van groente, fruit, vis, knoflook en olijfolie verklaren bijdragen van wilde groenten aan het mediterrane dieet mogelijk een deel van de gezondheidswaarde ervan