Aardbeien, geschiedenis en gezondheidswaarde

Waar de aardbei oorspronkelijk vandaan komt is in de geschiedenis niet meer te achterhalen, maar hij werd zelfs al door de antieke schrijvers vermeld. Ovidius en Plinius roemden deze ongewone vrucht en in zijn derde Eclogae schreef Vergilius: 'Gij jongeren weest op uw hoede bij het plukken van bloemen en aardbeien, want, ziet, verscholen in het gras ligt een adder'. De roep van de Londense straatventers, zo schreef John Lidgate in 1430, luidde: 'Rijpe aardbeien!' En volgens vermeldingen op de civiele lijst van uitgaven betaalde Hendrik VIII 10 shilling voor een 'pottle' ( een speciaal aardbeienmandje). De kleine geurige fraises des bois, de wilde bosaardbeitjes, worden tegenwoordig op sommige Europese markten nog steeds verkocht. Maar in het begin van de veertiende eeuw begonnen de Fransen de wilde bosaardbeien over te planten in hun tuinen en ontdekten, dat ze opgekweekt konden worden tot de grootte van bramen. Sindsdien wordt door de hybridekwekers steeds op grootte gekweekt en zijn er rassen ontwikkeld zo groot als pruimen (tegelijk met doorbloeiende variëteiten en witte rijpe vruchten), waarmee een enorme bijdrage is geleverd aan de populariteit van de aardbei.

Door de eeuwen heen zijn er verschillende mensen bezig geweest de aardbei te ontwikkelen, waarbij men telkens een stapje vooruitkwam, maar niets haalde bij de opwinding van de eerste historische stap vooruit - het huwelijk tussen twee variëteiten uit de Nieuwe Wereld, waarvan de bestuiving in Frankrijk plaatsvond en waar onze weelderige aardbei uit voort is gekomen. Dit gebeurde tijdens de regering van Lodewijk XIV die, wel wetend dat zijn successie aanspraken op de Spaanse troon niet erg populair en steekhoudend waren, een Fransman, Lt. Kolonel Frezier opdroeg, de versterkingen in Chili en Peru te bespioneren. Frezier, als koopman verkleed, bestudeerde meer dan alleen maar de versterkingen. Hij ontdekte buitensporige aardbeien, Fragaria chilensis, met een even lange voorgeschiede­nis als de Europese soorten, en nam een aantal planten mee naar Frankrijk. Daar kwam men tot de ontdekking, dat het allemaal vrouwelijke planten waren en bij gebrek aan een bestuivingspartner, helaas ongeschikt voor het voortbrengen van de sensationele vruchten, die Frezier had opgemerkt. Gelukkig bleek de Chileense aardbei, toen hij naast een Noordamerikaanse soort, Fragaria virginiana, werd ge­plant, ineens enorm te gedijen en grote vruchten voort te brengen, weinig verschillend van de aard­beien van tegenwoordig.

Teelt aardbeien

Ideaal voor het kweken van aardbeien zijn een plekje in de zon, vruchtbare zandige grond met royaal humus en voldoende vocht. Zwaardere grond moet niet teveel worden begoten. Koop de plan­ten of knip wat lopers af van de planten van een kennis. Plant in het begin van het voorjaar of in de nazomer en zorg ervoor dat de voet van de jonge planten net boven de aarde komt. Het planten in de nazomer geeft de plant de gelegenheid zich te zetten tijdens de overwintering en misschien het eerste jaar al een kleine oogst op te leveren. In elk geval moeten bij planten die zich niet goed hebben gezet, gedurende de eerste bloeiperiode de bloemen worden verwijderd om ze de gelegenheid te geven groeikracht op te bouwen voor de vruchtzetting. Mesten in het voorjaar en in de nazomer. Geef nieuwe planten een grote tussenruimte (60 centimeter uit elkaar), zodat men de lopers er tussen in kan laten wortelen. Als het te vol wordt, moeten er wat uitlopers worden weggenomen. Stro onder de vruchten dient als bescherming en activeert zelfs het rijpen.

Als de planten in het hart gaan rotten en het blad vergeelt, kan men ze het best vervangen. Spint en bladluis dienen te worden bestreden. Het is raadzaam de moederplanten om de drie of vier jaar te vervangen door de door hun gevormde uitopers.

Aardbeien lekker

Aardbeien zijn vers geplukt het lekkerst, desgewenst met een beetje meelsuiker bijvoorbeeld. Maar bij een overvloedi­ge aardbeienoogst heb je allicht de beschikking over genoeg vruchten om daarmee in de keuken te gaan experimenteren. Aardbeiconfituur, aardbeitaart, kwark met aardbeien zijn klassieke lekkernijen

Aardbeiblad

Maar aardbeiblad is ook medicinaal en als thee te gebruiken. Zijn gehalte aan looistoffen, net zoals in Chinese thee, maken er een goed drinkbare thee van, eventueel te combineren met framboosblad en braamblad. Wat langer getrokken of geconcentreerd kan deze thee tegen diarree gebruikt worden. Ook Dodonaeus in zijn CruydtBoeck vermeldt vooral de samentrekkende, adstringerende werking van het aardbeiblad. 'Eerdtbesien cruyt ghesoden en ghedroncken/ stelpt den loop des buycx ende der vrouwen overvloedighe natuerlijcke cranckheyt. Tselve water daer Eerdtbesien cruyt in ghesoden es in den mont ghehouden sterckt dat tantvleesch/ het gheneest die quade sweeringhen des monts ende verdrijft allen quade rueck daer uut.
Tsap van den bladeren gheneest die roose ende alderhande roodicheyt in daensicht.'

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt oa een pijnstillende werking van zowel de aardbeien als het aardbeiblad. Ze bevatten ook hoge concentraties antioxydanten, vitaminen en mineralen. Anthocyaninen bijvoorbeeld, kleurstoffen die ook in de bosbessen voorkomen. Een andere stof, ook rijkelijk in aardbeien aanwezig, is catechine (looistof), een ontstekingsremmend en samentrekkend middel, waardoor onze aardbei een doeltreffend en natuurlijk antibioticum is. Aardbeien hebben een gunstige darmwerking en verwijderen schadelijke zware metalen en andere giftige afvalstoffen uit ons lichaam. Ze verdrijven darmgassen en zijn efficiënt tegen diarree.