Kinderen en hun taalontwikkeling

Het belang van een goede taalontwikkeling in de eerste jaren wordt vaak onderschat. Tussen de 0 en 6 jaar wordt de belangrijkste basis voor de taal gelegd. Fouten die met 6 jaar nog niet hersteld zijn, zijn later moeilijk te corrigeren. Het is daarom belangrijk om veel aandacht te besteden aan een goede taalontwikkeling bij je kind.

Gevoelige periode voor taal

Het is bekend dat kinderen jonger dan 6 jaar die emigreren de nieuwe taal snel oppikken en deze binnen enkele maanden net zo goed kunnen spreken als autochtone kinderen. Van een accent zal in veruit de meeste gevallen geen sprake zijn. Wanneer je een kind tweetalig wil opvoeden heeft het weinig zin meer om daarmee na 6 jaar te beginnen. En een kind dat met 6 jaar nog niet praat, zal ondanks veel therapie daar altijd moeite mee houden.

Dit zijn slechts enkele kenmerken van het belang van een goede taalontwikkeling op jonge leeftijd. Kinderen zitten tussen de leeftijd van 0 tot 6 jaar in een gevoelige periode voor taal. Dit houdt in dat ze taal moeiteloos kunnen leren. Het gaat vanzelf, op een heel natuurlijke manier. Een kind van deze leeftijd zou vijf of zelfs meer talen tegelijk kunnen leren!

Nul tot zes maanden

Het leren van de taal begint al meteen na de geboorte en begint met klanken. Iedere baby wordt geboren met de mogelijkheid om alle bestaande klanken, uit alle talen, te kunnen leren. Het is een complex systeem waar een baby mee geboren wordt. Iedere horende baby zal onbewust uit de klanken die hij om zich heen hoort de klanken onthouden die hij regelmatig hoort. Een Nederlandse baby slaat bijvoorbeeld de klanken aa, maa, paa, daa, etc. allemaal op. Tijdens de eerste zes maanden zal de baby al gaan proberen deze klanken na te doen. Een kind van drie maanden zal bijvoorbeeld tegen zijn ouders terugkletsen door de klanken die hij hoort na te doen. Wanneer je tegen je baby van drie maanden regelmatig “aa” zegt, zal hij uiteindelijk “aa” terug gaan zeggen.

Zes tot twaalf maanden

Na de leeftijd van 6 maanden gaan baby's experimenteren met het aan elkaar koppelen van klanken. Zo kunnen vanaf die leeftijd klanken als “dada”, “mama” en “papa” ontstaan. Het is niet voor niets dat wij ouders “mama” en “papa” noemen. Deze woorden zijn zo ontstaan omdat ze behoren tot de eerste klankgroepen die een baby gaat maken. Vanaf het moment dat je baby klanken aan elkaar gaat koppelen kun je ook klankspelletjes met je baby gaan doen. Wanneer je maar vaak genoeg “dadadadada” herhaalt, zal hij dat uiteindelijk na gaan doen. Zo kan een baby de beginselen leren van de Nederlandse taal.

Twaalf tot achttien maanden

Na de eerste verjaardag volgen bij baby's vaak de eerste woordjes. Dit kunnen woordjes zijn die hij rechtstreeks aangeleerd krijgt (“zeg maar auto”) maar ook woordjes die hij om zich heen heeft gehoord. Overgeneraliseren komt op deze leeftijd ook veel voor. Je hebt een huisdier met vier poten en een staart die je “hond” noemt. Je dreumes leert het woord “hond” en zal dit woord vervolgens gebruiken voor alle dieren van ongeveer dezelfde grootte met vier poten en een staart. Andersom kan het ook en heet het onderextensie: jij benoemt je hond als “hond”, dus je kind denkt dat enkel jullie hond een hond is. De hond van een ander is geen hond. Beide verschijnselen zijn heel normaal en absoluut geen reden tot zorgen. Blijf wel steeds zelf de juiste woorden gebruiken.

Na anderhalf jaar

Ergens tussen anderhalf en twee jaar volgen normaal gesproken de eerste korte zinnetjes met twee woorden. Veel kinderen hebben dan genoeg woordjes geleerd om deze aan elkaar te kunnen koppelen, waardoor zinnen ontstaan als “mama lief”, “dag mama” en “ik hebben”. Na de tweede verjaardag zullen de zinnen steeds langer worden. De fase van het maken van langere zinnen, inclusief bijzinnen, duurt gemiddeld tot ongeveer vier à vijf jaar. Na de leeftijd van vijf jaar blijft de taal ontwikkelen, maar dan voornamelijk in het leren van nieuwe woorden, de vergrotende en overtreffende trap, verkleinwoorden, rijmwoorden, meervouden, sterke werkwoorden, etc. De taalontwikkeling gaat altijd door. Zelfs volwassenen leren nog nieuwe woorden en regels bij.

De taalontwikkeling verloopt bij ieder kind op een ander tempo. Sommige kinderen slaan een stap over en beginnen bijvoorbeeld meteen met zinnen, zonder dat ze ooit enkel losse woordjes hebben gezegd. Sommige kinderen overgeneraliseren niet. Sommige kinderen blijven tot ze ruim twee jaar zijn in de fase van het koppelen van klanken (brabbelen). De hierboven beschreven leeftijden zijn gemiddelden. Een afwijking van het gemiddelde is geen reden tot zorg, zolang er geen lichamelijke oorzaak is, zoals gehoorproblemen. Bij een gezond kind moet je je zorgen maken wanneer je kind met ruim vier jaar nog geen lange zinnen maakt maar korte zinnetjes van twee, drie of vier woorden maakt, zonder bijzinnen. De uitspraak hoeft nog niet goed te zijn, deze ontwikkelt zich nog in de loop der jaren. Ook een kind dat met 4 jaar “hij loopte” zegt, is heel normaal.

Het goede voorbeeld

Wat wel enorm belangrijk is, en vaak wordt onderschat, is het belang van het goede voorbeeld dat van de ouders komt. Het is enorm belangrijk dat de ouders altijd de juiste taal blijven gebruiken. Kinderen leren hun taal door te luisteren naar de taal die ze om zich heen horen. Om deze reden is het ook heel belangrijk dat leidsters op het kinderdagverblijf en de peuterspeelzaal goed Nederlands spreken, net zoals de juf op de basisschool.

Een goede reden dus om je Nederlandse taal bij te spijkeren wanneer je een kind verwacht. Wanneer een ouder fouten maakt als “hun lopen”, “hij wilt”, “wij neemden” en “groter als mij” zal het kind dat overnemen. Leer je het kind dit vervolgens niet af voor de leeftijd van zes jaar, dan is de kans groot dat hij het nooit meer afleert. En dit werkt nadelig, zeker in een maatschappij waarin er steeds meer van de mensen verwacht wordt. Iemand die bij een sollicitatiegesprek foutloos Nederlands spreekt komt serieuzer en intelligenter over en zal dus eerder worden aangenomen dan iemand die regelmatig een fout maakt. Ook eisen steeds meer opleidingen dat hun studenten goed Nederlands spreken.

Conclusie

Een gezond kind leert taal op een natuurlijke manier. Dit proces verloopt in een bepaalde volgorde. Een kind dat afwijkt van deze volgorde is in veel gevallen geen probleem. Een kind dat met vier jaar nog moeite heeft met de uitspraak en fouten maakt in werkwoordsvormen is ook nog heel normaal. Zolang de ouders altijd de juiste taal blijven gebruiken, zal het kind dit vanzelf leren.