Ontbrekende moederliefde

Moederliefde wordt vaak als vanzelfsprekend gezien en als blijkt dat het toch niet vanzelfsprekend is, dan klop of spoor je niet, volgens menig medemens. Dat er vaak een hele historie aan vooraf gaat, wordt meestal niet gezien. Zowel moeder als kind kunnen er onder lijden. Er zijn verschillende vormen van moederliefde die minimaal nogal kunnen "schuren" en hoe verloopt het proces dan?

De basis gelegd

Voor veel vrouwen begint het vanaf het moment dat blijkt dat ze zwanger zijn, de groeiende liefde voor het op dat moment nog ongeboren kind. Dit proces gaat door tot de bevalling en daarna neemt meestal de rol van onvoorwaardelijke liefde en bescherming het over (het onvoorwaardelijke aspect wil nog wel eens veranderen in de loop der tijd). De verantwoordelijkheid wordt huizen hoog en dit straalt af op het kind. In een volledig geborgen omgeving geboren worden en opgroeien is een heerlijk warm bad. Zo gaat het meestal…

Maar het woord "meestal" impliceert direct dat het niet altijd zo gaat. Er zijn talloze voorbeelden van kinderen die geen of een verwrongen liefde van de moeder ervaren hebben of moeders die eerlijk zeggen dat ze geen of weinig gevoel hebben bij hun kind. Die laatste zie je maar weinig en dit heeft mogelijk te maken met het gegeven dat dit eigenlijk niet echt geaccepteerd wordt door de samenleving.

Moederliefde typen

Er zijn verschillende typen te benoemen als het gaat om moederliefde die niet als vanzelfsprekend verloopt. Soms overlappen ze elkaar.

Moeder met een ‘heftig rugzakje’

De moeder met een heftig rugzakje is bijvoorbeeld zelf mishandeld geweest of ze heeft geen liefde ontvangen van haar moeder of is letterlijk en/of figuurlijk in de steek gelaten. Dit is erg heftig, want het lijkt er in deze situatie op dat wat moeder zelf heeft moeten doorstaan een-op-een gekopieerd wordt naar het kind. Ze heeft natuurlijk geen goed voorbeeld gehad. Waar sommige vrouwen juist naar de andere kant doorslaan, omdat ze het zelf hebben moeten ontberen, zijn er ook vrouwen die geen raad weten met de situatie en (onbewust) gaan kopiëren.

Controlerende moeder

Deze moeder staat vaak voor iets wat ze zelf niet voor elkaar heeft gekregen. Dan is er de zoon of dochter om het nog eens over te doen, maar dan op de manier zoals moeder het in gedachten had. Moeder gaat er alleen aan voorbij dat haar kind een eigen individu is en geen kopie van de moeder in mannelijke of vrouwelijke vorm. Het is niet goed te praten om te zeggen dat ze het beste voor heeft, al zijn de intenties goed. Ieder individu is namelijk anders en moet juist in staat gesteld worden alles op geheel eigen wijze in te richten.

Moeder-dochter rol, maar dan andersom

Op het moment dat de dochter een moeder voor haar moeder moet zijn, is er iets mis. Maar ook dat kom je regelmatig tegen. De moeder die om verschillende redenen verzorging nodig heeft. Dit kan voortkomen uit de slachtofferrol, omdat ze bijvoorbeeld verlaten is door een man, maar het kan ook een oorsprong vinden in een verslaving of depressiviteit. De sturing die je als dochter nodig hebt ontbeer je, want de rollen zijn hier omgedraaid. De dochter verdringt haar eigen rol in het leven (en haar ontwikkeling) vaak naar het tweede plan. Ook een zoon kan in een dergelijke rol terecht komen, maar dat is verhoudingsgewijs minder.

Verstikkende moeder, de vriendin

De verstikkende moeder staat centraal in het leven van haar dochter, althans zo ziet ze dat. Dit is mogelijk de eerste jaren van het leven ook wel zo, maar een dochter gaat haar eigen ontwikkeling door en dat je als moeder onderdeel van haar leven uit blijft maken is evident, maar je bent op enig moment als moeder niet meer de belangrijkste. Zo niet voor de verstikkende moeder. Ze wil de vriendin zijn en bij voorkeur de belangrijkste, maar dat kan als moeder niet. Als het verstikkende aspect geen rol speelt, kan een moeder en dochter wel een soort vriendinnenrol vervullen, maar altijd naast de rol die je hebt als moeder. Nooit in plaats van.

De narcistische moeder

Narcisten zullen er altijd zijn, dus ook onder de moeders. Narcisten zijn vaak diep van binnen onzeker en dat verbloemen ze met de centrale figuur te zijn. De wereld draait dus om de moeder die bewonderd wil worden en dat dringt de dochter of zoon automatisch naar het tweede plan. Tel daarbij op dat het jonge ‘ontkiemende’ kind ook wel eens een centrale rol zou kunnen vervullen en moeder schuift het kind opzij. Een jong kind is vaak nog kwetsbaar over haar of zijn uiterlijk en door kritiek te uiten, drukt de moeder haar kind opzij. Dit zie je meer bij dochters dan bij zonen.

Hoe te handelen?

Hoe hoort een moeder-kind proces te verlopen?

Het kind moet op jonge leeftijd beschermd worden, deze moet fouten kunnen maken en zich toch geborgen voelen. Daarna komt de fase van het onthechten en moet het kind zich langzaam los maken en een eigen wereld inrichten, waarbij in een normale situatie er altijd een rol voor de moeder is.
Overigens mag je als dochter of zoon in een dergelijke situatie in je handen wrijven als de vader een (groot) deel van de ontbrekende moederrol overneemt, maar dat is lang niet altijd het geval.

Moeder in actie

Het is afhankelijk van het type mens hoe moeder en zoon of dochter hier uitkomen. De moeder hoeft niet perfect te zijn, ze mag fouten maken, maar basiselementen die binnen het "houden van" vallen, moeten gewaarborgd worden. Respect, vertrouwen en het gegeven dat ze er mag zijn (en dus ook eigen fouten mag maken) horen binnen dit spectrum. Het kind hoeft de liefde niet te verdienen, die moet er gewoon zijn. Zelf inzicht krijgen of met hulp van, is het begin en kan een verwrongen relatie mogelijk meer helen.

Kind in actie

Liefde die er moet zijn en niet uit een verdienmodel mag komen moet een gegeven zijn en als zoon of dochter moet je jezelf niet afvragen: “Het is niet je schuld?”. Het is afhankelijk van het type mens, maar een kind kan een laag zelfbeeld hebben, kan depressief worden en worstelt niet zelden met de eigen identiteit. De moeder-zoon/dochter relatie kan ook vanuit het kind gevoelig blijven, er blijft toch iets van wat moeder meegeeft en kind wil ontvangen (en daarvoor hoeft het geen relatie te zijn die ontwricht is). Oudere kinderen zetten zich vaak af als er geen verandering komt, maar dat is niet gegeven voor jonge kinderen. Niet ieder kind komt ongeschonden uit dit proces. Mogelijk moet er op oudere leeftijd nog iets plaatsvinden in de therapeutische sfeer.

Externe hulp zoeken

Je kunt er voor kiezen om het te laten en als moeder en kind op een gegeven moment uit elkaar te gaan. Dan maar hopen dat je als kind je ontbrekende liefde weer niet op een eventueel eigen kind projecteert.

Je kunt er ook voor kiezen om externe hulp in te roepen. Meestal kan je in enkele sessies de oorzaak boven tafel halen en vormgeven aan je eigen “nieuwe” rol als kind. Het is aan te raden dat moeder ook in gesprek gaat, maar als het hele leven al zo wordt ingevuld, zal dit niet gemakkelijk zijn. Ze moet het immers eerste her- en erkennen om vervolgens de hulp te accepteren. Maar het kan absoluut resultaat hebben.

Zelf kan je als kind altijd beginnen met je eigen emoties te laten zien aan de moeder. Laat merken wat de moeder voor je kan betekenen, waar je als kind haar voor nodig hebt en mogelijk kan je op deze wijze de spiegel naar je moeder (in haar jeugd) draaien.

Liefde vul je zelf in

Iedereen heeft een eigen invulling als het gaat om liefde geven, maar er is wel een soort algemene deler. Invulling die ruimte geeft aan hetgeen je wilt geven en je kind toch de eigen ontwikkeling door te laten maken, waarbij je het beste van jezelf mee kunt geven.