Taalontwikkeling bij kinderen

Taalontwikkeling kun je zien als de basis van de gehele ontwikkeling, zowel cognitief als sociaal-emotioneel, als creatief-expressief. Als je woorden tot je beschikking hebt, kun je uiting geven aan alles wat er in je omgaat, wat het ook is. Dat verschijnsel zelf stuurt je ontwikkeling al. Wetenschappers bouwden theorieën op en hoopten op deze manier een middel te hebben om kinderen te helpen zichzelf te ontwikkelen. Tegenwoordig kijken wetenschappers naar hoe kinderen zich in de praktijk ontwikkelen. Het viel hen op dat er zogenoemde betekenisvolle vaardigheden te onderscheiden zijn. Dat zijn vaardigheden die werkelijk een stap vooruit betekenen. Deze vaardigheden noemen zij mijlpalen. Veel van deze mijlpalen vinden bij kinderen ongeveer op dezelfde tijd plaats, andere kun je niet koppelen aan een bepaalde leeftijd.

Mijlpalen

Er bestaan verschillende mijlpalen die betrekking hebben op de taalontwikkeling:

• Klankontwikkeling
• Woordenschatontwikkeling
• Grammaticale ontwikkeling
• Communicatieve ontwikkeling
• Metalinguistische ontwikkeling
• Schriftelijke taalontwikkeling

Klankontwikkeling

Mijlpaal 1

Geluiden maken tussen de 6 tot 8 weken na de geboorte. Het kind experimenteert onbewust. Het kind maakt steeds meer klanken die bij de eigen taal horen.

Mijlpaal 2

Brabbelen tussen de 6 en 9 maanden. Het kind maakt medeklinkers en klinkers die op lettergrepen lijken, bijvoorbeeld: dada, mama, baba. De intonatie en melodie horen bij de eigen taal.

Mijlpaal 3

Tussen de 10 en de 14 maanden komen de eerste woordjes. Het brabbelen wordt betekenisvoller. Het kind gaat in deze tijd echt ‘praten’.

Mijlpaal 4

Rond de 18 maanden kent het kind rond de 50 woorden. Vanaf dit moment ontwikkelt de woordenschat zich veel sneller. Het kind leert nu alle klanken van de taal goed uit te spreken. Alleen de klanken zoals drie medeklinkers aan het begin van een woord blijven moeilijk (bijvoorbeeld: straf, schip). Ook de –sp leveren nog wat moeilijkheden op, zoals in het woord wesp.

Mijlpaal 5

Tussen de 6 en 7 jaar is de klankontwikkeling voltooid. Kinderen van die leeftijd vinden het leuk om te merken dat kleine klankverschillen een heel ander woord kunnen opleveren.

Woordenschatontwikkeling

Mijlpaal 1

Rond het 1e jaar ontstaan de eerste echte woordjes bij het kind.

Mijlpaal 2

Rond de 18 maanden kent het kind rond de 50 woorden. De periode tussen de eerste en de tweede mijlpaal wordt de periode van benoemen of labeling genoemd. Het kind heeft voor ieder voorwerp een naam, die als een eigen ding in het geheugen is opgeslagen.

Mijlpaal 3

Categorieën van dingen die je met hetzelfde woord aanduidt. Het kind gaat dingen herkennen die allemaal dezelfde kenmerken hebben (bijvoorbeeld zijn eigen neus, maar hij herkent ook de neus van zijn moeder, vader, broertje en zusje).

Mijlpaal 4

Woorden krijgen gevoelswaarde. Een woord roept allerlei associaties bij het kind op. Bijvoorbeeld het woord ‘boek’. Het kind denkt dan bijvoorbeeld aan gezellig op de bank met mama of papa.
De woordenschat groeit het hele leven door. Het tempo hierin kan verschillen. Bovendien zal het per kind verschillen hoever deze woordenschat door gaat groeien.

Grammaticale ontwikkeling

Mijlpaal 1

Het kind gaat woorden combineren, de tweewoordzin (bijvoorbeeld: auto papa, werk mama). Dit valt samen met de versnelling in de woordenschatontwikkeling tussen 18 en 24 maanden.

Mijlpaal 2

Het kind ontdekt de meervouden, verkleinwoorden, ontkenningen en vraagzinnen. Bijvoorbeeld: gaat pappie doen?

Mijlpaal 3

Rond de 2½ jaar gaan kinderen met zinnen spreken die uit meer dan één zinsstuk bestaan, namelijk ook hoofd- en bijzinnen.

Mijlpaal 4

De belangrijkste samengestelde zinnen worden correct gemaakt.

Mijlpaal 5

Het kind gaat bewust nadenken over taal in plaats van het alleen gebruiken. Daarom breekt nu de tijd aan om te leren lezen en schrijven.

Mijlpaal 6

Aan het einde van de basisschoolperiode wordt het taalbewustzijn volwassen. Natuurlijk geldt hierbij de grote individuele verschillen tussen kinderen.

Communicatieve ontwikkeling

Mijlpaal 1

Het kind gaat met opzet gebaren maken zoals wijzen en grijpen, dit zijn namelijk vormen van iets zeggen of vragen.

Mijlpaal 2

De eerste woordjes ontstaan zo rond de eerste verjaardag.

Mijlpaal 3

Tussen de 3 en de 4 jaar ontstaat er communicatie met leeftijdsgenoten. Dit vals samen met samen spelen. Kinderen passen hun taal aan aan het kind waarmee ze spelen.

Mijlpaal 4

Tussen de 5 en 7 jaar kunnen de kinderen een samenhangend verhaal vertellen met een begin, een midden en een eind. Taalgebruik wordt een activiteit op zich, is minder gekoppeld aan dingen doen.

Rond de 8 jaar wordt taal het belangrijkste communicatiemiddel van een kind. Het kind leert steeds meer deelvaardigheden, zoals iets vragen op zo’n manier dat je krijgt wat je hebben wilt, of argumenten en redeneringen gebruiken, hoofd- en bijzaken onderscheiden of e3en verhaallijn vasthouden.

Mijlpaal 5

Het effectief informatie uitwisselen is een mijlpaal die niet iedereen bereikt. Sommige volwassenen bereiken deze mijlpaal zelfs niet. Bijvoorbeeld iemand eenvoudig de weg vragen.

Metalinguistische ontwikkeling

De metalinguistische ontwikkeling betekent het kunnen nadenken over taal.

Mijlpaal 1

Het kan al bij de 2 jaar voorkomen dat een kind spontaan stilstaat bij taal. Bijvoorbeeld lachen om poes en Loes. Dat betekent dat het kind het verschil in de klank hoort en de overeenkomst in de eindklank. Dat maakt het grappig.

Mijlpaal 2

Door voorlezen ontdekt een kind dat er taal bestaat terwijl de dingen waar het over gaat, er niet zijn. Daarnaast merkt een kind door voorlezen dat er verschil zit tussen spreektaal en schrijftaal. Veel voorlezen is belangrijk voor de taalontwikkeling in al zijn aspecten!

Mijlpaal 3

De kinderen kunnen de taal van anderen corrigeren. Taalgrapjes en taalspelletjes zijn erg in trek.

Mijlpaal 4

Deze fase houdt nooit op: kunnen reflecteren over taal.

Schriftelijke taalontwikkeling

Mijlpaal 1

De kinderen doen ontdekkingen over geschreven taal. Ze doen lezen na en tekenen letter- en woordachtige vormen.

Mijlpaal 2

Kinderen ontdekken overeenkomsten en verschillen tussen verhalen en gesproken taal.

Mijlpaal 3

Kinderen ontdekken dat woorden bestaan uit letters. p-o-p is pop. Ze ontdekken dat letters die klanken weergeven. De kinderen ontdekken hierbij ook dat je letters van links naar rechts leest.

Mijlpaal 4

De kinderen leren lezen en spellen.

Mijlpaal 5

De kinderen gaan de letters automatiseren. Zij kunnen zonder veel nadenken geschreven letters herkennen of uitgesproken letter opschrijven.

Mijlpaal 6

Schrijven wordt een hulpmiddel. Schrijven is een middel om gedachten te ordenen, kennis vast te leggen of te bewaren en door te geven. Leren lezen verandert in lezen om te leren.