Kinderen met autisme helpen: omgaan met veranderingen

Kinderen met autisme hebben vaak grote moeite met omgaan met veranderingen. Zij kunnen op onverwachtse gebeurtenissen reageren met angst of woede of juist blokkeren. Kinderen met dergelijke problemen hebben onvoldoende cognitieve flexibiliteit. Je kan kinderen met autisme helpen om te gaan met veranderingen door de omgeving aan te passen aan het of door met behulp van zogenaamde sociale verhalen het kind van binnenuit om te leren gaan met sociale situaties.

Cognitieve flexibiliteit: omgaan met veranderingen

Met cognitieve flexibiliteit wordt het vermogen om je gedachten en gedrag af te stemmen op je omgeving bedoeld. Mensen met autisme hebben grote problemen met het adequaat reageren op veranderende situaties en omgevingen. Wanneer er van een bepaalde gewoonte of routine afgeweken wordt en de situaties niet of minder voorspelbaar zijn kunnen zijn in grote paniek raken of juist blokkeren. Flexibele kinderen daarentegen kunnen zich zonder al te veel moeite over hun teleurstelling heen zetten, bijvoorbeeld wanneer ze niet hun lievelingsspelletje maar een cadeautje dat ze niet leuk vinden voor hun verjaardag krijgen van een tante. En hebben op vakantie even moeite met zich aanpassen aan het veranderde ritme maar kunnen daarna vol plezier van hun vakantie genieten. En kunnen gemakkelijk overschakelen op een andere strategie wanneer ze met hun huidige aanpak een spelletje niet kunnen winnen. En vinden het alleen maar leuk wanneer er een invaller op school les komt geven. Autistische kinderen hebben hier heel grote moeite mee. Hoe kan je kinderen met autisme helpen om te gaan met verandering?

De omgeving aanpassen

Zeker wanneer je net begint met het aanleren of versterken van de cognitieve flexibiliteit van je kind, is het verstandig de omgeving aan te passen aan het kind in plaats van andersom. Zo is het verstandig om de nieuwigheid van een situatie zo veel mogelijk te beperken door met je kind goed door te nemen wat er precies komen gaat. Leg voordat het kind naar school gaat bijvoorbeeld uit dat vandaag juf Lies de knutsel les vandaag niet in haar eentje geeft, maar dat ze hulp heeft van de nieuwe stagiaire die mee komt helpen met het maken van de knutselwerken. Je kan de nieuwe situatie eventueel oefenen door samen met het kind een soort van script op te stellen en dat samen door te lopen. Zo maak je de situatie zo voorspelbaar mogelijk voor je kind waardoor het meer rust zal hebben. Je kan een nieuwe situatie ook in stukken opdelen. Zo kan je wanneer je kind voor het eerst naar een verjaardagsfeestje gaat zelf meegaan en in beeld blijven tot het zich op het gemak voelt. Vervolgens kan je je terugtrekken in de hoek van de kamer en pas als dat goed gaat weggaan.

Sociale verhalen

Carol Gray is een docente die zich heel erg in autistische kinderen verdiept heeft. Zij heeft op basis van haar ervaring het concept 'social story's' bedacht. Deze zogenoemde sociale verhalen helpen het autistische kind inzicht te verkrijgen in het verloop van sociale situaties en adequaat sociaal gedrag. Sociale verhalen zijn korte karakterschetsen waarbij men drie soorten zinnen gebruikt:

• Beschrijvende zinnen die de belangrijkste elementen van de sociale situatie weergeven
• Zinnen die een bepaalde invalshoek weergeven en die de gevoelens en gedragingen van de betrokkenen weergeven
• Directieve zinnen die het kind strategieën aanreikt waarmee de sociale situatie goed verwerkt kan worden

Je kan de sociale verhalen zelf schrijven rondom specifieke thema's waar je kind tegenaan loopt, maar er zijn ook enkele sociale verhalen geschreven voor veelvoorkomende sociale situaties. Deze kan je vinden op http://sociaalbijdehand.nl/.