Liefde op het eerste gezicht

‘O Romeo, Romeo wherefore art thou Romeo?’ Wie zwijmelt hier nu niet bij weg? Het is maar één van de vele citaten waarin Shakespeare de oneindige liefde beschrijft tussen Romeo en Julia. Elke vrouw droomt er toch van om zo’n minnaar te hebben als Romeo, om vanaf de eerste oogopslag betoverd te zijn door de perfecte man? Elke man wil die minnaar wel zijn, minnaar van de mooiste en bijzonderste vrouw die er maar kan bestaan. Maar zou dit wel mogelijk zijn, liefde voelen voor een persoon die je voor de eerste keer ziet? In hoeverre bestaat liefde op het eerste gezicht?

Op zoek naar de wederhelft

Niet alleen Shakespeare schrijft over dit bekende fenomeen. De westerse literatuur staat er vol mee. Denk daarnaast maar eens aan films en songteksten. Ze gaan grotendeels over één onderwerp. Is het een moderne westerse obsessie, de liefde voor liefde op het eerste gezicht, of bestaat het al veel langer? Die vraag is niet moeilijk te beantwoorden. Plato, een bekende Griekse filosoof, schreef er al over. Zijn theorie was dat de mens ooit niet twee, maar vier armen en benen had. Hij had ook twee hoofden en was man en vrouw tegelijk. De goden zelf hadden dit wezen geschapen, maar kwamen er al snel achter dat ze dit iets te goed hadden gedaan. De mens was wel erg sterk geworden en de goden voelden zich bedreigd. Het kon niet zijn, dat er iets zou ontstaan, dat beter en machtiger werd dan hen. Toen hebben ze maar voor een radicale oplossing gekozen: de mens zou in tweeën gehakt worden, zodat hij maar half zo sterk zou zijn. Zo geschiedde het en sindsdien is elk mens nog altijd op zoek naar zijn andere helft. Zodra deze helften elkaar ontmoeten, herkennen ze elkaar meteen en zullen ze pure liefde voelen.

Volgens de wetenschap

Dit verhaal is natuurlijk niet meer serieus te nemen, maar de gedachte die eruit voortvloeit, is zo vreemd nog niet. Iedereen is op zoek naar zijn wederhelft, naar de persoon die je compleet maakt. Is dit niet precies waar we allemaal mee bezig zijn? Daarbij komt nog dat je die ware liefde meteen kunt herkennen, liefde op het eerste gezicht dus. Zou je dan pure liefde voelen?
Laten we de plotselinge verliefdheid eens van een andere kant bekijken. Er zijn vele wetenschappelijke onderzoeken naar gedaan, naar wanneer de kans op verliefdheid tussen personen het grootst is en wat er in je lichaam gebeurt, wanneer je opeens deze aantrekkingskracht voelt.

Uiterlijk

Als je probeert te bedenken wat zou kunnen zorgen voor verliefdheid tussen personen, zonder dat ze elkaar kennen, zal je snel bij het uiterlijk terecht komen. Dit is immers het eerste dat je opmerkt als je een persoon tegenkomt, zou je denken. Deels klopt dit, maar er spelen ook andere factoren mee, die veel zwaarder wegen. De meeste plotseling verliefde mensen verklaarden bijvoorbeeld dat ze verliefd waren geworden op de ogen van een persoon. Dit lijkt onder uiterlijk te vallen, maar dit is niet het geval. Het bleek namelijk niet uit te maken hoe mooi de ogen van de persoon waren, het was puur de persoonlijkheid die ze ermee uitstraalden, die de vonk deed overspringen.

Natuurlijk is ook het uiterlijk van belang, dit vooral vanuit evolutionair opzicht. Voor de instandhouding van de soort is verliefdheid puur een middel om voortplanting mogelijk te maken. Het is niet voor niets dat mannen vallen voor vrouwen die er jong, gezond en vruchtbaar uitzien en dan vrouwen een man zoeken die zelfverzekerd en ambitieus is. Vergeet niet dat verliefdheid nauw samenhangt met seksueel verlangen, het middel waar evolutie nu eenmaal niet zonder kan.

Smaak

Wel moet gezegd worden dat mensen allemaal een andere smaak hebben. Niet iedereen wordt verliefd op dezelfde persoon, iedereen meet met verschillende maten. Tot wie we worden aangetrokken wordt dan ook niet bepaald door hoe we weten dat een persoon is, maar door hoe we denken dat een persoon zou kunnen zijn. We zoeken naar de mogelijkheid dat de ander volmaakt is. De kans hierop is natuurlijk veel groter als je niets weet van die ander en je dus nog niet zoveel negatiefs aan hem of haar hebt kunnen opmerken.

Geur

Onbewust gebeurt er nog veel meer bij de selectie van de geliefde. De geur bijvoorbeeld, is van groot belang. Hiermee wordt niet de soort deodorant bedoeld, die de man of vrouw gebruikt, maar de stoffen die het lichaam zelf aanmaakt, die andere lichamen vertellen dat er naar een partner gezocht wordt.

Hormonen

Wat gebeurt er nu op het moment dat je door liefde op het eerste gezicht getroffen wordt? Je krijgt een vreemd gevoel van binnen, wordt warm, gaat zweten en stotteren. Dit alles komt de meeste mensen wel bekend voor, maar waardoor wordt dit nu veroorzaakt? Het zijn de hormonen. Fenylethylamine, afgekort tot PEA, wordt niet voor niets ‘het molecuul van de liefde’ genoemd. Dit stofje activeert weer andere hormonen, zoals dopamine en adrenaline. Adrenaline is een hormoon waarvan de meesten wel weten dat het vrijkomt bij angst of stress. Dit komt dus ook vrij bij verliefdheid en het bereidt de spieren voor op actie. Je wordt alert en gespannen. Dopamine zorgt voor een euforisch gevoel en versterkt seksueel verlangen. Het hormoon speelt ook een belangrijke rol bij verslavingen, waar verliefdheid er één van is.

Verliefdheid is verslaving?

Dit is precies wat verliefdheid volgens biologen is: een verslaving aan hormonen die je eigen lichaam aanmaakt. Liefde op het eerste gezicht bestaat volgens hen dan ook niet, maar het fenomeen dat ermee bedoeld wordt wel, al kan het beter verliefdheid of ‘aantrekkingskracht op het eerste gezicht’ genoemd worden. De verliefdheidshormonen zorgen in een relatie voor een gelukkig gevoel. De verliefden willen altijd bij elkaar zijn om maar meer en meer van dat hormoon te krijgen. Soms is de verliefdheid zo erg, dat mensen ziek worden van de liefde, of dat ze, als ze de geliefde te lang niet gezien hebben, ontwenningsverschijnselen krijgen.
Deze hormonen, die je zo’n geweldig gevoel geven, zijn ook meteen het grootste struikelblok voor personen in een liefdesrelatie. Na een tijdje stopt het lichaam namelijk met het aanmaken van deze hormonen. Het kan de hormoonproductie niet meer bijhouden en de verliefdheid zakt weg. Dit is het moment dat mensen veel negatieve kanten aan hun partners gaan ontdekken. Ze zijn niet langer ‘blind van de liefde’. Voor koppels kan dit betekenen dat ze afhaken en nieuwe verliefdheid, met nieuwe hormonen om verslaafd aan te zijn, gaan opzoeken. Anderen blijven bij elkaar en geven de verliefdheid een kans om te veranderen in ‘houden van’. Hierbij speelt trouwens een ander hormoon nog wel een rol. Oxytocine, ook wel ‘het knuffelhormoon’ genoemd, lijkt wel een beetje op dopamine, maar het effect is veel minder extreem. Wel kan het over een langere periode aangemaakt blijven worden.

Verliefdheid of liefde?

Betekent deze omslag in de relatie dan dat er liefde ontstaan is? Was het dan toch ‘liefde op het eerste gezicht’ of gewoon een verliefdheid die in liefde veranderd is? Wat is eigenlijk het verschil tussen liefde en verliefdheid?

De algemene betekenis van liefde is simpelweg het ‘houden van’. Er is diepe genegenheid en toewijding voor een bepaalde persoon en men blijft bij elkaar in goede en slechte tijden. Verliefdheid wordt meer gezien als aantrekkingskracht. Je moet oppassen dat je het niet verwart met liefde. Na de eerste periode van verliefdheid kan er wel liefde ontstaan, maar dat is eerst nog afwachten. Veel mensen die niet in liefde op het eerste gezicht geloven, komen dan ook met een ander begrip: ‘ware liefde’. Je kunt best onvoorwaardelijk van een persoon houden, wat de biologie en evolutie er ook van vinden, maar deze liefde kun je voelen voor vele mensen en is niet te vergelijken met wat je voelt als je iemand voor het eerst ziet. Dit is pure aantrekkingskracht en heeft niets met liefde te maken.

Liefde maakt blind

Er zitten dus niet alleen voor Romeo en Julia gevaren aan liefde op het eerste gezicht, of hoe het dan ook genoemd zou moeten worden. Verliefden gaan hun doelwit idealiseren en al hun dromen en hoop op geluk erop projecteren. Liefde maakt blind, men loopt de kans te snel beslissingen te nemen en daar later spijt van te hebben. Als je erachter komt dat de ander niets voor jou voelt doet het pijn, vooral als je die ander al in de rest van je leven hebt ingepland. Zelfs als de verliefdheid wederzijds is komt er een tijd dat deze afneemt en je de minder leuke eigenschappen van je partner gaat zien. Hier kan een relatie aan ten onder gaan.

Laten we toch niet vergeten wat de mooie kanten van verliefdheid zijn. Het geeft je een onbeschrijfelijk gevoel, je kunt de hele wereld aan. Verliefden zetten elkaar op de eerste plaats en hebben alles voor elkaar over. Je voelt je gewaardeerd en weet dat er altijd iemand op je wacht. Zelfs als je in een minder leuke situatie zit, kun je vooruit kijken naar je geliefde. Zodra je bij hem of haar zult zijn, doen al die zorgen er niet meer toe. Je hebt ruzie gehad, een baan verloren of bent gezakt voor een examen, het maakt niet uit, je hebt altijd die ene persoon nog die van je houdt.

Liefde is niet wetenschappelijk te begrijpen

Het blijkt dus moeilijk te zijn wat ‘liefde op het eerste gezicht’ nu precies inhoudt. Er is veel over onderzocht, maar niemand kan er echt iets over bewijzen. Er is onderscheid te maken tussen liefde en verliefdheid, maar of er naast ‘aantrekkingskracht op het eerste gezicht’ ook ‘liefde op het eerste gezicht’ bestaat, is niets te zeggen. Iedereen moet voor zichzelf bepalen of hij erin gelooft, of gewoon wachten tot hij zelf door cupido geraakt wordt. Zolang je in zijn macht bent kun je toch niet helder nadenken en het tegendeel beweren.