Volwassen kind zijn van een narcistische ouder

Als je bent opgegroeid als kind van een narcistische vader, moeder of verzorger, kan de weg naar jezelf en een prettig leven behoorlijk lastig en vooral lang zijn. Ieder kind en gezin is natuurlijk anders, maar de symptomen van slachtoffers van narcisten vertonen veel overeenkomsten. Naast alle nodige professionele hulp die je kunt gebruiken, is kennis en informatie over de gevolgen van narcistische mishandeling broodnodig voor je herstel!

Kenmerken van narcistisch slachtoffer-syndroom

• Te aardig, te meelevend, te liefdevol en te ruimdenkend zijn
• Het gevoel nooit goed genoeg te kunnen zijn
• Gevoelens van (heftige) angst in normale situaties
• Rusteloosheid, zenuwachtig zijn, je constant zorgen maken
• Uitbarstingen van woede, verdriet of geweld
• Gevoel van (grote) schaamte over jezelf
• Schuldgevoelens en het gevoel tekort te schieten
• Gevoel van leegte waar het om jezelf gaat

Kenmerken van een narcistische ouder

• Heeft altijd gelijk en duldt absoluut geen tegenspraak
• Leeft en denkt alleen voor zichzelf
• Voelt zich verheven boven alles en iedereen
• Manipuleert en mishandelt het kind emotioneel, geestelijk en of lichamelijk
• Heeft onrealistische verwachtingen van het kind
• Heeft geen inlevingsvermogen of empathie naar het kind
• Verstrekt geen liefde of intimiteit aan het kind
• Geeft het kind de schuld van mogelijke problemen
• Kan onverwacht uitbarsten in enorme woede

Wat het met je doet

Als je opgroeit in een gezin met een narcistische verzorger loop je hierdoor vaak schade op. Afhankelijk van de gradatie van de narcistische persoonlijkheidsstoornis kan deze schade groot of groter zijn. Ook hangt het af van het type kind dat je was, en je reactie op de gebeurtenissen met de narcist. Wat vooral misvormend werkt voor de ontwikkeling van je persoonlijkheid als kind, is het feit dat je nooit jezelf kon of mocht zijn, omdat je moest voldoen aan de verwachting van de narcist. Dit maakt dat je uiteindelijk heel goed kunt "aanvoelen" wat een ander nodig heeft, en wat jij daarvoor moet doen, maar dat je geen idee hebt wat je zelf zou willen of nodig hebt.

Als de narcist reageerde met een uitbarsting van narcistische woede op alles wat hij of zij opvatte als tegenspraak of kritiek, kan er ook een groot gevoel van onveiligheid ontstaan bij het kind. De onvoorspelbaarheid van de reactie van de narcist veroorzaakt angst en verwarring bij het kind. De commentaren en het gedrag van de narcist naar het kind kunnen de uitwerking hebben van emotionele geestelijke of lichamelijke mishandeling. De narcist zal het kind, een ander, of de omstandigheden de schuld geven van de uitbarsting of de mishandeling, en daar nooit zelf de verantwoording voor nemen. Het kind kan hierdoor het gevoel krijgen dat het aan hem- of haarzelf ligt en het dus beter zijn best moet doen, of beter moet zijn. Het kind probeert uit alle macht en op alle mogelijke manieren te voldoen aan de verwachtingen van de narcist, maar dat lukt nooit. De onverwachtheid van de narcistische woede kan bij het kind een doorlopend gevoel van alertheid en angst geven.

Twee manieren van verdedigingsmechanismen

Kinderen die het slachtoffer zijn van narcistische mishandeling zullen vaak op twee manieren reageren:

• Het kind doet alles om aan de wensen van de ouder te voldoen, cijfert zichzelf hierbij helemaal weg, en creëert hierdoor geen eigen identiteit
• Het kind zet zich af tegen de ouder en creëert een vorm van eigenliefde, en leeft in een soort fantasiewereld waarin ze zichzelf belangrijk maken

Een kind dat zichzelf wegcijfert zal als volwassene erg onzeker zijn, en weinig besef hebben van de eigen persoonlijkheid. De angst niet goed genoeg te zijn zal een rol blijven spelen, en vaak zal ook de alertheid en de angst aanwezig blijven. In relaties zal het bijzonder lastig zijn de eigen grenzen aan te kunnen geven, en een volwaardige partner te kunnen zijn. Het kind heeft niet geleerd wat zijn of haar eigen behoeften, verlangens en voorkeuren zijn, maar weet wel precies wat de andere persoon wil of nodig heeft. Een opmerking of actie van een partner kan "prikken" in oude pijn en daarmee onbedoeld een uitbarsting van enorme woede of verdriet veroorzaken. Het komt veel voor dat kinderen van narcisten ook (onbewust) een partner kiezen met dezelfde stoornis. Hierbij kunnen ze het gevoel hebben eindelijk een relatie te hebben die ze "snappen", hoe pijnlijk dat ook is. Deze vorm van ontwikkeling wordt mede-afhankelijkheid genoemd (codependence is de Engelse term)

Het kind dat zich afzet zal als volwassene zelf narcistische trekjes hebben, of kan zelf een narcistische persoonlijkheidsstoornis ontwikkelen. Dit kind heeft een fantasiewereld voor zichzelf gemaakt waarin het zichzelf belangrijk vond, omdat immers niemand anders dat deed. Hierdoor bestaat de kans dat dit kind alleen van zichzelf gaat houden, leert manipuleren om te krijgen wat het wil, niet om anderen kan geven en hierdoor geen normale relatie kan opbouwen. Deze volwassenen kiezen vaak een "codepender" als partner.

Als er meerdere kinderen in het gezin zijn, is het mogelijk dat ze of het ene, of het andere verdedigingsmechanisme aannemen. Dit hangt dus blijkbaar ook af van het type kind.

Wat nu?

Het is mogelijk om jezelf als volwassene terug te vinden onder alle "rotzooi", maar dit vraagt alle professionele hulp die je maar nodig hebt, en zoveel mogelijk kennis over wat er aan de hand is (geweest). Als je nog steeds in contact bent met de narcist, is de eerste stap die je moet zetten jezelf beschermen! Houd het contact zo summier mogelijk en zoek een manier van omgang waarin de narcist je niet verder kan beschadigen. Bescherm ook je (eventuele) kinderen hiertegen! De volgende stap is inzicht in het feit dat de narcist degene is waar iets mis mee is (was), en niet jij! Acceptatie van het feit dat je een ouder hebt (had) met een persoonlijkheidsstoornis is ook uiteindelijk nodig, hoewel pijnlijk. Verder is het zaak diepgaand met jezelf aan de slag te gaan, en alle weggeduwde emoties alsnog te gaan voelen en ervaren. Ook dit kan pijnlijk zijn, maar blijkt lang niet zo angstaanjagend te zijn als het van te voren lijkt. Dit zal helpen om te helen en jezelf te vinden. Het is mogelijk om nu te gaan ontdekken wat jouw behoeften, verlangens en gevoelens zijn, om uit te vinden wat wel en niet bij jou past, waar je van houdt en waarvan helemaal niet. Hiermee wordt de narcistische cirkel doorbroken, en dat is wat nodig is.