Wat is naturisme?

Voor een doelgroeponderzoek op mijn opleiding deed ik onderzoek naar de doelgroep naturisten. Naturisme kan als volgt worden gedefinieerd: “Het naturisme is een levenswijze in harmonie met de natuur; het wordt gekenmerkt door gemeenschappelijke naaktheid die als doel heeft het bevorderen van zelfrespect, respect voor de medemens en zorg voor natuur en milieu.”
Een naturist streeft naar herintegratie met de natuur en de natuurlijkheid van het menselijk bestaan. De mens is met de natuur ten nauwste verbonden, hij is een onderdeel, een noodzakelijke schakel van dat grootse en ingewikkelde geheel. Wie gezond wil blijven zal in overeenstemming met het natuurlijk beginsel moeten trachten te leven.

Het naturisme is in de 19e eeuw ontstaan. Het jaar 1903 wordt wel gezien als het geboortejaar van het naturisme. In dat jaar vond een aantal gebeurtenissen plaats die gezamenlijk voor de “geboorte” van het naturisme hebben gezorgd, onder andere twee boeken van schrijvers die voorstander waren van het naturisme en er werd een groot naturistenterrein gebouwd. Men kreeg steeds meer behoefte om in de vrije tijd in de natuur te recreëren en tot rust te komen. Deze trend die eind 19e eeuw en begin 20e eeuw waarneembaar was, leidde tot nieuwe vormen van vrijetijdsbesteding zoals het kamperen.
In de jaren 60 en 70 was het naturisme in Nederland nog taboe. Naaktlopers kregen een procesverbaal aan hun broek.
Met behulp van de Nederlandse Federatie voor Naturisten (NFN) kwam in 1985 de landelijke wet met nieuwe bepalingen in de strafwetgeving.

Inmiddels is zowel de belangstelling als het aanbod voor naturisme gegroeid. Er zijn ook een aantal vertakkingen van het naturisme ontstaan, onder andere de Smoothies. Deze naturisten scheren ook al hun lichaamshaar af. De strengere naturisten vinden hen maar niks. Vereniging Zon en Leven houdt nog vast aan de principes van het begin van de 19e eeuw. Zij drinken en roken niet, zijn vaak vegetarisch en hebben ook geen radio en tv. Het meest opvallende kenmerk van het naturisme is de gemeenschappelijke naaktheid. Naakt recreëren is een verrijking van het bestaan, waarbij de verschillen tussen mensen wegvallen, maar ook de rust en de sociale contacten dragen bij aan een positieve beleving van deze vorm van recreatie.

Er rust nog steeds een taboe op naturisme, maar dat wordt al minder. In een onderzoek van het NIPO kwam naar voren, dat de onaanvaardbaarheid van naaktstranden en topless zonnen sinds 1986 al met meer dan de helft is afgenomen. Er zijn blijkbaar veel mensen die het aanspreekt om dicht bij de natuur te zijn.

De doelgroep: Naturisten

De afgelopen jaren is het naturisme steeds populairder geworden en het aantal naturisten is dan ook sterk toegenomen. Er zijn al anderhalf- tot tweemiljoen Nederlanders die regelmatig naakt recreëren, maar zij zijn niet aangesloten bij verenigingen. Dit noemen we ongeorganiseerd naturisme. Het georganiseerde naturisme bestaat uit ongeveer zestigduizend naturisten die zijn aangesloten bij verenigingen, eind jaren vijftig waren dat er nog maar duizend. In Nederland bestaan op dit moment ongeveer 65 naturistenverenigingen, waarvan er 45 een eigen terrein hebben. De overige verenigingen zijn activiteitenverenigingen, die voornamelijk sport- en zwemactiviteiten organiseren.

De gemiddelde leeftijd van de geregistreerde Nederlandse naturisten ligt ruim boven de veertig. Het meest voorkomend op de naturistencampings zijn jonge gezinnen en oudere stelletjes. Jongeren vindt je maar weinig onder de naturisten. Vaak gaan ze als kind wel met de ouders mee naar de camping, maar als ze gaan puberen willen ze niet meer mee, dan gaan ze zich ongemakkelijk voelen met hun naakte lichaam. Maar veel van deze pubers komen op latere leeftijd wel weer terug. Als ze wat zekerder zijn geworden over zichzelf. Of wanneer ze een partner tegenkomen die ook graag naar naturistencampings gaat, bijvoorbeeld bij de JNFN, de jongerenvereniging van de NFN. Natuurlijk kan ook het tegenovergestelde gebeuren: dat een jongere een partner krijgt die er niks mee te maken wil hebben. Dan gaan ze zelf ook niet meer naar naaktcampings.

Over de sociale herkomst van de naturisten is weinig meer te zeggen. De naturist is wel te herkennen aan zijn natuur- en milieubewuste houding, en aan de respectvolle toenadering naar anderen. Een naturist streeft naar verbondenheid met de natuur en richt zich op zelfrespect en solidariteit. Zelfontplooiing en ontwikkeling staan hierbij centraal. Veel naturisten zijn ook vegetarisch en roken of drinken niet. Vooral de naturisten van vereniging Zon en Leven zijn daar heel streng in. Op hun vereniging mag geen vlees worden gegeten, en er mag geen tv of radio aan.

De beweegredenen voor naakt recreëren verschillen heel erg. Sommige naturisten leven helemaal volgens de ideologie van het naturisme; het streven naar eerlijkheid, gelijkheid, eenvoud, gezondheid, eerbied voor de natuur en voor de medemens. Niet iedereen houdt zich aan deze ideologie, sommige naturisten houden zich aan een aantal doelstellingen van het naturisme, anderen vinden het gewoon prettig om naakt te recreëren, en vinden het gezellig om bij een naturistenvereniging aangesloten te zijn, maar hebben er verder geen verderliggende gedachten bij.

Trends en ontwikkelingen

Binnen het naturisme zijn er duidelijk een aantal trends. Voor dit onderzoek is een aantal mensen geïnterviewd, en daar kwam uit voort dat jeu des boules en bodypainting echte trends zijn. Op iedere camping is wel een jeu des boules baan te vinden en er komen vaak kunstenaars om te bodypainten.

Opvallend is ook dat de campings en stranden wat soepeler worden op het gebied van piercings. Dit kwam ook naar voren uit de interviews. Wil Boers, één van de geïnterviewde mensen, vertelde dat ze dit ook niet meer dan logisch vond. Naturisme heeft te maken met vrijheid en met elkaar respecteren. Als iemand een piercing heeft, dan is dat hun eigen keuze en hun eigen mening. Als ze dat niet zouden mogen, dan heeft naturisme niets meer met vrijheid te maken.

Ook de Smoothies zijn in opkomst. Dit zijn naturisten die al hun lichaamshaar, behalve hun hoofdhaar en gezichtsbegroeiing, verwijderen. Dit doen zij om een zo naakt mogelijk lichaam te verkrijgen. Dit vinden zij zelf mooi, maar ze doen het ook om hygiënische redenen. De overige naturisten moeten er nog erg aan wennen. Zij vinden dat het niks meer te maken heeft met het echte naturisme, dat het meer een vorm van exhibitionisme is.

Uit het onderzoek van het NIPO blijkt wel dat het naturisme steeds meer geaccepteerd wordt door de Nederlandse samenleving. Er is ook een ontzettende groei te zien in het aantal (ongeorganiseerde) naaktrecreanten. Er zijn er in Nederland al anderhalf á twee miljoen! Toch rust er nog steeds een taboe op het naakt zijn. Veel mensen hebben vooroordelen over naturisten.

Een belangrijke ontwikkeling is ook, dat het veel naturisten niet meer om de ideologie te doen is. Er is heden echt een tweesplitsing binnen het naturisme: er zijn de ‘ware’ naturisten, die zo dicht mogelijk bij de natuur willen zijn en die veel om het milieu geven, en aan de andere kant heb je de “streeploosbruinnaturisten”, die het gewoon lekker vinden om naakt in de zon te zijn. Je zou hen eigenlijk beter kunnen indelen bij de nudisten. Het grootste verschil tussen naturisten en nudisten, is dat de naturisten een ideologie nastreven, en de nudisten willen gewoon graag naakt zijn, zij zijn wat meer exhibitionistisch.

Vroeger wilden de naturisten zo primitief mogelijk leven, om zo dicht mogelijk bij de natuur te zijn. Maar tijden veranderen, en de naturisten willen nu ook een eigen toilet en een kleurentelevisie op de camping. Zij willen gezellig kunnen borrelen en barbecuen op de camping. Bij een vereniging als Zon en Leven is dat absoluut niet mogelijk. Zij worden dan ook gezien als de ‘zwartekousennaturisten’. Het merendeel van de naturisten houdt van gezelligheid en heeft dus een hekel aan die regeltjes.

Joop Letterboer is eigenaar van een aantal websites over naturisme en weet veel van de doelgroep af. Aan hem werd gevraagd aan welke vrijetijdsactiviteiten er nog behoefte is. Zijn antwoord: “Naast de vele naturistische zwemuren die ons land rijk is, is er ook behoefte om andere sporten naturistisch te beoefenen. Dit kan bijvoorbeeld op de jaarlijkse sportinstuif op de laatste zaterdag van het jaar te Gennep en bij naturistenverenigingen zoals de VRN (Vrienden Randstad Natuur). Daar kan men bloot volleyballen, squashen, bowlen, basketballen, badmintonnen en hockeyen. De gehele tendens in het naturistencircuit is echter dat dit lang niet voldoende is. In diverse naturistenfora klinkt de roep om meer activiteiten.”

Normen en waarden

De doelstellingen van het naturisme zijn van oorsprong; zelfontplooiing, zelfverrijking, herplaatsing van de mensen zijn cultuur in de natuur, zelfbevrijding. Naakt lopen heeft bij naturisten vaak niet de hoogste prioriteit. Uiteraard is het wel belangrijk, maar het is niet de hoofdzaak. Gelijkheid is ook erg opvallend onder de naturisten. Doordat men geen kleding draagt, valt tevens het standsverschil weg. Kleren geven status. Zonder kleding is iedereen gelijk aan elkaar. Door deze gelijkheid is de drempel tot toenadering naar elkaar toe veel lager. Doordat men allen geen kleding draagt is men even kwetsbaar. Contacten worden snel opgedaan. Een naturist voelt zich snel thuis tussen medenaturisten. Een andere waarde die steeds duidelijk terugkomt is respect. Respect voor elkaar en voor de natuur. Het maakt niet uit hoe men er uit ziet, ook al is men verminkt, dan nog wordt je onder naturisten geaccepteerd. Overige waarden:

Vrijheid: zonder je kleding ben je vrij, je voelt je één met de natuur. Samen met je kleding ontdoe je je van al je dagelijkse zorgen en kan je even heel iemand anders zijn. Maar vrijheid betekent ook dat je eigen mening belangrijk is. Je mag doen en laten wat je wilt, zolang dat binnen de normen blijft.

Rust: De naturisten komen echt bij zodra ze onder elkaar naakt kunnen zijn. Op de campings is het ook heel rustig, je hoort geen radio’s schallen. De meeste mensen zitten rustig in de zon, lezen een boek of wandelen.

Schoonheid: men geniet van de schoonheid van de natuur. Geïnterviewde Wil Boers vertelde dat het geweldig is om samen de natuur in te trekken en nieuwe planten, bloemen en dieren te zien. Dat geeft een heel speciaal gevoel. Naturisten genieten van de schoonheid van de natuur.

Milieubewust: een naturist ruimt zijn eigen rommel op. De naaktstranden zijn ook veel schoner dan de gewone stranden. Omdat de naturist zoveel om de natuur geeft, letten zij ook veel beter op dat soort dingen.

Veiligheid: Misschien een waarde die je niet zou verwachten bij het naturisme, maar het is wel degelijk een hele belangrijke! De laatste tijd hebben de naturistencampings en stranden veel last van gluurders en pedofielen. Iedereen die op een camping arriveert, moet in het bezit zijn van een pas van de NFN. Bij sommige terreinen worden dagjesmensen wel toegelaten, maar die worden angstvallig in de gaten gehouden. Wanneer iemand er verdacht uit ziet, wordt hij of zij meteen van het terrein afgezet. De naturisten moeten ook wel zo oplettend zijn, want er zijn al genoeg akkefietjes geweest met ‘enge mannetjes’. Maar op de besloten terreinen en verenigingen voelen de naturisten zich veilig.