De traditionele Chinese geneeskunde

De traditionele geneeskunde van China behoort tot de oudste geneesvormen ter wereld. Ze is in dezelfde tijd ontstaan als de Ayurveda, de Indiase geneeskunde. Dat was ongeveer 2500 jaar voor Christus. In die tijd was Zuid Azië een stuk ontwikkelder dan Europa. Het is niet zo dat de Chinese geneeskunde recht tegenover de reguliere geneeskunde staat. Sommigen menen dat de twee tegenover elkaar staan en dat de Chinese geneeskunde in strijd is met de reguliere, moderne geneeskunde, maar de twee genezingsvormen zouden elkaar ook kunnen aanvullen. Bovendien zijn veel moderne medicijnen gebaseerd op oude Chinese kruiden zoals het antimalariamedicijn artismisinine. Binnen de fytotherapie, de moderne vorm van kruidengeneeskunde, wordt een groot aantal Chinese geneesplanten gebruikt. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud

• Oude wijsheid
• Basisgedachte
• Eigenschappen van geneesplanten
• Drie soorten geneesplanten
• Li Shizen
• De mens als microkosmos
• Verstoorde energieloop
• De oorzaak van ziekten
• Tao
• Schema yin-yang
• Yin-yang-harmonie
• Essentiële elementen
• 5 orgaannetwerken
• Diagnose in de Chinese geneeskunde
• 4 karakters, 5 smaken
• Enkele belangrijke kruiden uit de Chinese geneeskunde:

Oude wijsheid

Shennong was de eerste kruidengenezer. Hij deelde zijn kennis van geneesplanten met andere mensen. In het boek Shen nong Bencao King, wat komt uit ongeveer 1000 jaar voor Christus, staan 365 medicijnen beschreven, evenveel als de dagen van het jaar. Het wordt ook wel het boek van de gele keizer genoemd. Neijing Suwen is een andere schrijfwijze van de schrijver van hetzelfde boek.

Basisgedachte

Traditionele Chinese geneeskunde wordt vooral in Engelstalige gebieden afgekort tot TCM, wat staat voor Traditional Chinese Medicine. Deze vorm van geneeskunde is gebaseerd op filosofie van Tao, het meridianenstelsel waardoor chi of levensenergie stroomt, de elementen hout, metaal, vuur, aarde en water, yin-yang en de vijf orgaannetwerken. De onderliggende basisgedachte is dat in gezonde toestand alle lichaamsprocessen met elkaar in balans zijn. Het innemen van geneesplanten kan een disbalans oplossen zodat het lichaam en geest weer in harmonie samenwerken.

Eigenschappen van geneesplanten

Belangrijk voor de Chinese geneeskunde is:

• De smaak van een geneeskruid,
• Of het verwarmend of verkoelend werkt,
• Op welke organen het werkt,
• Welke meridianen(zenuwbanen) worden geactiveerd,
• En wat het effect is op het hele lichaam en specifieke ziektesymptomen.

Drie soorten geneesplanten

In de Shen nong werd een logisch onderscheid gemaakt in de werkzaamheid van geneeskruiden.

1. Ten eerste zijn er de superieure kruiden die als basis voor de remedie van lichaam en geest worden gebruikt.
2. Ten tweede zijn er gemiddelde kruiden die de werking van het hoofdkruid versterken, de immuniteit verhogen en nieuwe energie geven,
3. En ten derde hele sterk werkende kruiden die alleen in minimale dosis moeten worden voorgeschreven bij specifieke aandoeningen.

Li Shizen

Li Shizen deed in de 16e eeuw een boek aan het daglicht verschijnen waarin alle gebruikte geneesplanten uit de Chinese geneeskunde werden beschreven en afgebeeld. In dit boek staan vele geneesplanten die tot op vandaag de dag in de moderne fytotherapie worden aangewend. Het boek geldt als een belangrijk naslagwerk en zou vergeleken kunnen worden met een Europese variant van Rembert Dodoens die het boek ´Cruydeboeck´ in de 17e eeuw schreef.

De mens als microkosmos

De Chinese geneeskunde behandelt de mens uit de filosofie van de microkosmos. Dat houdt in dat de mens een afspiegeling is van een groter geheel, de macrokosmos. Zowel de microkosmos als de macrokosmos hebben een hart; in de macrokosmos is dat de zon en in de microkosmos het hart. Vanuit het hart straalt de energie naar de andere delen van de kosmos. In de Chinese geneeskunde heet deze energie ´chi´. Deze energie ademen we in en uit en we nemen deze tot ons via voedsel. De ´chi´ stroomt door onze bloedbaan als menselijke energie. Factoren die de kwaliteit van ´chi´ veranderen zijn: klimaat, leefwijze, voedsel en lucht.

Verstoorde energieloop

Wind, water, droogte, hitte, kou zijn factoren die als ze te extreem worden de innerlijke balans van de mens verstoren. Normaal gesproken stroomt de levensenergie ´chi´ door het bloed en daarmee door alle organen. Een verstoring van de balans leidt tot specifieke problemen. Zo kan een te hoge vochtigheid slijmvorming en oedeem veroorzaken, vertraagt kou het metabolisme of spijsvertering en zal een te grote hitte sneller leiden tot ontstekingen. Geneesplanten vervullen de rol van het herstellen van de chi. In de Chinese geneeskunde kan dit herstel ook worden gedaan door middel van acupunctuur en acupressuur maar daar zal in dit artikel niet verder op worden ingegaan.

De oorzaak van ziekten

De Chinese geneeskunde gaat ervan uit dat als het netwerk van bloedbanen en zenuwen ongestoord zijn werk kan doen, de mens gezond is. Een verstoring van dit netwerk lijdt tot een aandoening. Belangrijk om te beseffen is dat chi niet kan stromen zonder water. Een tekort aan water is een niet te onderschatten factor in het ontstaan van ziekten, zo constateert ook de afgestudeerde arts Batmanghelidj in het eind en begin van de 21e eeuw. Een teveel aan water kan ook tot ziekten leiden; de ´chi´ wordt opgehoopt. De onderliggende redenen dat de levensenergie niet zijn gebruikelijke weg kan stromen liggen bij verkeerde voeding, stress, spanningen, overwerktheid en gebrek aan beweging. Zoals je ziet zijn er veel geestelijke factoren om ziek te worden volgens de Chinese geneeskunde; de voeding is in feite de enige materiële factor.

Tao

De meeste bekende filosofie van China is het yin-yang-principe, wat afkomstig is uit de Tao of Dao, de Chinese bevrijdingsfilosofie. Er is sprake van continue veranderlijkheid van de dingen. Tegendelen horen bij elkaar en zijn in feite één geheel, zoals eb en vloed bij elkaar horen. Yin en yang zijn de twee kosmische oerkrachten. In het westen zouden we deze filosofie kunnen vergelijken met de dialectiek, de leer der tegendelen die onder andere door Hegel en Kant werd opgeschreven.

Schema yin-yang

Yin-yang-harmonie

De altijd durende wisselwerking tussen yin en yang leidt tot alle veranderingen in de kosmos, zowel in de macrokosmos als de microkosmos. Wanneer yin en yang in balans zijn is het lichaam gezond. Een verstoring van de harmonie in yin en yang houdt in dat één van de twee teveel in het lichaam voorkomt. Deze verstoringen leiden tot een disbalans en uiteindelijk tot een ziekte. Geneeskruiden kunnen een verstoring herstellen zodat het lichaam zelf weer in harmonie kan leven.

Essentiële elementen

Hout, vuur, aarde, metaal en water zijn essentiële elementen in de Chinese geneeskunde. Alle levensaspecten bestaan uit een combinatie van deze vijf elementen. Lichaamsdelen, organen, emoties, kleuren en smaken worden allemaal door een combinatie van deze elementen veroorzaakt.

5 orgaannetwerken

In de Chinese geneeskunde onderscheidt men vijf functiesystemen of orgaannetwerken.

• Nierennetwerk, vochtbalans, reguleert essence of Ying, vruchtbaarheid, groei, regeneratie, het gebit, beenderen, beenmerg, hersenen, binnenoor, oogpupil, onderrug, angst, wil, vermogen tot denken
• Hartnetwerk reguleert het bloed waar de geest in zit
• Miltnetwerk, reguleert de spijsvertering, opname van voedsel en vloeistoffen en ook de verwerking van informatie en ideeën
• Levernetwerk reguleert de opslag in het bloed, stroming van chi, stemming en humeur, temperament.
• Longnetwerk regeert de ademhaling, de rondcirculatie van water.

Diagnose in de Chinese geneeskunde

De diagnose van een ziekte omhelst meerdere methoden. De vroegere en huidige klachten worden meegenomen. De leefwijze, fysieke omgeving, gezondheidsgeschiedenis in de familie, werk- en woonomstandigheden en het emotionele leven worden allemaal in het diagnostisch proces betrokken. Basisindicatoren voor de gezondheid zijn:

• Oogkleur,
• Haarkleur,
• Tongdiagnose,
• Polsdiagnose.

4 karakters, 5 smaken

De Chinese geneeskruiden zijn ingericht volgens de vier karakters: Koud, koel, warm en heet. Koud is extreem yin en heet is extreem yang. Daarnaast zijn de kruiden ingericht volgens het smaakprincipe. Er zijn vijf smaken: scherp, zoet, zuur, bitter en zout.

• Scherp: verhoogt zweetproductie, verhogen chi, werken op het bloed.
• Zoet: Voedzaam, versterkend, sommige werken diuretisch of vochtafdrijvend.
• Zuur: adstringerende of samentrekkende werking.
• Bitter: nemen hitte en klamheid weg.
• Zout: stimuleren darmwerking

Enkele belangrijke kruiden uit de Chinese geneeskunde: