De geneeskracht van penningkruid

Penningkruid is een vaste, groenblijvende plant met medicinale kwaliteiten. Deze bodembedekkende geneesplant groeit veel aan slootkanten, bosranden en in graslanden. Je zou het zomaar in je eigen tuin kunnen aantreffen tussen het gras. Van oorsprong kwam de plant alleen in Europa voor maar inmiddels groeit het op heel de wereld. Penningkruid wordt vooral aangewend bij hoesten, diarree, bloedingen en slecht helende wonden. In Nederland, Duitsland en andere landen van West-Europa gebruikt men nog maar nauwelijks penningkruid maar in Oost-Europa is het nog steeds een gewild volksmedicijn.
Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Botanische tekening penningkruid / Bron: Martin Cilen?ek, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Sleutelbloem

Pennigkruid behoort tot de familie der sleutelbloemen waartoe ook de grote wederik en de gulden sleutelbloem behoort. Hij krijgt gele bloemetjes met vijf bloemblaadjes, net zoals andere sleutelbloemen. Alle bloemen van sleutelbloemsoorten zijn eetbaar en kunnen uitstekend dienen ter smakelijke versiering van een salade. Ook is het leuk om wat eetbare bloemetje bovenop het gerecht te serveren. Bloemen van penningkruid hebben geen opvallende smaak.

Inhoudsstoffen

Van penningkruid wordt de hele plant gebruikt, inclusief de worteltjes. In deze plant zitten de volgende fytonutriënten: flavonoglycosiden, kiezelzuur, looistoffen, slijmverbindingen, triterpene saponinen zoals nummularoside, tientallen verschillende fenolzuren en kalium.

Traditionele geneeskunde

In de traditionele Chinese geneeskunde is penningkruid een medicijn bij nier-, gal- en blaasstenen. Deze toepassing kende het in Europa niet. John Gerard, een Engelse botanicus en kruidendeskundige, raadde het in de 17e eeuw aan voor hoest bij kinderen. Hij zei dat je het in wijn moest koken en er honing aan moet toevoegen. Honing is eveneens hoestonderdrukkend en alcohol uit wijn kan de werkzame stoffen beter onttrekken uit de plant dan gewoon water. Omdat het een diuretisch kruid is, zou het goed zijn bij jicht wat wordt veroorzaakt door overtollige aanwezigheid van urinezuur dat wordt opgeslagen tussen de gewrichten. Nicholas Culpeper raadde een aftreksel in water of alcohol van deze geneesplant aan bij maagzweren, inwendige bloedingen, een zwakke maag en longziekten. Een aftreksel kan volgens Culpeper eveneens dienen om huidwonden mee te behandelen. Culpeper zei verder dat de plant goed is voor al het lichaamsvocht in mensen. Vrij vertaald schreef hij op: Deze weideplant waarvan Venus de eigenaar is Venus is, is buitengewoon goed is tegen alle stromen die verblijven in man of vrouw.

Naamgeving

In de wetenschap gebruikt men Latijnse namen teneinde geen verwarring te verkrijgen welke plant bedoeld wordt. De Latijnse naam van penningkruid is Lysimachia nummularia. Nummularia komt van het Latijnse woord nummulus wat penning betekent. Het eerste deel van de Latijnse naam komt van Lysimachos, een Griekse generaal of veldheer die als eerste de medicinale eigenschappen van deze plant zou hebben ontdekt. Het Nederlands kent als volksnamen penningblad, egelkruid en adderkruid voor deze plant. De reden waarom het egelkruid of adderkruid heet is niet helemaal duidelijk maar de meest waarschijnlijke oorzaak is dat de plant over de grond kruipt, zoals egels en adders doen. In het Duits heet deze plant Pfennig-Gilbweiderich of Pfennigkraut, de letterlijke vertaling van het Nederlandse woord. In het Engels wordt het wel moneywort of creeping Jenny genoemd. De Franse naam is trapissante.

Penningkruid / Bron: Kurt St?ber, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Medicinale boerderijtuinen

In de Middeleeuwen werd penningkruid gekweekt in medicinale boerentuinen. Boerentuinen stonden vroeger in heel Europa wat inhoudt dat bij elke boerderij men de geneesplanten kweekte in het geval dat dieren of mensen ziek werden. Daarnaast kweekte men keukenkruiden en fruitsoorten om zichzelf van een gevarieerd voedselaanbod te voorzien. Penningkruid stond op elk boerenerf omdat het een beproefd middel was bij hoesten, diarree, bloedingen en slecht helende wonden. In Oost-Europa wordt penningkruid nog steeds voor deze medicinale aspecten gebruikt.

Tegen scheurbuik

In 1635 publiceerde Ambrosius Rhodius een universitaire scriptie over een combinatie van kruiden tegen scheurbuik. Een van die kruiden was penningkruid. De andere waren: hyssop, rozemarijn, salie, perzikkruid, Oost-Indische kers, brede waterpest en echt lepelblad. In 2011 werden de scriptieteksten uit het Latijn vertaald door wetenschappers van een Amerikaanse universiteit en heeft men de onderzoeksmethoden uit de 17e eeuw belicht.

Penningkruid, ook te kweken als medicinale hangplant / Bron: Derek Ramsey, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Uit Pools onderzoek uit 2013 blijkt dat penningkruid goed werkt bij prostaatkanker en enigszins helpt bij melanomen of huidkanker.

Vindplaats penningkruid

De maand juli, als de plant nog bloeit, is de beste pluktijd voor dit kruid met de ronde bladeren. Als je penningkruid wilt zoeken omdat je van zijn bloemetjes wilt proeven of je een thee wilt zetten tegen de hoest, kun je allereerst tussen het gras van je eigen gazon kijken. Daarna is het mogelijk om langs spoorwegen en -dijken te wandelen. Verder vind je hem in het weiland, plantsoen, park en op natte plekken in loofbossen, moerasbossen en populierenaanplantingen, waterkanten, bosbeekoevers en uiterwaarden. Penningkruid kan zich aanpassen door heel of half in het water te leven maar in dat geval ziet het er wat anders uit en bloeit het niet. Als je een stukje plukt met wortel en al kun je overwegen om het in de tuin te zetten als bodembedekker. Penningkruid past uitstekend in de medicinale siertuin.