De geneeskracht van Sleutelbloem

Petrus de hemelpoortbewaker maakte op een goede dag de hemelpoort op maar was er niet helemaal bij met zijn gedachten. Hij liet de sleutels vallen. Dagenlang vielen de sleutels. Tot ze op aarde neervielen. Dichtbij de plek waar ze terecht kwamen was een meisje aan het spelen. Haar oog viel op de felglimmende sleutels. Zoiets had ze nog nooit gezien. Langzaam kwam ze dichterbij maar ze durfde de sleutels niet op te rapen. Ze besloot haar moeder te halen want zoiets bijzonders, dat moest ze gewoon zien. Toen ze terug kwamen op de aangewezen plek lagen daar geen sleutels meer. Petrus had een engel naar de aarde gestuurd die op het moment dat niemand keek snel de sleutels oppakte en terug gaf aan Petrus. Wel zagen moeder en dochter een tot op dat moment totaal onbekende bloem. Er werd besloten het de sleutelbloem te noemen. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Naamgeving sleutelbloem
• Geschiedenis medicinaal gebruik sleutelbloem
• Werkzame stoffen sleutelbloem
• Sleutelbloem tegen hoest en bronchitis
• Sleutelbloem als kalmeringsmiddel
• Uitwendige toepassingen sleutelbloem
• Consulteer de fytotherapeut

Naamgeving sleutelbloem

De botanische naam van deze plant is Primula Veris. Primula is afgeleid van ´primus´ wat ´eerste´ betekent. Volgens Gerard, de Engelse botanicus, heet de plant zo omdat hij als eerste bloeit in de lente. Veris zou ´van de lente´ betekenen, hoewel sommigen er een vervoeging van ´vera´ in zien wat ´waar´ beduidt. Het Nederlands kent een ruime hoeveelheid volksnamen voor de sleutelbloem: gulden sleutelbloem, gewone sleutelbloem, echte sleutelbloem, bakbloem, bakkerinnetjes, pannekoeken, pannebloem, vrouwenoogjes, tabaksbloem, eierkruid, paassleutel, paasbloem, woudkruid, noenluiker, kattekousen, nunnekousen, St Pieterskruid, kerkesleutels, groenwammesje, peterssleutel, struifje en teunisje.

Geschiedenis medicinaal gebruik sleutelbloem

De sleutelbloem komt niet voor in de landen waar de bakermat van Europa ligt. Daarom is de plant voor het eerst genoemd bij de Duitse Hildegard van Bingen, een Rooms Katholieke boekenschrijfster en kruidenexpert uit de Middeleeuwen. Ze prees de plant aan bij zwartgalligheid. De plant wordt vandaag de dag bij een geestelijke aandoening als prikkelbaarheid gebruikt maar niet bij depressiviteit. In de Middeleeuwen werd het kruid gebruikt om krampen te verminderen. De bloem heeft inderdaad een wetenschappelijk bewezen krampstillend effect. Culpeper, de Engelse botanicus en herbalist was van mening dat de bloem tegen alle mogelijke hoofdkwalen kon worden gebruikt. Uitwendig kon volgens Culpeper de plant tegen sproeten, rimpels, vlekken en zonnebrand worden aangewend. Deze werkingen gelden heden ten dage nog steeds, zij het dat de geneeskracht voor de huid niet de belangrijkste werking is. Dat is namelijk de geneeskracht die sleutelbloem heeft bij verkoudheden en borstklachten zoals bronchitis; dat besef ontwaarde na de 17e eeuw. De sleutelbloem werd daarnaast steeds vaker als kalmeringsmiddel gedronken. In de moderne fytotherapie kende de sleutelbloem zijn definitieve doorbraak als adequate medicinale plant met als belangrijkste werking de inzetbaarheid bij hoest en bronchitis.

Werkzame stoffen sleutelbloem

De wortelstokken van sleutelbloem bevatten de meeste saponinen welke van belang zijn voor de luchtwegen. De bloemen en het blad worden zelden gebruikt. In plaats van sleutelbloem mag je slanke sleutelbloem, Primula Eliator gebruiken; ze vertonen dezelfde geneeskracht. In sleutelbloem zijn vooral saponinen werkzaam. Er zitten vooral monodesmoide trterpene saponinen in waarvan primulazuur de belangrijkste is. Verder bevat het de flavonoïden luteoline, apigenine, quercetine, kaemferol dirhamnoside, gossypetine en 3-gentiotrioside. Voorts bevat het sleutelbloempje de fenolglycoside primulaverine, etherische olie, carotenoïden, enzymen waaronder primverase, bitterstoffen, vitaminen C en mineralen.

Sleutelbloem tegen hoest en bronchitis

Saponinen in sleutelbloem prikkelen de maag via het maagslijmvlies waardoor in een reflexreactie de bronchiale secretie wordt verhoogd en etherische oliën uit sleutelbloem via het longslijmvlies naar buiten komen zodat het slijm vervloeit, oplost en beter opgehoest kan worden. Primulaverine zorgt samen met primverase voor een ontstekingsremmende werking. Door deze medicinale eigenschappen kan een natuurmiddel op basis van sleutelbloem in de fytotherapie worden aangewend bij de volgende indicaties:

• Chronische bronchitis,
• Droge bronchitis met taaislijm.
• Hoest,
• Adjuvans bij sinusitis.

Opmerking: Sleutelbloem wordt beslist niet gegeven bij krampachtige hoest en astmatische klachten.

Sleutelbloem als kalmeringsmiddel

Sleutelbloem bedaart zenuwen en ontspant de spieren. Het werkt krampstillend. De bloem werkt iets meer krampstillend dan de wortel. Door deze geneeskrachtige eigenschappen kan dit geneeskruid door een fytotherapeut worden voorgeschreven bij:

• Agitatie, opgewondenheid, nervositas, rusteloosheid,
• Slapeloosheid, prikkelbaarheid,
• Hoofdpijn, migraine,
• Krampen, nerveuze maagdarmkrampen.

Uitwendige toepassingen sleutelbloem

Sleutelbloem is een natuurlijke pijnstillende ontstekingsremmer door primulaverine en primverosidase. Daarnaast is het een hemolytisch kruid; wat wilt zeggen dat het bloedingen stelpt. Hierdoor vindt sleutelbloem toepassing in de fytotherapie bij de volgende uitwendige indicaties:

• Gezichtsneuralgie of aangezichtspijn, migraine,
• Artritis en artrose,
• Kneuzingen en bloeduitstortingen,
• Zonnebrand,
• Schaafwonden, insektenbeten, puistjes, jeuk.

Consulteer de fytotherapeut

Wie sleutelbloem als geneeskrachtig middel wil gebruiken wordt aangeraden een consult te nemen bij een fytotherapeut. Sleutelbloemextracten en medicijnen in de vorm van moedertincturen, poeders, nebulisaat, vloeibaar extract en capsules dienen alleen op voorschrift van bevoegden ingenomen te worden. Een huisarts of fytotherapeut kan je daarover inlichten, net als over de eventuele bijwerkingen en interacties met andere medicijnen of kruiden. Alle in dit artikel genoemde medicinale werkingen van dit geneeskruid zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en komen uit het Groot Handboek Geneeskrachtige Planten van Geert Verhelst, een standaardwerk op het gebied van genezende planten. Het boek wordt gebruikt in de fytotherapie.