Maden voor moderne wonden

Waarom komen vliegen in open wonden hun eitjes leggen? Het zal wel zijn om hun broedsel in een later stadium lekker voedsel te leveren. Of zouden zij ook een beetje bezorgd zijn om de genezing van die menselijke of dierlijke verwondingen? Of zit de schepping gewoon goed in mekaar? Want wat blijkt, de maden die uit die vliegeitjes komen krijgen niet alleen lekker voedsel maar zorgen ook voor de genezing van die wonden.

Historiek van de madentherapie.

De historische ontwikkeling van de maden therapie wordt beschreven door Sherman en Pechter (1988). Ambroise Pare nam midden 1500 waar dat wonden van soldaten geïnfecteerd met maden goed genazen. Eén van de militaire chirurgen van Napoleon, Baron Larrey, merkte ook op dat maden in etterende wonden de wondheling bevorderden. In 1917 werd dit verschijnsel op het "Klinische Congres van Noord Amerikaanse Chirurgen' door William Baer besproken. Hij vermeldde daar de antiseptische werking van de maden in een discussie over twee soldaten met verwaarloosde dijbeenfracturen en rugwonden. Zij hadden gedurende 7 dagen verlaten op het slagveld gelegen tijdens de loopgravenoorlog in de Eerste Wereldoorlog. Inspectie van de wonden liet duizenden maden zien. De randen van de wonden bestonden echter uit gezond roze granulair weefsel. In die dagen was de kans van overleven met deze wonden ongeveer 25%, vandaar dat het therapeutische effect van de maden in die dagen diepe indruk maakte. Baer ging steriele maden kweken en behandelde in 1928 voor het eerst vier kinderen met chronische osteomyelitis. Enkele jaren daarna in 1932 werd de maden therapie door 300 ziekenhuizen in Canada en de VS gebruikt. Gedurende de jaren 30 werden de chirurgische maden gekweekt door vele ziekenhuislaboratoria en andere commerciële instellingen in Europa en de VS. In 1934 interviewde het Entomologisch Laboratorium van het 'US Department of Agriculture' 585 Amerikaanse en Canadese chirurgen, ze hadden 5.684 gevallen behandeld met een slagingskans van 91.2 procent.

Werking van de vleesvliegen.

De drie soorten vleesvliegen die voor de maden therapie worden gebruikt zijn: Phoenicia (Lucilia) sericata, P. illustris en Phormia regina (Diptera: Calliphoridae). Als redenen voor genezing door de maden worden de volgende oorzaken genoemd:

• mechanisch worden de bacteriën uitgewassen, door het gekrioel van de gestekelde maden vindt mechanische stimulatie plaats en wordt de vorming van granulair weefsel gestimuleerd; necrotisch weefsel wordt enzymatisch vloeibaar;
• opname en vertering van de bacteriën in de ingewanden van de maden;
• therapeutische vermindering van de zuurgraad van de wonden;
• het afscheiden van verschillende therapeutische stoffen zoals allantoine, ammonia and calcium carbonaat.

Nieuwe onderzoeken.

Tussen 1930 en 1940 nam het gebruik van de antibiotica snel toe en kwam deze methode snel tot een eind. Maden therapie wordt nog steeds gebruikt bij onbehandelbare gangreen en chronische osteomyelitis, als antibiotische en chirurgische methoden niet meer helpen. In Israël werd een geval beschreven van een 75 jarige man die leed aan gangreen en osteomyelitis in zijn rechter voet (Mumcuoglu et al., 1997). Proteus mirabilis, Enterococcus sp., Providencia stuartii en Staphylococcus sp. werden geïsoleerd uit wonden die niet meer reageerden op antibiotica. De man weigerde amputatie maar stemde in met de maden therapie. Larven van de vlieg Phoenicia sericata werden gebruikt voor twee wekelijkse behandeling gedurende 7 maanden. Steriele larven werden toegediend en elke 3 tot 4 dagen ververst. Het necrotische weefsel verdween en na 7 maanden kon de patiënt weer lopen. Bij vier andere patiënten met oppervlakkige gangreen waren de wonden met madentherapie binnen 2-4 weken schoon. Een probleem is het vinden van een juist verband voor de wond met maden. Sherman (1997) beschrijft een verbandmiddel waarbij maden niet kunnen ontsnappen, voldoende zuurstof voor de maden wordt doorgelaten, inspectie van de wond mogelijk is, vocht wordt doorgelaten en het onderhoud makkelijk is.

Het verbaast mij niks dat dit soort oude, onappetijtelijke therapieën verdwijnen, maar als ze werkelijk helpen en op een mogelijk efficiënte, propere manier kunnen toegepast worden, zou het mij ook niet verbazen dat deze therapie weer snel ingeburgerd zal zijn. Afkeer en aantrekking liggen ten andere zeer dicht bij mekaar.