Broeder Aloysius. Troost der zieken

In dit werkje zijn ruim 300 geneeskrachtige planten met een grote verzameling huismiddelen van allerlei aard beschreven. De meeste planten in dit boek vermeld, vindt men overal: in het veld, in tuinen, in bossen en weilanden. De meeste werken over kruiden zijn te geleerd voor de gewone burger, terwijl ik getracht heb mij voor iedereen verstaanbaar te maken. Zo schrijft Broeder Aloysius uit Heerlen in 1901 in zijn 586 pagina’s tellend werk, met de ouderwetse titel Troost der zieken.
Broeder Aloysius was zowel wat kruiden als wat religie betreft een trouwe leerling van de beroemde Kneipp. Hij kreeg van zijn vermaarde leermeester de opdracht: ‘Ga zo voort mijn zoon, weldra bereikt U meer met uw kruiden dan ik met mijn waterkuren’. Wat Broeder Aloysius aanspoorde om met nog grotere ijver zijn kruidenkennis uit te breiden. Veel leerde hij uit oude geschriften van Dodonaeus en Lobelius, maar zijn grootste kennis verkreeg hij uit zijn eigen praktijk. Hij genas zeer veel zieke mensen en kreeg zo een goede reputatie tot ver over de grenzen. Na vele jaren van studie en ervaring begon hij, aan de hand van zijn nauwkeurig bijgehouden notities, zijn bevindingen en ervaringen op schrift te stellen. Het resultaat werd zijn ‘Troost der zieken’

Mijn keuze uit de volkse middelen van Broeder Aloysius.

Aambeien: dagelijks een kop thee van duizendblad drinken, tevens neemt men 2 maal daags een warm zitdampbad van kamillebloemen of van duizendblad. Aan zijn gezondheidsadvies dat lijders aan aambeien zich moeten wachten voor alle hartstochten, kun je zien dat het boek 100 jaar oud is.

Acné: Warme compressen van viola tricolor in melk gekookt, de compressen vernieuwen zodra ze beginnen te drogen.

Blaasstenen: Thee van haverstro is een krachtig middel om stenen af te drijven; men legt tevens een warme omslag van haverstroo-afkooksel. Dit is wel een vreemd middel maar het proberen waard. Twee of drie kopjes thee van varkensgras is ook een zeer krachtig middel, dit heb ik zelf ondervonden, zegt hij.

Bloedvatenverkalking: Deze kwaal komt voor bij oude lieden, zegt Aloysius, hij adviseert rauwe ui en thee van Esschenbladeren (Fraxinus).

Breuken: Geraspte vetwortel (Smeerwortel) op de breuk leggen en daarover den breukband, zodra de vetwortel droog is, moet de pap vernieuwd worden.

Buikloop: Thee van Herderstasch (Capsela), soms ook wat curieuze recepten die wetenschappelijk niet echt onderbouwd zijn maar die me toch wel aanspreken. Een voorbeeld: 2 gram poeder van kruisjes van okkernoten in een glas Bordeauxwijn 3 maal daags innemen.

Buikverstopping: Tweemaal daags een eetlepel lijnzaad met water innemen, na het vooreerst in koud water te hebben laten trekken. Slijmstofplanten zoals lijnzaad en anderen worden nog steeds met succes gebruikt. Een curieus middel: dagelijks barrevoets 3 minuten op natte stenen te wandelen.

Eelt: Leg pappen op van Foenum graecum (Fenegriekzaad) of meng een deel arnicatinctuur met 10 delen glycerine, wrijf hiermee 2 maal daags in of leg er een compres van.

Haaruitval: Neem een hoeveelheid fijn gesneden kliswortels, laat ze gedurende 10 dagen op 5 delen spiritus van 75% trekken, en wrijf hiermede de hoofdhuid 3 maal per week in. Kliswortel is nog altijd onze beste plant voor het haar of je er haaruitval mee kan stoppen, valt te betwijfelen.

Tandpijn: Doe een paar druppels nagelkruidolie op watte en steek deze in de tand. Dit is het klassieke en werkzame middel. Het curieuze middel is een stukje wilde suikerijwortel in water nat maken en... dat in je oren steken. Ik heb nog niet de moed gehad om het te proberen. Tandpijn hebben en dan grappig met cichoreiwortel in je oren rond lopen!

Een ziektenregister met kruiden en andere middeltjes is het eerste deel van Troost der zieken. Het tweede deel is een kruidenregister met informatie over de plant zelf, het oogsten en zijn bereidingswijzen.
Troost der zieken is, grappig of irritant ouderwets wat betreft de leefstijladviezen, maar verrassend hedendaags wat kruidenadviezen betreft. Natuurlijk is er ook op kruidengebied veel veranderd, er zijn planten van over de hele wereld naar ons gekomen. Cimicifuga, Vitex of Rode zonnehoed zul je bij Broeder Aloysius niet vinden, maar de adviezen bij Duizendblad, Vlier en vele anderen zijn zonder meer efficiënt en ook de curieuze middelen zijn interessant en vragen om nader onderzoek.